ÇORUH VADİSİ-DERİNER BARAJI SU AYNASI ALTINDA KALACAK ALANDA ENDEMİK VE NADİR BİTKİLERİN TESBİTİ, TAŞINMASI VE YETİŞTİRİ

1. T.C. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI ÇÖLLEŞME VE EROZYONLA MÜCADELE GENEL MÜDÜRLÜĞÜ ÇORUH VADİSİ-DERİNER BARAJI SU AYNASI ALTINDA KALACAK ALANDAENDEMİK VE NADİR BİTKİLERİN TESBİTİ, TAŞINMASI VE YETİŞTİRİLMESİ PROJESİ Aralık - 2011

2. BERN SÖZLEŞMESİ VE TÜRKİYE BERN SÖZLEŞMESİ (Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarının Korunması) • Türkiye, 1 Eylül 1984 tarihinde yürürlüğe giren yasa ile Bern Sözleşmesine taraf olmuştur. • Sözleşmenin amacı, yabani flora ve faunayı ve bunların yaşama ortamlarını muhafaza etmek, özellikle birden fazla devletin işbirliğini gerektirenlerin korunmasını sağlamak ve bu işbirliğini geliştirmektir. • Yaban flora ve faunanın korunması ve gelecek nesillere aktarılması gerekli estetik bilimsel, kültürel, rekreasyonel, ekonomik ve özgün değerde doğal bir miras olduğunun kabul edilmesi, • -Biyolojik dengenin devamlılığında yabani flora ve faunanın oynadığı temel rolün binmesi, • Yabani flora ve faunanın birçok türlerinin ciddi biçimde tükenmekte olduğu ve bazılarının yok olma tehlikesine maruz olduğunu farkına varılması,

3. ALANIN GENEL TANIMI

4. ALANIN GENEL TANIMI

5. ÇORUH VADİSİ-DERİNER BARAJINDA BULUNAN BİTKİ SINIFLARININ İNCELENMESİ • Literatür verilerine göre Deriner Barajı su aynası altında kalacak alanda, 95 familya, 303 cinse ilişkin toplam 545 adet takson, doğal yayılışa sahiptir. Alanda doğal yayılışa sahip olan türlerin 41 adeti endemiktir. • Ülkemizdeki ve Artvin ilindeki yayılışı sona erecek hatta yok olacak olan mutlak koruma altına alınması gereken türlerin; 15'i endemik 1'i endemik olmayan nadir ve 2'si de ilde yalnızca Çoruh Vadisinde yayılış gösteren olmak üzere toplam 18 adet olduğu saptanmıştır.

6. DERİNER BARAJINDA YAPILACAK ÇALIŞMANIN AMACI • Deriner barajı su aynası altında kalacak alanda, lokal endemik bitki türlerinin tespit edilmesi, • Endemik türlere ilişkin lokasyon ve GPSkoordinatlarının belirlenmesi, • Saptanan endemik bitkilerden yalnızca Deriner Barajı su aynası altında bulunup su tutulma süreci sonunda yok alacak olanların belirlenmesi, • Yok olması muhtemel türlerin fert sayılarının saptanması, • Doğadan sökülecek bu endemik bitki türlerine ait fertlerin taşınacağı bir alanın belirlenmesi,

7. MUTLAK KORUMA ALTINA ALINMASI GEREKEN BİTKİ TÜRLERİNİN TANITIMI

8. Acer divergens var. divergens taksonuna ait tanıtım kartı (1) Beş Loplu Çoruh Akçaağacı Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi:Çalı veya küçük ağaç formunda Gövde; Sürgünler açık kahverengi Yaprak; Yapraklar 5 loplu, - ½,2-3.5 x 3-5 cm, loplar "triangular-acute",tam kenarlı, her iki yüz tüysüz, üstyüz koyu yeşil, alt yüz açıkyeşil, yaprak dibi "truncate", yaprak sapı tüysüz, 2-3 cm, kırıldığında süt salğılıyor, Çiçek; Çiçekler küçük, dik, tüysüz, "corymbs". Meyve; Meyve kanatları '12-22 x 7-10 mm, genişçe, kanatların dış kenarı arasındaki açı 120-140°;Tohum, yuvarlak, basık, tüysüz, Yayılış Alanı:Artvin-Ardanuç, Yusufeli Erzurum-Tortum

