صندوق بین المللی پول گردآورندگان:عباس طاهری – سعید فرهنگی فر استاد:جناب دکتر فیضی بیع بین المللی1

2. صندوق بین المللی پول گردآورندگان:عباس طاهری – سعید فرهنگی فر استاد:جناب دکتر فیضی بیع بین المللی1

3. فهرست زمینه شکل گیری صندوق بین المللی پول سیستم برتون وودز شکست سیستم برتون وودز ایجاد حق برداشت مخصوص اهداف صندوق اعضا و سهمیه آنها ارکان صندوق منابع مالی صندوق روابط ایران وصندوق مناسبات ایران و صندوق مراحل وام دهی صندوق منابع

4. زمینه شکل گیری صندوق بین المللی پول مبادلات بین المللی تا پایان جنگ جهانی اول از طریق انتقال شمش های طلا میان کشورها صورت می گرفت. رفته رفته افزایش حجم مبادلات بین المللی و کافی نبودن ذخایر طلا برخی کشورها نیاز به ایجاد یک پول واحد بین المللی را ایجاد کرد. البته در دوران رونق 1929-1924 برخی پول ها مانند دلار و لیره استرلینگ واسطه مبا دلات بود اما در نهایت تسویه بدهی ها از طریق انتقال شمش های طلا انجام می گرفت. رفته رفته برخی کشورها با کسری تراز پرداختها مواجه شدند و برای جلوگیری از خروج ذخایر طلا ی خود به خاطر تسویه بدهی ها و کاهش میزان بدهی خود ، سیاست کاهش واردات و افزایش صادرات را در پیش گرفتند که این سیاست منجر به رکود اقتصادی و بحران بزرگ 1932-1929 شد و زمینه بروز جنگ جهانی دوم را فراهم کرد. در طول جنگ دوم نیز که همچنان سیستم پرداخت ها و در یافت های بین المللی مبتنی بر انتقال شمش های طلا بود به علت عدم وجود امنیت آبهای بین المللی مختل شد و از این رو دو کشور آمریکا و انگلیس تصمیم به تشکیل سیستم پولی جدید گرفتند. در این میان طرح های مختلفی ارائه شد که از میان آنها سرانجام طرح وایت در کنفرانس برتون وودز در ژوئن 1944 مورد توافق 44 کشور شرکت کننده قرار گرفت و منجر به تشکیل صندوق بین المللی پول در واشنگتن شد.

5. سیستم برتون وودز با تشکیل صندوق بین المللی پول ، نظام پایه طلا جای خود را به نظام پایه طلا – دلار داد و تا اوایل دهه 1970 دلار هم درکنار طلا به عنوان ارز ذخیره جهانی و مورد استفاده درمبادلات بین المللی انتخاب شد به گونه ای که دولت آمریکا متعهد شد تا هرکشوری به او دلار ارائه کند با نرخ 35 دلار برای هر اونس طلا،به کشور مزبور طلا تسلیم کند و موجودی طلای آمریکا درسال 1945 کاملا“ تکاپوی این را می کرد؛زیرا جمع دلارهای خارج ازآمریکا درآن زمان بسیار کمتر از موجودی طلای آمریکا بود.

6. شکست سیستم برتون وودز با شکل گیری پایه پولی طلا – دلار آمریکا که از موقعیت برتری به دلیل اهمیت یافتن دلار برخوردار شده بود در مقاطعی مبادرت به انتشار بدون پشتوانه دلار نمود و این امر با آغاز جنگ ویتنام و افزایش کسری بازرگانی خارجی ابعاد وسیعتری به خود گرفت تا بتواند هزینه های جنگ و کسری خود را کاهش دهد و حتی در مقابل برخی از موجودی طلای خود را به طلبکارانش می داد . این اقدامات هم باعث کاهش طلای آمریکا و هم افزایش موجودی دلارهای خارج از آمریکا شد تا اینکه در 1971 نیکسون به طور یکجانبه اعلام کرد که دیگر آمریکا تعهدی نسبت به تبدیل دلار های خارج از آمریکا به طلا ندارد و نرخ دلار را شناور اعلام کرد. صندوق هم اعلام نمود که از این پس طلا فقط یک کالای مصرفی است و جنبه پولی بین المللی ندارد و کشور ها را بر حذر داشت که ارزش پول خود را به طلا متصل کنند.

