1 / 53

Baza te dhenave

Baza te dhenave. Literatura themelore: Database Processing: Fundamentals, Design, and Implementation Autori: David M. Kroenke Mesimdhenesi: Fisnik Dalipi, MSc fisnik.dalipi@unite.edu.mk. P ërmbajtja. 1. Hyrje 2. Hyrje ne SQL 3. Modeli relacional dhe Normalizimi

miette
Download Presentation

Baza te dhenave

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Baza te dhenave • Literatura themelore: • Database Processing: • Fundamentals, Design, and Implementation • Autori: David M. Kroenke • Mesimdhenesi: • Fisnik Dalipi, MSc • fisnik.dalipi@unite.edu.mk

  2. Përmbajtja 1. Hyrje 2. Hyrje ne SQL 3. Modeli relacional dhe Normalizimi 4. Dizajni i bazave me anë të Normalizimit 5. Modelimi i të dhënave me ER-diagrame 6. Transformimi i modeleve të të dhënave në dizajn të bazës 7. SQL për ndërtimin e databazës dhe për procesimin e aplikacioneve 8.Strukturat e të dhënave për procesimin e databazës 9. Menaxhimi i databazës me shumë përdorues 10. XML dhe ADO.NET 11. Procesimi i databazave në sistemet e Biznes Inteligjencës

  3. Kapitulli 1 - Objektivat • Të kuptohet natyra dhe karkteristikat e databazës • Të shqyrtohen disa aplikacione interesante për procesimin e databazave • Të arrihet në një kuptueshmëri të plotë për tabelat dhe relacionet • Të përshkruhen komponentat e sistemit të databazave dhe të sqarohet funksioni i tyre (psh. Microsoft Access) • Të përshkruhen komponentat e sistemit të databazave të klasit enterprise dhe të sqarohen funksionet e tyre • Të definohet termi sistemi për menaxhimin e databazave(DBMS)si dhe të sqarohen funksionet e DBMS

  4. Karakteristikat e Databazës • Të dhënat ruhen në tabela, të cilat kanë rreshta dhe kolona. Databaza mund të ketë shumë tabela, ku çdo tabelë ruan të dhëna për gjëra të ndryshme • Çdo rresht në tabelë përmban të dhëna për ndodhi ose instancatë gjërave në interes • Databaza përmban të dhëna dhe relacione

  5. Të dhënat në tabela

  6. Relacionet ndërmjet tabelave

  7. Disa konventa • Emrat e Tabelavejanë të shënuara me shkronja të mëdha: • STUDENT, CLASS, GRADE • Emrat e kolonavejanë të shënuara me një shkrronjë të madhe në fillim, dhe emrat e përbëra shënohen me shkronja të mësha në fillim të çdo fjale: • Term, Section, ClassNumber, StudentName

  8. Databaza krijon informacion • Të dhëna = Fakte dhe ndodhi të regjistruara/verifikuara • Informacioni = Njohuri të nxjerra nga të dhënat • Databaza përmban të dhëna, por në atë mënyrë që mund të nxjerrim informata nga të dhënat • Të dhënat në tabelat STUDENT, CLASS and GRADE mund të prodhojnë informacione për secilin student

  9. Shembuj të databazave

  10. Komponentat e Sistemit të Databazës: Microsoft Access

  11. MS Access në detaje

  12. Aplikacionet, DBMS dhe SQL • Aplikacionetjanë programe kompjuterike me anë të cilave punojnë përdoruesit • Sistemi për Menaxhim të Databazës -Database Management System (DBMS)krijon, proceson dhe administron databazën • Structured Query Language (SQL)është një gjuhë standarde e databazave që përdoret nga të gjitha DMBS-et komerciale

  13. Çfarë është MS Access? • MS Access është DBMS plus gjenerues aplikacionesh: • DBMS krijon, proceson dhe administron MS Access databazën • Gjeneruesi i aplikacionit përfshin komponentat pyetësore, të formave dhe raporteve • DBMS makina e MS Access DBMS quhet Jet, e cila nuk shitet si produkt i veçantë • MS Access 2000 dhe më vonë mund të përdoren si gjenerues aplikacionesh për MS SQL Server DBMS

  14. Sistemet e Databazave të klasit Enterprise

  15. DBMS Produkte më të njohura • Microsoft Access • Microsoft SQL Server • IBM DB2 • Oracle Corporation ORACLE • Sybase • Informix • Ingress • Dhe mos e anashkaloniMySQL

  16. DBMS Fuqia vs. Lehtësia e përdorimit

  17. Databaza • Databaza është koleksion vetë-përshkrues me tabela të integruara • Tabelat quhet të integruara sepse ato përmbajnë të dhëna për relacionet ndërmjet rreshtave me të dhëna • Databaza quhet vetë-përshkruesepasiqë përmban përshkrim të vetvehtes • Të dhënat vetë-përshkruese quhenmetadata, që janë të dhëna për të dhënat

