Evolutiepsychiatrie: een inleiding Vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschap Pieter R. Adriaens – KUL / FWO

1. Evolutiepsychiatrie: een inleiding Vakgroep Wijsbegeerte en Moraalwetenschap Pieter R. Adriaens – KUL / FWO

3. Overzicht 1. Inleiding: een waanzinnig raadsel 2. De geschiedenis van de evolutiepsychiatrie 3. Enkele verklaringsmodellen 4. Waarom evolutiepschiatrie? 5. Besluit

4. InleidingGeschiedenis Modellen Relevantie Besluit 1. Inleiding: een waanzinnig raadsel • Geestesziekten zijn van alle tijden • Geestesziekten zijn overerfbaar • Geestesziekten komen relatief vaak voor • Geestesziekten zijn nefast voor het RS • Hoe ontsnappen gekke genen aan natuurlijke selectie?

6. InleidingGeschiedenis Modellen Relevantie Besluit 2. Geschiedenis van de evolutiepsychiatrie • Sir James Crichton-Browne (1840-1937) • Sigmund Freud (1856-1939) • Sir Julian Huxley (et al.) (1887-1975) • John Price (1930-) • Hedendaagse evolutiepsychiatrie (1975-)

7. InleidingGeschiedenis Modellen Relevantie Besluit Sir James Crichton-Browne (1840-1937) • Belangrijke bijdrage aan Darwins The Expression of the Emotions in Man and Animals (1872) • Uitgebreide correspondentie (zie DCP), met bemiddeling van Dr. Henry Maudsley • Evolutionaire frenologie: • ‘It seemed not improbable that the cortical centres which are last organised, which are most highly evolved and voluntary, might suffer first in insanity’ (Crichton-Browne 1879)

8. InleidingGeschiedenis Modellen Relevantie Besluit Sigmund Freud (1856-1939) • Engelse vertaling: A Phylogenetic Fantasy (1985 [1915]) • Verband tussen de wederwaardigheden en emoties van onze voorouders tijdens laatste ijstijd, en onze vatbaarheid voor neurosen en psychosen • Psycho-lamarckisme: geloof in overerfbaarheid van verworven psychische toestanden, zoals emoties (Sulloway 1979) • Geestesziekten als mismatches

9. InleidingGeschiedenis Modellen Relevantie Besluit Sir Julian Huxley (1887-1975) et al. • Schizophrenia as a genetic morphism (1964) • Schizofrene patiënten hebben een reproductief nadeel • Mogelijke compenserende voordelen: weer-stand tegen infectieziekten, boven-gemiddelde vruchtbaarheid van vrouwelijke patiënten/vrouwelijke verwanten van patiënten,... • Geestesziekten als deel van packagedeal

10. InleidingGeschiedenis Modellen Relevantie Besluit John Price (1930-) • Dominance hierarchy and the evolution of mental illness (1967) • Depressie als signaal van onderwerping, een adaptatie aan levensomstandigheden in het Paleolithicum • ‘The ideas of inferiority and unworthiness, the withdrawal, the loss of appetite and libido: these might have been designed to prevent an individual from desiring and attempting to regain former status’ (Price 1967) • Geestesziekten als adaptaties

11. InleidingGeschiedenis Modellen Relevantie Besluit Hedendaagse evolutiepsychiatrie

12. De hamvraag (opnieuw) • Evolutionaire geneeskunde: Why we get sick • ‘If natural selection is so powerful that it can shape bodies so perfect in so many respects, then why are our bodies also full of so many flaws and design oversights that leave us vulnerable to thousands of diseases?’ (Nesse & Williams 1999) • Evolutionaire psychiatrie: Why we get mad • ‘How come natural selection has not yet eliminated mental disorder genes if they have been around for thousands of years already, and if they simply crush the reproductive success of their carriers?’

13. InleidingGeschiedenis Modellen Relevantie Besluit 3. Enkele verklaringsmodellen • Het mismatch-model • Het adaptationistisch model • Het trade-off model • Het polygeen mutatie-selectie model

14. InleidingGeschiedenis Modellen Relevantie Besluit Het mismatch-model • Sommige geestesziekten zijn het gevolg van een genome lag (McGuire & Troisi 1995; Stevens & Price 1996) of mismatch tussen onze voorouderlijke en onze huidige omgeving • Voorbeelden: angststoornissen (Marks & Nesse 1994), eetstoornissen, toxicomanie (Williams & Nesse 1991) • Medische voorbeelden: tandbederf & diabetes

15. InleidingGeschiedenis Modellen Relevantie Besluit Het adaptationistisch model • Sommige geestesziekten zijn adaptaties, ook in onze huidige omgeving (versus mismatch-model: geestesziekten waren enkel adaptief in EEA) • Voorbeelden: depressie (zie verder), vooral postnatale depressie (Hagen 1999) • Medische voorbeelden: koorts, pijn, misselijkheid, braken,...