7. ایجاد حق برداشت مخصوص حق برداشت مخصوص یک نوع پول جدید است که به صورت یک اعتبار دراختیار اعضا قرارمی گیرد ودر زمانی که کشوری با کاهش تراز پرداخت مواجه می شود می تواند از این اعتبار استفاده کرده و در ازای پرداخت پول ملی خود از ارز کشوری دیگر که دارای توازن پرداخت است استفاده کند.

8. اهداف صندوق • اعتلاي همكاري هاي بين المللي از طريق فراهم آوردن امكان مشاوره و همكاري ميان اعضاء درباره مسائل پولي بين المللي ؛ • تسهيل رشد متوازن تجارت بين المللي و از اين طريق كمك به افزايش سطح اشتغال ؛ درآمد و توسعه ظرفيتهاي توليدي ؛ 3. اعطاي تسهيلات مالي ضروري براي رفع مشكلات موازنه پرداختها به منظور دستيابي مجدد به توازن پرداختها 4. تقويت ثبات ارزي و ترتيبات ارزي و اجتناب از تضعيف رقابتي ارزش پول ملي، 5. يافتن راههائي براي كاهش دوره و ميزان عدم توازن در پرداختها.

9. اعضا و سهمیه آنها عضویت در صندوق بین المللی پول برای هر کشوری که عضو سازمان ملل باشد و در مناسبات خارجی خود استقلال داشته باشد و نیز اساسنامه صندوق را پذیرفته باشد، بلامانع است. اکنون به جز تایوان ، کره شمالی ، فلسطین ، کوبا و جمهوری صحرا بقیه کشورها در صندوق عضویت دارند. هریک از اعضا در صندوق دارای یک سهمیه معینی است. این سهمیه که منبع اصلی تامین مالی صندوق است تا دهه 1970، 25% سهمیه هرعضو به طلا و 75% آن به پول ملی پرداخت می شد. اما ازدهه 1970 به بعد که سیستم از پایه پولی طلا جدا شد مقرر گردید که ⅙ طلای صندوق مسترد شده و ⅚ به طور مزایده به نفع کشورهای فقیر فروخته شود و به جای آن حق برداشت مخصوص جایگزین شود.

10. ارکان صندوق صندوق دارای سه رکن اصلی و تعدادی اداره است.ارکان اصلی عبارتند از: هیات نمایندگان ، هیات مدیره و مدیرعامل. -عالی ترین مرجع تصمیم گیری الف) هیات نمایندگان: - مرکب ازیک نماینده اصلی (رئیس بانک مرکزی) ویک عضو علی البدل برای هرکشورمی باشد. - انواع اجلاس 1-عادی : که معمولا پائیز هرسال به مدت 1هفته تشکیل می شود. 2- فوق العاده - موضوعات مورد یررسی: بررسی وضع کلی اقتصاد،رسیدگی و بررسی مشکلات موجود درسیستم پولی بین المللی،بحث وتبادل نظردرزمینه مسائل عمرانی کشورهای درحال توسعه - آرا: هر عضو دارای 250رای اولیه است که به ازای هر صد هزار SDRیک رای برتعداد آرا اضافه می شود.

11. خ -مرکب ازمدیرعامل و تعدادی مدیراجرایی به ریاست مدیرعامل است. ب) هیات مدیره - جمعا“ 24 نماینده دارد. 5عضو آن از كشورهايي اند که بیشترین سهام را دارند (آمريكا ، آلمان ، انگلستان ، فرانسه و ژاپن ) و 19 نفر برگزيده سایر کشورهای عضو هستند. - اداره امور و عملیات کلی را بر اساس خط مشی تعیین شده توسط هیات نمایندگان برعهده دارد. - توسط هیات مدیره برای 5 سال انتخاب می شود.وبه طور سنتی ازاتباع کشورها اروپایی ج) مدیرعامل عضو صندوق انتخاب می شود. - بالاترین مقام کارکنان اجرایی صندوق است و ریاست هیات مدیره را به عهده دارد. - زیر نظرهیات مدیره به انجام امور عادی صندوق می پردازد.