  18. Metadata Tabelë tipike

  19. Përmbajtja e Databazës • Tabela • Metadata • Indekse • Stored procedures • Triggers • Të dhëna sigurie • Të dhëna për Backup

  20. Tre tipe të dizajnit të Databazës • 1. Nga të dhënat ekzistuese • Analizimi i tabelave dhe tekst fajlleve të ndryshme • Nxjerrja e të dhënave nga databaza ekzistuese • Dizajni me anë të normalizimit 2. Zhvillimi i ri i Sistemeve - Krijohet modeli i të dhënave për nevojat e aplikacionit - Transformimi i modelit të të dhënave në dizajn të databazës 3. Ridizajnimi i Databazës - Migrimi i databazës në databazë të re - Integrimi i dy apo më shumë databazave

  21. Dizajnimi i databazës nga të dhënat ekzistuese

  22. Importimi i të dhënave: Një apo dy Tabela? Kjo është një vendim-marrje e rëndësishme, bazohet në rregullat e normalizimit

  23. Dizajnimi i Databazës duke zhvilluar sistem/aplikacion

  24. Dizajnimi i Databazës me anë të ridizajnimit të databazës ekzistuese

  25. Çka duhet të dini

  26. Histori e shkurtër e procesimit të Databazave

  27. Modeli Relacional i databazave • Modeli dominant i databazave është modeli relaciona (relational database model) – të gjitha DBMS produktet më të mëdha bazohen në të • I krijuar nga inxhinieri i IBM E. F. Coddnë 1970 • I bazuar në algjebrën relacionale • Në këtë kurs do të shqyrtojmë kryesisht modelin relacional të databazave

  28. Mjedisi i Databazës Kapitulli 2

  29. Pavarësia e të dhënave Shpeshherë mënyra e organizimit fizik të të dhënave varet nga nevojat e aplikacionit. Rezultati: • Nuk është e mundur të ndryshohet struktura e bazës pa patur ndikim në aplikacion Pavarësia e të dhënave nevojitet sepse: • Aplikacione të ndryshme kërkojnë qasje të ndryshme për të dhënat e njëjta • Administruesi i bazës duhet të ketë liri për të ndryshuar strukturën e bazës, organizimin e fajllave dhe strategjinë e qasjes

  30. Definimi i pavarësisë së të dhënave Pavarësia e të dhënave është pavarësia e të dhënave dhe aplikacioneve. • Strukturat e të dhënave mund të modifikohen pa e ndryshuar aplikacionin • Aplikacionet mund të modifikohen duke mos i ndikuar aplikacionet e tjera Mundësia për ta arritur këtë: • Arkitektura me tre nivele e bazës

  31. Arkitektura me tre nivele • Niveli konceptual: Reflekton këndvështrimin e komunitetit • Niveli i jashtëm: Reflekton këndvështrimin e përdoruesit • Niveli i brendshëm: Në afërsi të ruajtësve (ang. storage) fizikë Është një kornizë që përshkruan koncpte tp përgjithshme-jo të gjithë sistemet e bazave e kanë këtë arkitekturë

  32. ANSI-SPARC edhe CODASYLarkitektura me tre nivele

  33. ANSI-SPARC arkitektura me tre nivele Arsyet për këtë arkitekturë • Përdoruesi duhet të ketë qasje në të dhënat e njëjta, por ka këndvështrim(view) të personalizuar për të dhënat • Përdoruesit nuk duhet të kenë lidhje direkte me detajet e databazës fizike • DBA (database administrator) duhet të jetë në gjendje të ndryshojë strukturën e bazës pa e ndikuar këndvështirmin e përdoruesit • DBA duhet të jetë në gjendje ta ndryshojë strukturën konceptuale apo gjenerale të bazës duke mos i ndikuar të gjithë përdoruesit

  34. Niveli i jashtëm Ky nivel përshkruan atë pjesë të databazës që është relevante për një pjesë të veçantë të përdoruesve ose grupi të përdoruesve • Mund të përbëhet nga këndvështrime të ndryshme të jashtme • Një pjesë e databazës mund të fshihet për persona të caktuar – paraqitje e ndryshme e të dhënave të njëjta • Mund të përfshijë të dhëna të derivuara ose të përllogaritura, që nuk ruhen në databazë

  35. Niveli konceptual Këndvështrimi i komunitetit për databazën.Ky nivel përshkruan çfarë të dhënash janë ruajtur në databazë dhe relacionet në mes të dhënave. • Struktura logjike e tërë databazës si e shikuar nga ana e DBA, që nuk i merrë parasysh konsiderimet fizik të ruajtësve • Të gjitha entitetet, atributet dhe relacionet • Kufizimet e të dhënave • Informata semantike për të dhënat • Informacione për siguri dhe integritet • I mbështet të gjithë këndvështrimet e jashtme

