O.Nuijten (ISSO) en J.J.R. Rullens (InfoMil)

1. Legionella en koeltorens Arbo en Wm eisen O.Nuijten (ISSO) en J.J.R. Rullens (InfoMil)

2. Legionella en Koeltorens in het Nieuws • Legionella in koeltoren woonzorgcentrum Steenvoorde. Rijswijk (17-8-2008) • Legionella inventarisatie Venray (18-8-2008) • Vervolging om fatale legionellabesmetting Amsterdam (27-8-2008) • Aanklacht: ”dood door schuld” na legionella(29-8-2008) • http://nl.youtube.com/watch?v=TMUQbtE6MNg InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

3. Jaren 70/80: Uitbraken Legionella in Amerika en Engeland Legionella in Nederlandse ziekenhuizen Rapport Gezondheidsraad 1989 Eerste Engelse voorschriften (ACOP) Historie leidingwater Maart 1999: Uitbraak Bovenkarspel • 15-10-2000: Tijdelijke regeling Legioprev. leidingwater (VROM) • principe  Hoeveelheid legionella minimaal < detectiegrens • zomer 2003: 2e Rapport Gezondheidsraad • Opname in Hst. III C Waterleidingbesluit en Whvbz • principe  Risicobeheersing InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

4. Tot Bovenkarspel zelfde voorgeschiedenis 2000-2001 Onderzoek SZW koeltorensystemen en airco’s Historie proceswater /industriële watersystemen 1-1-2004: Arbobeleidsregel 4.87 2004 Arbo-informatieblad 32 (Sdu publicatie) Uitbraken door koeltorens: Zomer 2001 Murcia (Spanje) Januari 2004 Harnes (Frankrijk) Mei 2006 Pamplona (Spanje) Juli 2006 Amsterdam Augustus 2006 Start publicatie ISSO 55.3 i.o.v. VROM Januari 2008 Publicatie ISSO 55.3 gereed. InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

5. Opzet zowel AI 32 als ISSO 55.3 • Voor breed gebruikersveld: • AI 32 voor alle industrieel proceswatersystemen • ISSO 55.3 uitsluitend voor koelsystemen en luchtbevochtigers • Kernpunten : • Verplichtingen beheerder installatie • Beoordeling risico installatie • Voorkomen risico (vanuit Beheersplan en bedrijven systeem) • Handelen bij legionellabesmetting • NB AI 32 wordt sinds 2007 NIET meer bijgehouden! InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

6. Hoofdlijn (terugkerend) • Juist ONTWERP van (koel)installatie • Juiste WATERBEHANDELING ter voorkoming van • vervuiling en biofilmvorming • INSPECTIE en doelmatig ONDERHOUD (Goed beheer) • Op verantwoorde manier REINIGEN van systemen (bestaand en nieuw) • Organisatie van het beheer--- in het bedrijf (vastleggen in protocollen • én functionele omschrijvingen InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

7. ISSO 55.3 inhoudsopgave Samenvatting Begrippenlijst 1. Inleiding 2. Verantwoordelijkheden en wetgeving 3. Koeltorens 4. Risico-inventarisatie en evaluatie koeltorens 5. Luchtbehandelinginstallaties 6. Risico-inventarisatie en evaluatie luchtbehandelinginstallaties 7. Bijlagen InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

8. Verantwoordelijkheden voor koeltorens Werkgever voor naleven regels Arbeidsomstandighedenwet ter bescherming van werknemers Inrichtinghouder (is vaak ook de werkgever) voor het naleven van o.a. Wm voorschriften ter bescherming van milieu en omgeving (voorbijgangers en omwonenden daaronder begrepen) InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

9. Bedrijfsbeleid “Technische en organisatorische maatregelen dienen gevaar voor blootstelling aan Legionella te voorkomen” • Aanstellen verantwoordelijk functionaris: • Inventarisatie systemen • (Laten) uitvoeren RI&E • Opstellen beheersplannen • Opstellen calamiteitenplan • Training medewerkers • Audits • Toezicht waterbehandeling en onderhoud syste(e)m(en) • Voeren administratie InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

10. In Wm-vergunning of bij algemene regels  maatwerkvoorschriften Bij IPPC (gpbv) bedrijven – type C inrichting door Wm bevoegd gezag Bij type A en B inrichtingen: • Zorgplicht op basis 1.1a Wm en • Maatwerkvoorschrift op basis van 2.1 lid 3 Activiteitenbesluit Wm • We willen “vat” krijgen op bedrijven door voorschriften en handhaving InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

11. Vorm en afmeting verschilt Afhankelijk van het gebruik InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

12. Proceswater, Koeltoren InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

13. Beheersing legionella • Wat moet de werkgever/inrichtinghouder weten? • Wie lopen er risico? Intern-extern? • Waar liggen de risico’s? • Locatie systeem - risico • Hoe risico’s te beheersen? • Veilig bedrijven en onderhouden installatie InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

14. Uit de BREF-cooling systems: Indeling risico classificatie Categorie1 HOOGSTE RISICO Koeltoren <200m van ziekenhuis, verpleeghuis enz. Waar mensen verblijven met verminderd immuunsysteem Categorie2 Koeltoren <200m van gebouwen waarin veel mensen verblijven Categorie 3 (Industriële) koeltorens <600m van woonomgeving Categorie 4 LAAGSTE RISICO (Industriële) koeltorens >600m van woonomgeving InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

15. Beheersing legionella 1 Juist ontwerp 2 Juiste waterbehandeling 3 Hanteren regeling alarmering en stilstandbeheer 4 Juist onderhoud + inspectie + opstarten systeem + reinigen systeem InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