9. GPS Koordinatları ve N41 08 23, E42 01 19 N41 01 02, E41 47 29 N41 03 36, E41 48 01 N41 04 08, E41 48 08 N41 07 20, E41 52 47 N41 08 07, E41 53 49 N41 08 35, E41 54 31 N41 08 30, E41 53 58 N41 10 25, E41 58 33 N41 09 19, E41 54 00 10 noktada 16 adet tesbit edilmiştir Lokasyon Artvin-Ardanuç Artvin-Yusufeli Artvin-Yusufeli Artvin-Yusufeli Artvin-Yusufeli Artvin-Yusufeli Artvin-Yusufeli Artvin-Yusufeli Artvin-Yusufeli Artvin-Yusufeli IUCN Risk Kategorisi Endemik EN

10. Acer divergens var. trilobum taksonu tanıtım kartı (2) Üç Loplu Çoruh Akçaağacı Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi:Çalı veya küçük ağaç formunda Gövde; Sürgünler açık kahverengi Yaprak; Yapraklar 3 loplu, - ½,2-3.5 x 3-5 cm, loplar "triangular-acute",tam kenarlı, her iki yüz tüysüz, üstyüz koyu yeşil, alt yüz açıkyeşil, yaprak dibi "rounded", yaprak sapı tüysüz, 2-3 cm, kırıldığında süt salğılıyor, Çiçek; Çiçekler küçük, dik, tüysüz, "corymbs". Meyve; Meyve kanatları '12-22 x 7-10 mm, genişçe, kanatların dış kenarı arasındaki açı 120-140° . Tohum, yuvarlak, basık, tüysüz, Yayılış Alanı:Artvin, Çoruh, Yusufeli

11. GPS Koordinatları N40 59 30 E41 46 02, N41 04 06 E41 48 28, N41 08 29 E42 01 08 3 noktada 3 adet tesbit edilmiştir

12. Alkanna cordifolia türüne ilişkin tanıtım kartı (3) Havacıva, Tosbağa otu Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi:Çokyıllık Gövde; Bitki 15-30 cm boyunda, çok az glandular tüylü yada tüysüz, Yaprak; dip yapraklar "linear-lanceolate" düz, tam kenarlı, 15-25 x 0-5-1-5 cm; gövde yapraklar "lanceolate - ovate", 2-6 x 1.2 cm. Çiçek; Meyve oluştuğunda Çiçek kurulu 10-20 cm, brahteler "lanceolate- ovate", 1-4 x 0.3-2 cm. Çiçeklenme döneminde çanak yapraklar 6-8 mm, meyve olgunlaştığınde ise 12-15 mm, tüylerle kaplı, Taç yapraklar sarı, dıştarafı tüysüz, 8-13 mm, çiçek 10-11 mm çapında. Meyve; Tohum 4 mm çapında, "scrobiculate-reticulate"; tohum gagası geriye kıvrık Yayılış Alanı:Kuzey Doğu Anadolu,Rize, Çoruh; Artvin,Ardanuç, Erzurum: Oltu,Ağri, Iğdır

13. GPS Koordinatları N41 08 29 E42 01 18, N41 10 44 E41 58 44 2 noktada 4 adet tesbit edilmiştir

14. Alyssum artvinense türüne ait tanıtım kartı (4) Artvin Kuduzotu Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi:Çokyıllık Gövde; Yaklaşık gövdesi 10 cm, Yaprak; Yapraklar " linear-oblanceolate", sivri, 15-25 x 1-2 mm, Çiçek; Taç yapraklar açık limon sarısı, tam, obovate, 4-5.5 x 2-3(-3.5) mm. Meyve; Meyve 2-3.5 mm uzunluk ve genişliğinde, ucu derince kertikli "deeply emarginate",Stil 1.5-2 mm. Tohumlar kanatsız veya dar kanatlı, Yayılış Alanı:Çoruh: Artvin, Ispir,

15. GPS Koordinatları N41 12 00, E42 00 01 N41 11 25, E41 59 26 N41 09 02, E41 56 27 N41 09 17, E41 56 59 N41 09 03, E41 56 33 N41 08 37, E41 55 15 N41 08 28, E41 54 00 N41 09 00, E41 53 53 8 noktada 26 adet tesbit edilmiştir

16. Campanula troegerae türüne ait tanıtım kartı (5) Çoruh Çançiçeği, Çoruh Çıngırak Otu Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde; Yoğun tüylü çokyıllık, gövde yükselici, 12-17 cm, tek gövdeli, yapraklı, Yaprak; Yapraklar ovate-cordate, sicri uçlu, kenarları çift sıralı dişli, üst yüz grimsi tüylü, dip yapraklar 6cm, orta kısmı en geniş, 1,5-3 x 1,5-2,5 cm, yaprak sapı 0,5-2 cm. Çiçek; Çiçekler 1-3 adet, dik, uçdurumlu, çiçek sapı 5mm, Kaliks lopları genişçe lanceolate, veya ovat, sivrice, 8-12 x 4-6 mm, Kaliks uzantıları sivri, tüpten 2mm daha uzun, Taç yapraklar 2x 3-4.5 cm, 2/3 üne kadar bölünmüş, lopları küt uçlu, uçta ciliate, dış kısmı yoğun tüylü, tomurcukta iken açık pembe, çiçeklenince beyaz, stil dışarıda, stigma 3. Yayılış Alanı:Çoruh, Yusufeli 610 m