  36. Niveli i brendshëm Përfaqësimi fizik i databazës në kompjuter. Ky nivel përshkruan se si janë organizuar dhe ruajtur të dhënat në databazë. • Për të arritur performancë optimale të ekzekutimi dhe përdorim racional të hapësirës • Strukturat e të dhënave dhe pajisjet për ruajtje • Organizimi i fajlleve, indekset • Aspekte gjenerale • Alocimi i hapësirës për ruajtje për të dhënat dhe indekset • përshkrim i shënimeve për ruajtësit • Kompresimi i të dhënave dhe teknikat enkriptuese të të dhënave

  37. Dallimet ndërmjet tre niveleve të ANSI-SPARC arkitekturës

  38. Pavarësia e të dhënave • Pavarësia logjike e të dhënave. • I referohet imunitetit të skemave të jashtme për ndryshime në skemën konceptuale • Ndryshimet e skemës konceptuale p.sh. shtimi/fshierja e entiteteve. • Nuk duhet të kërkojë ndryshime në skemat e jashtme gjatë intervenimit në kodin e aplikacioneve

  39. Pavarësia e të dhënave • Pavarësia fizike e ë dhënave • I referohet imunitetit të skemës konceptuale për ndryshime në skemën e brendshme. • Ndryshimet në skemën e brendshme p.sh. Përdorimi i organizimit të ndryshëm të fajllave, struktura e pajisjeve ruajtës. • Nuk duhet të kërkojë ndryshime në skemat konceptuale apo të jashtme.

  40. Pavarësia e të dhënave dhe ANSI-SPARC Three-level arkitektura

  41. Gjuhët e databazave • Gjuha për definimin e të dhënave - Data Definition Language (DDL) • I mundëson DBA ose përdoruesit të përshkruaj dhe emërojë entietete, atribute dhe relacione të nevojshme për aplikacionin.

  42. Gjuhët e databazave • Gjuha për Manipulimin e të dhënave- Data Manipulation Language (DML) • Ofrom operacione për manipulim bazik të të dhënave në databazë. • DML procedurale- iu mundëson përdoruesve saktësisht se si ti manipulojnë të dhënat. • DML jo procedurale- iu mundëson përdoruesve në çfarë gjendje nevojiten të dhënat dhe jo në çmënyrë duhet të nxirren nga baza.

  43. Gjuhët e databazave • Gjuhët e gjeneratës së katërt- Fourth Generation Language (4GL) • Gjuhët e pyetësorëve • Gjeneruesit e formave • Gjeneruesit e raporteve • Gjeneruesit e grafikës • Gjeneruesit e aplikacioneve

  44. Modeli i të dhënave • Koleksion i koncepteve për përshkrimin e të dhënave, relacionet ndërmjet të dhënave dhe kufizimet të dhënave në një organizim. • Modeli i të dhënave përbëhet nga: • Pjesa strukturale. • Pjesa manipuluese. • Një bashkësi me rregulla të integruara.

  45. Modelimi konceptual • Procesi i zhvillimit të modelit konceptual me të dhëna që është • Përfaqësim i plotë dh i saktë i të dhënave të nevojshme në organizim. • I pavarur nga detajet e implementimit.

  46. Funksionet e DBMS • Ruajtja, nxjerrja dhe përditësimi i të dhënave. • Duhet tju mundësoj përdoruesve të ruajnë nxjerrin dhe ti përditësojnë/ndryshojnë të dhënat në databazë. • Katalog për qasje nga përdoruesi. • Duhet të mundësoj katalogimin e të dhënave ku përshkrimet e elementëve të të dhënave do të ruhen dhe që janë të qasshme nga ana e përdoruesit.

  47. Funksionet e DBMS • Mbështetje e transakcioneve • Duhet të shërbejë si mekanizëm që ose të gjitha përditësimet që korespondojnë me një transakcion të dhënë janë kryer ose asnjë prej tyre nuk është kryer. • Shërbime për kontrollin e konkurencës • Duhet të shërbejë si mekanizëm që mundëson që databaza është përditësuar korrektësisht atëherë kur përdorues të shumëfishtë e përditësojnë databazën në mënyrë konkurente.

  48. Funksionet e DBMS • Shërbimet e rigjenerimit (recovery services) • Duhet të shërbejë si mekanizëm për rigjenerimin e databazës në raste kur dëmtohet databaza në mënyra të shumta. • Shërbimet e autorizimit • Duhet të shërbejë si mekanizëm që do të sigurojë se vetëm persona të autorizuar mund ti qasen databazës.

  49. Funksionet e DBMS • Mbështetje për komunikimin e të dhënave • Duhet ë jetë në gjendje të integrohet me softverët për komunikim. • Shërbimet e integritetit • Duhet të shërbejë si mekanizëm që do të mundësojë se edhe të dhënat e databazës edhe ndryshimet ndaj të dhënave të pasojnë rregulla të caktuara.

  50. Komponentat e DBMS

More Related