12. ادارات و دواير صندوق صندوق داراي سیزده اداره ، دو دفتر و دو شعبه و نيز داراي هفت اداره منطقه اي براي آفريقا ، آسيا ، اروپا، خاورميانه و منطقه غرب است . وظيفه هر يك از اين ادارات عمدتاٌ عبارت است از بررسي وضع اقتصادي ممالك تحت حيطه آنها و تنظيم توصيه هاي اقتصادي براي ارائه به كشورهاي ذيربط در جهت تامين اهداف صندوق بنا به آنچه در اساسنامه آن آمده است . ساير ادارات هريك داراي وظيفه خاصي است .

13. منابع مالی صندوق - مهم ترین واصلی ترین منبع مالی صندوق که در حسابی به نام حساب منابع عمومی صندوق نگه داری می شود. الف) سهمیه های پرداختی اعضا: - تا دهه 1970اعضا 25٪ سهمیه خود را به طلا و 75٪ باقیمانده رابه پول ملی خود می پرداختند.اما با حذف پایه طلا اجازه یافتند سهم خود را با پول ملی خود یا حق برداشت یا به پول اعضای دیگر که توسط صندوق مشخص می شد بپردازند. ب) منابع استقراضی: صندوق می تواند درصورت لزوم منابع مالی مورد نیاز خود را از راه وام استقراض کند.که میزان این وام نباید از 50٪مانده وام های دریافتی بیشتر شود.

14. روابط ایران وصندوق تاریخ عضویت: ایران از اعضای اصلی صندوق می باشد و براساس قانون اجازه مشارکت دولت ایران در کنفرانس منعقده در کنفرانس برتوون وودز مربوط به صندوق بین المللی پول و بانک بین المللی مصوب 6 دی 1324 مجلس شورای ملی به عضویت صندوق در آمد. سهمیه ایران از آغاز تا کنون : سهمیه ایران در آغاز عضویت در صندوق 25 میلیون دلار بود که بابت 25٪ آن 7/250 میلیون دلار معادل ”42656“ کیلو گرم طلای خالص به صندوق داده است. درسال 1946 در اجلاس عمومی ایران پائین بودن سهمیه خود را مورد اعتراض قرارداد. در سال 1947 با افزایش سهمیه ایران موافقت شد و به 35 میلیون دلار افزایش یافت. در سال 1957 به 70 میلیون دلار رسید. در سال 1965 به 125 میلیون دلار رسید. در سال 1970 به 192میلیون دلار رسید. در سال 1978 به 660 میلیون SDR رسید. در سال 2003 به 1497/2 میلیون SDR رسید. در سال 2012 به 2069900000حق برداشت مخصوص رسید.

15. مناسبات ایران و صندوق از دیدگاه کلی مناسبات ایران و صندوق به چهار مرحله تقسیم می شود: بعد از جنگ جهانی - ایران جزء کشورهای وام گیرنده از صندوق است. - در فاصله سالهای 1331 تا 1351 جمعا“ 18 بار و در مجموع 184/3 میلیون دلار وام گرفته است. - تا پایان سال 1352 موفق به باز پرداخت وام ها شد. مرحله دوم ازسال 1974 - با افزایش عواید ارزی ایران به دلیل افزایش بهای نفت در سال های 1975-1974ایران مبدل به یک کشور وام دهنده به صندوق شد. - طی سال 1975-1974 ایران جمعا“ 990 میلیون حق برداشت مخصوص وام در اختیارصندوق نهاد - دوره بازپرداخت وام های اعطایی ایران 7 سال و نرخ بهره آن 7/25 درصد بود.