16. 1 Juist ontwerp • Aandachtspunten: • Voorkom dode leidingen en dode hoeken • Goede doorstroming koeltorenbassin • Voorkom druppelverspreiding • Materiaalkeuze leidingen en koeltoren • Doseersystemen waterbehandeling • Kwaliteit suppletiewater • - Leidingwater • - Oppervlaktewater • - Grondwater • - Anders InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

17. Ter voorkoming van: 2 Juiste waterbehandeling Afzettingen Micro Organismen vorming biofilm Corrosie Vervuiling InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

18. Vervuilde lamellen / roosters InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

19. Voorkomen vorming biofilm Afdoden Micro organismen Biocides (chemisch) • Oxiderend:Niet Oxiderend: • Chloorbleekloog Chlooramines • Chloordioxide MBT • Chloorisocyanuraten Quats • Waterstofperoxyde • Ozon • Niet Chemisch: • UV • Ionisatie (Ag/Cu dosering) • Elektrolyse • CoolPuck® InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

20. 3 Starten-Inspectie-Onderhoud • Starten • Nieuw systeem: • Spoelen en ontvetten • Passiveren • Desinfecteren • Bestaand systeem: • Na stilstand*) desinfecteren • *) periode afhankelijk van risico categorie InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

21. Inspectie en onderhoud • Koeltoren • Druppelvangers • Vervuiling pakket • Vervuiling bassin • Doseersystemen • Apparatuur + leidingwerk • Meet – en regeltechniek + alarmeringen • Defecte onderdelen repareren of vervangen • Reinigen • Verwijdering biofilm • denk aan afdoende adembescherming (zie de 55.3)! InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

22. Hoe te handelen bij besmetting • Besmettingsrisico • Concentratie legionella in de lucht • Bevolkingsdichtheid • Weerstand bevolking/werknemer • Expositietijd InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

23. Grendwaardes, de macht van het getal • Arbobeleidsregel noemt geen grenswaardes • “Werkgever dient werknemers doeltreffend te beschermen” • Als systeem gevoed wordt met leidingwater (<100 kve/l) is een dergelijk systeem eenvoudig onder controle te houden • Analysemethodes Legionella • NEN 6265 (2007) • ISO 11731 • Altijd aangeven welke analysemethode is gebruikt! InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

24. Aanpak afhankelijk van risico categorie Grenswaarden legionella en te nemen acties Categorie 1,2,3AanpakCategorie 4Aanpak < 100 KVE/l 0 <1000 KVE/l 0 100-1000 1 1000-10.000 1 1000-10.000 2 10.000-100.000 2 10.000-100.000 3,4 100.000-1.000.000 3,4 >100.000 5,4 >1.000.000 5,4 InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

25. Ook totale bacterieengehalte wordt gemeten Dipslide InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

26. Toelichting aanpak • 0. Systeem onder controle • Controleer behandelingsprogramma • Controleer behandelingsprogramma; extra biocide doseren • Matige vervuiling; on-line desinfectie/reiniging • Onmiddellijk bijzondere aandacht • Controleer personeel op expositie • Ernstige vervuiling! Off-line desinfectie • Melding aan Arbo, GGD en AI en Wm bevoegd gezag Nb: Bij desinfectie Waterkwaliteitsbeheerder informeren mbt lozingen! InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

27. Controle op beheer van koeltoren Kennismakingsbezoek Stel algemene vragen, bijvoorbeeld: • Bent u bekend met wetgeving koeltorens , zo niet licht toe? • Heeft u een RI&E en Legionellabeheersplan? • Zo nee, hoe is het Legionellaveilig beheer geregeld? • In welke risicocategorie valt de koeltoren (1,2, 3 of 4)?1. nabijheid < 200 m ziekenhuis / verpleeghuis 2. nabijheid < 200 m zorginstelling / hotel of ander gebouw veel mensen 3. nabijheid < 600 m woonomgeving 4. nabijheid > 600 m woonomgeving • Hoe wordt gerapporteerd over Legionellaveilig beheer koeltoren? • Bezichtig de koeltoren. (Aangroei boven bassin en chemicaliëndosering) • Maak een vervolgafspraak. InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

28. Controle op beheer van koeltoren Tweede bezoek Stel specifieke vragen , bijvoorbeeld: • Kunt u rapportages laten zien van het uitgevoerde beheer? • Heeft u een ingevuld logboek? • Uitslagen van de monsternames (bacterieen totaal en legionella)? • Heeft u bij overschrijding de juiste maatregelen genomen? • Wie heeft wie (GGD, Arbo-dienst, WM-gemeente) geinformeerd? • Is er sprake van een automatische alarmering bij het disfunctioneren van de spui en waterbehandeling? InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

29. Controle op beheer van koeltoren Tweede bezoek Vervolg specifieke vragen: • Is geregeld dat het gehele systeem wordt geledigd en schoongemaakt als deze lange tijd buiten gebruik is? • Wanneer wordt de koeltoren schoongemaakt en onderhouden? • Mag ik de koeltoren even bekijken? - Aanslag/aangroei boven het bassin!- Situatie rondom chemicaliëndosering! • Vraag door op het voorgaande. InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

30. Website www.infomil.nl Website InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

31. Website www.infomil.nl InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

32. VRAGEN? • Helpdesk InfoMil (ook via de website) • of • www.legionellavraagbaak.nl • of • www.zorgplicht-legionella.nl InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem

33. InfoMil is een opdracht van VROM en onderdeel van SenterNovem