TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies

1. TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction Usklađivanje sa trgovinskom praksom i jedinstvenim tržištem Evropske unije Projekat Evropske unije kojim upravlja Evropska agencija za rekonstrukciju

2. TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction Seminar: „O državnoj pomoći i kompenzacijama za javne usluge“ Podgorica, 3. jul 2008.

3. Pomoć se dodjeljuje iz država članica ili preko državnih sredstava u bilo kojoj formi; Naklonjena je izvjesnim učesnicima na tržištu ili proizvodnji izvjesnih roba; i Ova prednost mora biti selektivna, a time i dejstvo ravnoteže između izvjesnih poljoprivrednih gazdinstava i njihovih konkurenata; i Mora imati potencijalno dejstvo na konkurenciju i trgovinu između država članica TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction Koncept državne pomoći(čl.87(1) Ugovora o uspostavljanju EZ)

4. TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction Državna sredstva • Obuhvataju sredstva centralne vlasti, regiona, zajednica; ne isplaćuju ih uvijek državni organi; • Državnim sredstvima bi mogli da upravljaju, ili da ih korisnicima isplaćuju i privatna lica koja ustanovljava ili postavlja država kako bi rukovodila tom pomoći; • Pomoć bi se mogla plaćati u svakoj formi, to jeste kao: • direktni prenosi kapitala • garancije, zajmovi sa preferencijalnim uslovima • poreske olakšice • imovina prodata ispod tržišne vrijednosti

5. Ekonomska prednost pomoć treba da konstituiše ekonomsku prednost koju određeni učesnik na tržištu ne bi imao u uobičajenim okolnostima poslovanja, na primjer: neka firma kupuje / izdaje zemljište u vlasništvu države po nižoj cijeni od tržišne; neko društvo prodaje zemljište državi po višoj cijeni od tržišne; neko društvo uživa privilegovani pristup infrastrukturi bez plaćanja naknade, itd. TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction

6. TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction Selektivnost • Pomoć pojedinačnim društvima • Šema pomoći za izvjesne sektore (na primjer automobilski sektor) • Šema pomoći za izvjesne regione • Šema pomoći za izvjsene vrste društava(na primjer mala i srednja preduzeća) • Selektivnost je ono što pravi razliku između državne pomoći i takozvanih ''opštih mjera''

7. TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction Izvještačenost trgovine • Široko tumačenje • dovoljno je da proizvod ili usluga podliježe trgovini između država članica • čak i u slučaju da korisnik pomoći ne izvozi ili izvozi sve svoje proizvode izvan EU-e

8. Šta ne spada u djelokrug kontrole državne pomoći Opšte mjere: primjenjuju se na sva preduzeća u svim sektorima, bez prava slobodne procjene ''Komercijalno'' plaćanje za pružene usluge Ulaganja u javnu infrastrukturu Državna ulaganja koja su u skladu sa ''Principom investotora u tržišnoj ekonomiji'' TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction

9. Pravni osnov za funkcionisanje kontrole državne pomoći unutar EU-e Primarno zakonodavstvo - Ugovor o uspostvaljanju EZ, osnov čl. 87 i 88, članovi sa posebnom i ograničenom primjenom – 32. + Aneks 1; 73; 86(2) Sekundarno zakonodavstvo - Direktive, uredbe, smjernice, okviri, obavještenja državama članicama, itd.; - Odluke Evropske komisije o notifikovanim projektima/ šemama pomoći država članica; - Presude Evropskih sudova (Sud pravde i Sud prve instance) u slučajevima državne pomoći TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction

10. TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction Usklađenost pomoći sa Zajedničkim tržištem • Član 87 (2) – nije dao pravo slobodne procjene Komisiji u pogledu usklađenosti: • socijalne pomoći; • pomoći za otklanjanje negativnih posledica prirodnih nepogoda ili vanrednih okolnosti; i • pomoć za otklanjanje negtaivnih rezultata zbog podjele Njemačke. • Član 87 (3) – pokreće pitanje širokog prava slobodne procjene Komisiji kako bi se definisala usklađenost: • pomoći za slabo razvijene regione; • pomoć za izvođenje projekata koji su od zajedničkog interesa za Evropu ili za uklanjanje ozbiljni poremećaja u privredi neke države članice; • pomoć za razvoj izvjesnih privrednih aktivnosti ili izvjesnih ekonomski prostora; • pomoć za kulturu; • pomoć koju je odobrio Savjet (izuzetno)