16. InleidingGeschiedenis Modellen Relevantie Besluit Het trade-off model • Sommige geestesziekten zijn deel van een trade-off (Nesse 2005) of packagedeal (Adriaens 2006) of (balanced) (poly)morphism (Huxley et al. 1964) waarbij voor-en nadelen in evenwicht zijn • Voorbeelden: schizofrenie (vb. Carter & Watts 1971; Allen & Sarich 1988; Crow 2000; Horrobin 2001; Nettle 2001) en bipolaire stoornis (Jamison 1993) • Medisch voorbeeld: sikkelcel-anemie

17. InleidingGeschiedenis Modellen Relevantie Besluit Het trade-off model (vervolgd) • Wat is het nut van schizofrenie? • Fysiologische voordelen: • Verhoogde weerbaarheid tegen chirurgische en traumatische shock, pijn, infectie-ziekten, allergieën (dermatitis, astma, hooikoorts,...) (Huxley et al. 1964; Erlenmeyer-Kimling 1968; Carter & Watts 1971) • Verhoogde vruchtbaarheid van vrouwelijke verwanten van schizofrenen (Avila et al. 2003) • Psychologische voordelen: • Verhoogde sociaal-cognitieve vaardigheden (Burns 2007) of taal-gerelateerde talenten (Crow 2000) • Verhoogde creativiteit van sommige schizofrene/schizotypische patiënten en/of hun verwanten

18. InleidingGeschiedenis Modellen Relevantie Besluit Het polygeen mutatie-selectie model • Sommige geestesziekten zijn schadelijke disfuncties, en weerspiegelen de kwetsbaarheid van ons brein voor mutaties (Keller & Miller 2006) • Mutatielading is zeer variabel, en individuen met een hoge lading lopen groter risico op GZ • Geestesziekten zijn maladaptief (versus het adaptationistisch model), en zijn dat altijd geweest (versus het mismatch-model) • Voorbeelden: schizofrenie

19. InleidingGeschiedenis Modellen Relevantie Besluit Het PMSM (vervolgd) • Het meest darwinistische van alle verklaringsmodellen: variatie in natuur ~ variatie in psychiatrische populatie ~ genetische variatie • Revival van dimensionele denken in de psychiatrie • ‘Everyone alive, according to this [PMS] model, has minor brain abnormalities that cause them to be a little bit mentally retarded, a little bit emotionally unstable, and a little bit schizophrenic’ (K & M 2006) • Aantal ‘genen voor geestesziekten’ is veel groter dan psychiatrische genetici denken, en hun effect-grootte veel kleiner • Maar: waarom bestaat er dan zoiets als diagnostiek?

20. InleidingGeschiedenis Modellen Relevantie Besluit 4. Waarom evolutiepsychiatrie? • Theoretische relevantie: • Richting geven aan psychiatrisch onderzoek (vb. implicaties van PMS-model voor toekomst van psychiatrische genetica) • Aanleveren van een integratief theoretisch raamwerk (‘a genuine biopsychosocial model of mental disorders’; Nesse 1982) • Therapeutische & diagnostische relevantie: • EP gaat stigmatisering van psychiatrische patiënten tegen, door de voordelen en mogelijkheden van geestesziek(t)en te belichten • EP bekritiseert DSM-III en DSM-IV: symptomen zijn geen ziekten (Nesse & Jackson 2007) (maar: het rookalarm-principe) • Een voorbeeld: de verwarring tussen verdriet en depressie (Wakefield & Horwitz 2007)

21. InleidingGeschiedenis Modellen Relevantie Besluit 5. Besluit • Genen voor geestesziekten zouden weggeselecteerd moeten worden, maar dat lijkt niet te gebeuren. Waarom? • ...omdat onze huidige omgeving verschilt van onze EEA • ...omdat sommige geestesziekten verdedigingsmechanismen zijn, eerder dan ziekten • ...omdat genen voor GZ soms ook coderen voor belangrijke adaptieve voordelen • ...omdat genen voor GZ te talrijk zijn, en omdat hun effect-grootte minimaal is