17. GPS Koordinatları 41 01 48N 41 47 08E, 41 01 38N 41 47 00E 2 noktada 13 adet tesbit edilmiştir

18. Centaurea pecho türüne ait tanıtım kartı (6) Artvin Peygamber Çiçeği Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde; dik, 12-35 cm, az çok dallanmış, Yaprak; Yaprak koyu yeşil ve alt yüzü beyaz yünlü tüylü; dip ve alt yapraklar "pinnatisect- sublyrate" 1-3 çift ovate-circular yan segments ve uçtaki segment daha genişçe, Çiçek; Çiçek 14-17 x(6-)8-13 mm. phyllaries her iki kenarında 1-2 mm uzunluğunda 7-ll(-13) adet kirpikli, Çiçekler gül renginde, Meyve; Tohum "Achenes" 4-5 mm; Meyve tüyleri "pappus" (5-)6-8 mm, içteki sıra 1.5-2 mm. Yayılış Alanı: Kuzeydoğu Anadolu. Artvin-Yusufeli, Şavşat

19. GPS Koordinatları N41 10 14, E41 58 27 N41 08 54, E41 56 47 N41 08 28, E41 54 00 N41 08 37, E41 55 15 N41 09 03, E41 56 33 N41 11 25, E41 59 26 N41 10 44, E41 58 44 N41 09 02, E41 56 27 N41 09 36, E41 53 37 9 noktada 36 adet tesbit edilmiştir

20. Centaurea woronowii türüne ait tanıtım kartı (7) Çoruh Peygamber Çiçeği Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde; Gövde dik, tek gövdeli veya dallı, Yaprak; Yapraklar yoğun gri tüylü, dip ve orta yapraklar "lanceolate - spathulate" "pinnatilobate-lyrate", 2-5 çift loplu, dişli veya tam kenarlı, tam, üsttekiler daha küçük, sapsız, çoğunlukla tam, Çiçek; Çiçek "Involucre" 13-17 x 7-12 mm, "cylindrical to cup-shaped". Appendages, 0.2-0.5 mm genişliğinde dar kahverengi kenarlı, kirpikler 1-2 mm. Çiçekler mor, siyahımsı-mor kenarları "linear" loplu. Meyve; Meyve 4-5 mm; Meyve tüyleri 0.5-1 mm. Yayılış Alanı: Kuzeydoğu Anadolu, Artvin, Ardanuç, Yusufeli, Şavşat

21. GPS Koordinatları 41 08 29N 42 01 09E, 41 06 34N 41 50 46E, 41 16 02N 42 17 32E 3 noktada 9 adet tesbit edilmiştir

22. Clypeola raddenea türüne ait tanıtım kartı (8) Disk Teresi Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde; Gövde 15 cm, dallanmış Yaprak; Yapraklar; darca oblanceolate. Çiçek; Taç yapraklar sarı, 2 mm. Meyve; Meyve, Silicula, orbicular, basık ortalama çapı 2 mm, uc kısmı girintili, tüysüz, Style, 0.2-0.6 mm. Meyveli sap geriye doğru dönük , Yayılış Al anı: Çoruh: Artvin, Yusufeli,

23. GPS Koordinatları N41 11 07 E41 51 46, N41 10 08 E41 52 55, N41 06 44 E41 51 35 3 noktada 36 adet tesbit edilmiştir

24. Convolvulus pseudoscammonia türüne ait tanıtım kartı (9) Gündüzsefası Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde; Tüysüz dik gövdeli oluşuyla diğer benzerlerinden kolayca ayrılır. Yaprak; Gövde yaprakları küçük, çok dar linear loplu "hastate" Çiçek;Çiçekler yaprak sapından çıkar, tek tek veya 2-7 si bir arada "cymes". dıştaki çanak yapraklar içtekilerden çok kısa. Taç yapraklar krem-açık sarı, 30-45 mm, tüysüz. Meyve;Ovaryum tüysüz Yayılış Alanı: Kuzey Doğu Anadolu, Sivas, Gümüşhane, Artvin-Ardanuç, Çoruh, Tortum