11. Relevantne Internet adrese Zakonodavstvo EU-e koje uređuje oblast državne pomoći. Dostupno na početnoj stranici Generalnog direktorata za konkurenciju: http://ec.europa.eu/comm/competition/index_en.html Odluke koje donosi Evropska komisija o slučajevima državne pomoći. Dostupno na početnoj stranici Generalnog direktorata a konkurenciju: http://ec.europa.eu/comm/competition/state_aid/register/ Presude Evropskog suda pravde i Evropskog suda prve instance. Dostupno na početnpj stranici Evropskih sudova: http://www.curia.europa.eu/en/transitpage.htm TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction

12. Nacionalni pravni osnov za funkcionisanje kontrole državne pomoći Međunarodne obaveze Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju (SAA), član 73 (iii) + Protokol br. 5 (pomoć za proizvodnju čelika) + član 24 (posebna pravila za poljoprivredu i ribarstvo) Uslov: Prilikom dodjele pomoći, treba postići usklađenost sa čl. 86 i 87 Ugovora koji uspostavlja EZ i sekundarnim zakonodavstvom EU-e Nacionalni propisi: Zakon o kontroli državne podrške i pomoći; Uredba o posebnim kriterijumima, namjenskim svrhama i uslovima za dodjelu državne podrške i pomoći; Uredba o metodu i postupku podnošenja i sadržaju dokumenata koji su suštinski važnih za prethodne i sledeće kontrole državne podrđke i pomoći; Uredba o sadržini godišnjeg izvještaja o kontroli državne podrške i pomoći TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction

13. Pomoć ne može stupiti na snagu prije nego je odobri Komisija – član 88 (3) Postojeće šeme pomoći treba stalno rveidirati, uzimajući pri tom u obzir najskorija poboljšanja u politici – član 88 (1) U slučjevima koji pokreću ozbiljne sumnje zbog njene usklađenosti sa Zejadničkim tržištem, treće strane treba da se osjećaju pozvanim da podnesu svoje komentare o mjerama planirane pomoći prije zauzimanja konačnog stava – član 88 (2) Proceduralni uslovi u EU-i – član 88 TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction

14. Nacionalni postupci – uslovi obavještavanja (nitifikacije) Obavještavanje nacionalnog organa za kontrolu državne pomoći o bilo kojoj planiranoj pomoći (uključujući preniačenja postojeće pomoći) prije stavljanja iste na snagu; Podnošenje dodatnih traženih informacija za slučaj procjene i definisanja usklađenosti ili neusklađenosti sa Unutrašnjim tržištem Donošenje odluka kod nacionalnog organa za kontrolu državne pomoći TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction

15. Šema postupka obavještavanja (notifikacije) Komisija za kontrolu državne podrške i pomoći Organ za donošenje odluka TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction Ministarstvo finansija Obavlja tehničke, administrativno-tehničke zadatke za Komisiju Nadležno ministarstvo Organ za dodjelu pomoći Opština Organ za dodjelu pomoći Državna agencija Organ za dodjelu pomoći Učesnici na tržištu Potencijalni primaoci pomoći Učesnici na tržištu Potencijalni primaoci pomoći Učesnici na tržištu Potencijalni primaoci pomoći

16. Postojeća pomoć Prije stupanja na snagu uvedenih mjera pomoći iz Sporazuma o stabilizaciji i pridruživanju (SAA) i onih koje su još na snazi poslije datuma istog – maksimum za period od 4 godinr (to jeste, takva pomoć se kvalifikuje kao postojeća pomoć do 31. 12. 2011. godine – SAA, član 73 (6) ili 31. 12. 2010. godine – SAA, član 74) Nakon stupanja na snagu SAA / nacionalnih propisa o državnoj pomoći / nakon što se utvrdi da je nacionalni organa za kontrolu državne pomoći notifikovao i odobrio pomoć TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction

17. Svaka planirana nova pomoć, koja nije postojeća pomoć Preinačenja postojeće pomoći nakon stupanja na snagu SAA /Nacionalnih propisa o državnoj pomoći / nakon što se utvrdi da je nacionalni organa za kontrolu državne pomoći notifikovao i odobrio pomoć Nova pomoć TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction

18. TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction Šema državne pomoći • Nacionalni propis, koji predviđa dodjele pomoći bez daljeg sprovođenja mjera koje se zahtijevaju da bi se identifikovao broj učesnika na tržištu • Nacionalni propis zajedno sa opštim aktima i uslovima sadrži sve obavezne uslove za državnu pomoć • Svaka pojedinačna dodjela pomoći koja je data u okviru porpisa (koji je = šema državne pomoći) ne notifikuje se pojedinačno za obračun

19. TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction Pojedinačna / ad hoc pomoć • Pomoć je ograničena na pojedinačne učesnike na tržištu; • Pomoć se ne dodjeljuje na osnovu odobrene šeme državne pomoći / ili se pomoć dodjeljuje na osnovu odobrene šeme državne pomoći, ali ovo zavisi od posebnih karakteristika (ustanovljenih u šemi državne pomoći) koje se od pojedinih obavještenja (notifikacija) zahtijeva u izvjesnim slučajevima

20. TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction Nedozvoljena državna pomoć • Pomoć dodijeljena bez / prije odobrenja • Takva pomoć treba da bude nadoknađena od njenog korisnika • Pomoć koju treba nadoknaditi obuhvata kamatu po odgovarajućoj fiksnoj stopi (takozvanu utvrđenu /referentnu kamatnu stopu)

21. TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction Jamčenje prava trećih strana • Treće strane – konkurenti korisnika pomoći – treba da imaju mogućnost da podnesu prigovor nacionalnom sdud po osnovu bilo koje pomoći koja je data prije nego je odobrila nacionalna komisija • Podnosilac prigovora može tražiti finansijsko obeštećenje i gubitak koristi / prihoda zbog nezakonito date pomoći

22. Opšti propisi za kompenzacije za obaveze po javnim uslugama (PSO) Član 86 (2) Ugovora koji uspostavlja EZ + član 14 i Protokol br. 26 Ugovora koji uspostavlja EZ Presuda Evropskog suda pravde u slučaju C = 280/00 koji je poznat kao Altmark Trans presuda (Odoluka od 24. juna 2003. godine) Odluka Komisije o primjeni člana 86 (2) Ugovora koji uspostavlja EZ u odnosu na državnu pomoć u formi kompenzacije za javne usluge koja je dodijeljena izvjesnim učesnicima na tržištu kojima je povjereno izvršavanje usluga od opšteg javnog interesa (od 28. novembra, objavljena u Službenom glasniku EZ br. L 312, od 29. 11. 2005. godine, strana 67) Okvira Zajednice za državnu pomoć u formi kompenzacije za javne usluge (od 28. novembra 2005. , koji je objavljen u Službenom glasniku EZ br. C 297, od 29. 11. 2005., strana 4) Direktiva Komisije br. 111/2006/EC o javnosti finansijskih odnosa između država članica i javnih učesnika na tržištu, kao i otvorenosti finansijskih transakcija unutar izvjesnih učesnika na tržištu (od 16. novembra 2006. godine, koja je objavljena u Službenom glasniku EZ br. 218, od 17. 11. 2006. godine, strana 17) TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction

23. TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction Nacionalni pravni osnov za za kompenzacije za obaveze po javnim uslugama (PSO) International obligations: • Article 74 of SAA requires to comply with principles set out in EC Treaty, particularly with requirements of Article 86 (sets up eligibility for PSO compensations) National legal acts: • Do not contain criteria for the eligibility of the aid as PSO compensation • Article 59 of the Regulation “On specific criteria, intended purpose and requirements for award of State support and aid” contains only transparency requirement for financial transfers of public funds to publicly owned enterprises to be able to check the purpose and use of public funds • Necessary amendments should be adopted as soon as possible to comply with the general as well as the specific sectoral requirements to justify PSO compensations

24. Kriterijumi iz Odluke AltmarkTrans ispunjeni TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction Državna pomoć jeste / nije Da – Ne državna pomoć Ne – je državna pomoć Kriterijumi iz Odluke Komisije ispunjeni Da – bez notifikovanja (obavještavanja) Ne – treba notifikovati (obavijestiti) Kriterijumi iz Okvira Komisije ispunjeni Da – pozitivna odluka Ne – da se dodijeli pomoč, potrebno stvoriti drugi cilj

25. TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction Državna pomoć se ne angažuje ako: • Preduzeće primaoca ima obaveze da isplati javne usluge i ako su obaveze jasno definisane; • Parametri na osnovu kojih se obračunava kompenzacija se ustanovljavaju unaprijed na objektivan i transparentan način; kompenzacija ne može preći ono što je neophodno da pokrije sve ili dio troškova nastalih tokom isplate obaveza za javne usluge, uzimajući u obzir relevantne prihode i opravdanu dobit; • Preduzeće se bira shodno postupku javnih nabavki koji dozvoljava da se izabere najjeftinija ponuda pružaoca usluga ili je nivo kompenzacije određen na osnovu analize troškova koje bi tipično dobro uspostavljeno preduzeće imalo za usluge

26. TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction Ako je držvana pomoć angažovana: • PSO se povjeravaju određenom preduzeću putem jednog ili više zvaničnih akata, čiju formu može odrediti svaka država članica, a on može precizirati: • Prrodu i trajanje obaveza po javnim uslugama; • Preduzeće i teritoriju o kojoj je riječ; • Prirodu svih ekskluzivnh ili posebnih prava koja su dodijeljena preduzeću; • Parametre za obračun, kontrolisanje i revidiranje kompenzacija; raspored za izbjegavanje i otplatu svake prekomjerne kompenzacije

27. TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction Kompenzacije za PSO: • ne premašuju ono što je neophodno da pokrije troškove koji su nastali tokom isplate obaveza po javnim uslugama; • samo troškovi koji prate usluge od opšteg ekonomskog interesa uzimaju se u obzir; • troškovi povezani sa ulaganjima (infrastruktura) mogu se uzeti u obzir kada je to neophodno za pružanje usluga od opšteg ekonomskog interesa; • kada preduzeće obavlja aktivnosti koje spadaju i u i izvan djelokruga usluga od opšteg ekonomskog interesa, nutrašnji finansijski izvještaji će pokazati odvojeno troškove i prihode koji prate usluge od opšteg ekonomskog interesa i one za usluge, kao i parametre za raspodjelu troškova i prihoda.

28. Sektorski propisi za kompenzacije za PSO Transportni troškovi Član 73 Ugovora koji uspostavlja EZ Uredba (EEC) br. 1191/69 Savjeta od 26. 06. 1969. godine o postupanju država članica u vezi sa obavezama koje su svojstvene konceptu javne usluge u transportu željeznicom, drumom ili kopnenim vodama (Slučbeni glasnik br. L 156, 28. 06. 1969., strana 1, izmijenjen i dopnunjen 1990. i 1991. ) Uredba (EC) br. 1370/1007 Evropskog parlamenta i Savjeta od 23. 10. 2007. godine o uslugama javnog putničkog prevoza žaljeznicom i drumom , kojom se ukidaju Uredbe Savjeta (EEC) br. 1191/69 i 1107/70 (Službeni glasnik br. L 315, od 3. 12. 2007. godine, strana 1) Sektor radiodifuzije Saopštenje Komisije o prmjeni pravila državne pomoći javnim uslugama radiodifuzije (Službeni glasnik br. C 320, od 15. 11 2001. godine, strana 5) Prorokol br. 29 govoru koji uspostavlja EZ TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction

29. TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction Uslovi za PSO u radiodifuziji Odgovornost za PSO • Široka definicija mandata za PSO se prihvata, kada se emiterima povjerava odgovornost za zadatak obezbjeđivanje uravnoteženog i potvrđenog programiranja • Takva definicija treba da bude u skladu sa ciljem ispunjenja demokratskih, socijalnih i kulturnih potreba društva, garantovanja pluralizma, uključjući kulturnu i jezičku raznovrsnost Izbor finansiranja • Pojedinačno finansiranje: PSO se finansira samo preko javnih sredastava • Dvostruko finansiranje: PSO se finansira različitim kombinacijama državnih finansijskih sredstava i prihoda iz privrednih aktivnosti (za prethodne prodaje oglašavanja)

30. Ugovori o PSO dodjeljuju se tokom javnog postupka – javnih nabavki i koncesija Ugovori se mogu dodijeliti ''na licu mjesta'' u društvima, bez korišćenja javnih postupaka. Takvi pružaoci usluga zaista imaju ograničen pristup ponuđenim PSO U željezničkom sektoru, PSO se mogu povjeriti bez javnih postupaka Ugovori su vremenski ograničeni: Željezničke i autobuske usluge: 10 godina ili 15 godina, ukoliko se ugovorom pedviđa obnavljanje vozila; Željezničke usluge: 15 godina ili 22,5 godina, ukoliko se ugovorom predviđa obnavaljanje vozila Uslovi za PSO u transportu TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction

31. TRIM MNE EU approximation in trade and single market policies An EU-funded project managed by the European Agency for Reconstruction Prelazni uslovi za Crnu Goru • Do kraja 2010. godine, sve postojeće mjere državne pomoći (šeme pomoći i individualne mjere) koje predviđaju kompenzaciju za PSO prenose se kako bi se dovele u sklad sa uslovima EU-e oblasti državne pomoći. • U isto vrijeme, već sada treba da postoji odgovornost za PSO , kako bi se postigla podobnost za kompenzaciju • Napomena: Član 74 iz SAA • Duži tranzicioni period (do 3. 12. 2019.) mogao bi se prihvatiti za ugovore o PSO u sektoru transporta koji su zaključeni do 01. 01. 2008. godine do 3. 12. 2009. godine, ukoliko su u skladu sa uslovima Uredbe br. 1191/69 • Napomena: Član 8 Uredbe br. 1370/2007.