16. ه مرحله سوم - ارتباط ایران با صندوق به حداقل رسید. دوره انقلاب - نه تقاضای وام نمود و نه تسهیلاتی در اختیار صندوق قرار داد 1366-1357 مرحله چهارم - در سال 67 نخستین بار بعد از انقلاب استفاده از منابع صندوق را مورد توجه قرارداد. پس ازجنگ تا کنون - در دو مرحله پیاپی مبلغی معادل 300 میلیون حق برداشت مخصوص استفاده کرد.

17. مراحل وام دهی صندوق مراحل وام دهی صندوق را می توان به 6 مرحله آغاز، طرح، مذاکره، تصویب، نظارت، و اتمام تقسیم کرد. (1)آغاز: مرحله آغاز برنامه ، درخواست مقامات کشور عضو از صندوق جهت کمک مالی است.این درخواست لزوما“ لازم نیست کتبی باشد مقامات می توانند به طو شفاهی به کارشناسان صندوق و مدیریت این موسسه درخواست خود را منعکس سازند. (2) طرح: در این مرحله کارشناسان صندوق که در اداره مربوط به ناحیه آن کشور کار می کنند طرح برنامه تعدیل اقتصادی کشور مربوطه را آماده می کنند. پس از بررسی میزان منابع مالی مورد نیاز کشور عضو ،کارشناسان صندوق پیشنهاد خود را در مورد میزان وام اعطایی، دوره زمان پرداخت آن و نیز برخی اقدامات اقتصادی اولیه را که کشور مربوطه باید انجام دهد اعلام می نماید. (3) مذاکره: پس از اینکه خلاصه طرح مورد رسیدگی اولیه مدیریت صندوق قرارگرفت.هیاتی از صندوق همراه با خلاصه طرح جهت مذاکره به کشور مربوطه اعزام می گردد. مذاکره مربوط به یکسری اقدامات اقتصادی است از قبیل حذف محدودیت های ارزی و حذف سقف نرخ های بهره که باید به عمل آورد.در صورت نهایی شدن مذاکرات ،مقامات کشورعضو اقدامات اقتصادی را که متعهد می گردند طی برنامه اجرا می نمایند و به اطلاع صندوق می رسانند.

18. ه (4) تصویب: هیات صندوق پس از برگشت ،گزارشی تحت عنوان staff report تهیه و به دیگر ادارات صندوق جهت کسب نظر آنان ارسال گردیده و پس از درج نظرات اصلاحی به هیات مدیره تقدیم می گردد.این گزارش در هیات مدیره بحث می گردد.تصویب برنامه توسط هیات مدیره به منزله موافقت با اعطای اولین حصه از وام می باشد. (5) نظارت: این مرحله طولانی ترین و مهم ترین برنامه تعدیل می باشد که قسمت های مختلف وام به صورت مرحله به مرحله پرداخت می گردد. نظارت شامل : 1ـ پی گیری سیاست های اقتصادی تعهد شده 2ـ پیگیری مداوم تحولات به عمل آمده در کشور عضو 3ـ پیامد های ضمنی این تحولات بر اهداف برنامه تعدیل است. در صورتی که کشور عضو نتواند تمام تعهدات انجام شده را انجام دهد: - صندوق ممکن است از این عدول چشم پوشی کند. یا - مذاکرات مجدد با تغییراتی در برنامه - و در صورت عدم توافق برنامه قطع و اعطای وام متوقف می گردد. (6) اتمام: معمولا“ هنگامی برنامه کامل می شود که کشور متقاضی موفق به دریافت آخرین بخش وام خود از صندوق گردد.

19. منابع • هاشمی دیزج، عبدالکریم ، پول و ارز و بانکداری، انتشارات حافظ اندیشه، چاپ اول، 1385 • عبدالعلی زاده،سیمین، بررسی سیاست های پولی و مالی مورد نظر صندوق پول در ایران ،پایان نامه کارشناسی ارشد. • موسی زاده ، رضا، سازمان های بین المللی،چاپ چهارم ،نشر میزان،1382 • شجری،هوشنگ وخدیجه،نصراللهی،مالیه بین الملل،چاپ دوم،1385 • گالریز،حسن،صندوق بین المللی پول،بانک مرکزی • www.imf.org