Uluslararası Örgütler

1. Uluslararası Örgütler Uluslar arası örgütler, uluslar arası düzeyde faaliyet gösteren, birden çok devleti ilgilendiren, ticari amaç gütmeyen ve devlet niteliği arz etmeyen kuruluşlardır. uluslar arası düzeyde faaliyet göstermek, birden çok devleti ilgilendirmek, ticari amaç gütmemek, devlet niteliği arz etmemek.

2. Geniş anlamda uluslar arası kuruluşlar, gerek hükümetlerarası gerekse hükümetlerdışı uluslararası örgütleri kapsamaktadır. Geniş anlamda uluslararası kuruluşlar Dar anlamda uluslar arası kuruluşlar Dar anlamda uluslar arası kuruluş dendiğinde ise genellikle yalnızca hükümetlerarası uluslar arası kuruluşlar kastedilir.

3. Hükümetlerarası uluslararası kuruluşlar,adından da anlaşılacağı üzere, devletler arasında oluşturulmakta olup, uluslar arası hukuk kurallarına bağlıdırlar. Hükümetlerdışı uluslararası kuruluşlar ise, çoğunlukla uluslar arası nitelikte derneklerden oluşan, değişik uyruktan özel ya da kamu kişileri arasında kurulmakla ve uluslar arası düzeyde faaliyet göstermekle birlikte, hiçbir devletlerarası anlaşma konusunu oluşturmayan ve çeşitli ulusal hukuk düzenlerine bağlı bulunan örgütlenmelerdir.

4. Genel anlamda uluslar arası örgütler aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir: • Evrensel ya da bölgesel olma, • Genel kapsamlı ya da belli bir konuyla ilgili olma, • Eşgüdüm sağlayıcı ya da bütünleşme (entegrasyon) amaçlı olma.

5. Üyelik kabulü Genel olarak bir uluslar arası kuruluşta bir devleti üye olarak kabul ederken yapılan incelemeler ve oylama, ilke olarak, yalnızca aranan genel koşulların yerine gelip gelmediğine bakılır. Bu tür kuruluşlar açık uluslararasıkuruluşlardır (BM). Buna karşılık bazı uluslar arası kuruluşlar ise yalnızca belirli durum ve konumdaki devletleri üye olarak kabul etmektedir. Bu tür kuruluşlara ise kapalı uluslararası kuruluş denilmektedir (NATO). Açık uluslar arası örgütlere yeni üye kabulü genellikle oyçokluğu ile gerçekleştirilirken, kapalı uluslar arası örgütlere yeni üye kabulü yalnızca oybirliği ile gerçekleşebilmektedir.

6. Üyelik şekilleri: • Tam üyelik; üye ülkeler arasında ayrımcılık söz konusu değil, devletler uluslar arası kuruluş bünyesinde eşit haklara sahipler. Oy hakları vardır. • Gözlemci üyelik; bu türden üyeler uluslar arası kuruluşun toplantılarına katılabilir, fakat oy hakları yoktur. • Ortak (geçici) üyelik; tam üyeliğe kadar hazırlık aşamasında edinilen üyelik şeklidir ve burada da ilgili devletlerin oy hakları yoktur.

7. Uygulanan uluslar arası hukuk, uluslar arası örgüt üyelerini genellikle iki gruba ayırmaktadır: • Asli üyeler, • Sonradan kabul edilen üyeler. Asli üyeler bir örgütün kurucu üyeleridir. Uluslar arası örgütlerin üyeleri ilke olarak eşittir. Bu eşitlik bütün üyelerin katıldığı en yetkili organlarda her üyenin bir oy hakkına sahip olması ile kendini göstermektedir. Ancak, üyelerin eşitliği ilkesi her üyenin bütün organlarda yer alacağı anlamına gelmez (BM Güvenlik Konseyi).

8. Üyeliğin eşitliği ilkesinden sapmalar Uygulamada, uluslar arası örgütlerin çok çeşitliliği çerçevesinde, üyelerin eşitliği ilkesine bir takım kuraldışılıklar getirildiği görülmektedir. Bu kuraldışılıklardan birincisi, her üyeye bir oy hakkı tanımakla birlikte, kimi üyelerin oylarının olumsuz olmasının karar alınmasına engel oluşturması durumu olmaktadır. Kısaca veto hakkı diye anılan bu tür haklara sahip olan üyelerden birinin ilgili organda bir karara karşı çıkması karar alınmasına olanak vermemektedir (BM Güvenlik Konseyi).

9. Üyelerin eşitliği ilkesine bir başka kuraldışılığa ise, özellikle, kimi ekonomik ve parasal uluslar arası örgütlerde rastlanılmaktadır. Zira, bu örgütlerde oluşturulan fonların kullanılmasında üye devletlere fonlara katkıları oranında oy hakkı tanındığı görülmektedir. Ağırlıklı oy hakkı denilen bu tür düzenlemelere Dünya Bankası ve Uluslar arası Para Fonu örgütlerinde rastlanmaktadır.

10. Üyeliğin sonra ermesi Uluslar arası örgütlerde üyeliğin sona ermesine gelince, bu iki yolla olanaklıdır: • Çekilme, • Çıkarılma.