25. GPS Koordinatları N41 09 21 E41 59 35, N41 09 30 E41 59 24, N41 09 42 E41 58 25 3 noktada 18 adet tesbit edilmiştir

26. Gypsophila simulatrix türüne ait tanıtım kartı(10) Çöven Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde; Çokyıllık bitkinin Tüysüz gövdesi 30-70 cm. Yaprak; Yapraklar 1.5-4 cm x 2-12 mm, "linear-oblong", küt uçludan sivriye. Çiçek; Brahteler "lanceolate-acuminate", Çiçek kurulu çok çiçekli "panicle" Çiçek sapı 1-4 mm. Çanakyapraklar "campanulate", 2-2.5 mm, dişler küt uçlu, Taç yapraklar beyaz, "linear-cuneate", kütuçlu,2.5-3.5 mm. Artvinde yalnız çoruh vadisinde deriner baraj gölünün oluşacağı alandan biliniyor.

27. GPS Koordinatları N41 10 07 E41 52 56, N41 09 11 E41 54 03, N41 08 37, E41 55 15 3 noktada 5 adet tesbit edilmiştir

28. Haplophyllum armenum türüne ait tanıtım kartı(11) Sedefotu Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde; Gövde 10-25 cm, kısa beyaz tüylü veya tüysüz. Yaprak; Yapraklar basit, "obovate veya lanceolate-obovate", tüylü. Çiçek; Çiçek kurulu küçük, yoğun; Çanak yapraklar kuruyunca koyu siyahımsı yeşil renkte, beyaz tüylü Taç yapraklar "ovate", açık sarı renkte, 6-9 mm; Filaments dar, dipten uca doğru yavaş yavaş incelir Meyve; Genç meyve taslağı 4 gözlü, tüysüzden yoğun tüylüye, Olgun meyve "capsule" 5 x 4 mm, glandlı, Tohumlar Seeds enine buruşuk çatlaklar sırtlardan daha geniş Yayılış Al anı: Amasya, Gümüşhane, Tokat, Erzincan, Artvin- Ardanuç, Çoruh

29. GPS Koordinatları N41 08 24, E42 01 28 N41 09 38, E41 58 50 N41 11 25, E41 59 26 N41 10 07, E41 52 19 4 noktada 4 adet tesbit edilmiştir

30. Hypericum fissurale türüne ait tanıtım kartı(12) Kantaron, Binbirdelikotu Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde;, Gövdeler 15-22 cm, dik, dipte odunsu, dipten dallanıyor, tüysüz Yaprak; Yapraklar 8-12 mm, "elliptic-oblong", düz, tüysüz, kenarları glandlı Çiçek; Çiçek kurulu "corymbose", 1-8-çiçekli. Brahteler siyah glandular dişli, Çanak yaprak "elliptic-oblong-obovate", yuvarlak, yoğun siyah glandular dişli. Taç yapraklar 5-10 mm. Yayılış Al anı: Artvin-Yusufeli, Çoruh, Hod suyu Not: Bu tür son 50 yıldır bilim adamlarınca toplanamamıştır. Türün tip örnek lokalitesi ve yakın çevresineilişkin GPS koordinatları verilmiştir. Alanda çiçeksiz örneklere rastlanmış ancak, Çiçekli örnek olmadığından isimlendirilememiştir.

31. GPS Koordinatları N41 01 03 E41 47 08, N41 00 56 E41 47 01, N41 00 56 E41 46 58, N41 01 01,E41 47 54 4 noktada 4 adet tesbit edilmiştir

32. Lathyrus woronowii türüne ait tanıtım kartı(13) Yabaniburçak, Nazende, Bezelye çiçeği Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Tekyıllık Gövde;, kısa, zayıf, tüysüz gövde 8-18 cm, kanatsız Yaprak; Yapraklar orta damarı kısa aristate'lı, en alt yapraklar 1-çift yaprakçıklı, diğerleri 2-çift yaprakçıklı, yaprakçıklar "ovate-elliptic", c. 12 x 5 mm; stipulları "lanceolate-subulate, semi-sagittate". Çiçek; Çiçek kurulu sapı 1-çiçekli yapraktan kısa, Çanak yaprak c. 5 mm, tüysüz, eşit olmayan dişli, "lanceolate", tüpten biraz uzun. Standard mor, kanatlar krem, Meyve; Meyve "Legume" bilinmiyor. Yayılış Alanı: Artvin-Yusufeli, Şavşat, Çoruh *: Tek yıllık olduğu için mevsim itibariyle bitkiye rastlanılamadı.

33. GPS Koordinatları N41 08 37 E41 55 15, N41 08 30 E41 54 47, N41 10 34 E41 58 36 3 noktada 3 adet tesbit edilmiştir

34. Linaria genistifolia subsp. artvinensis taksonu tanıtım kartı(14) Artvin Keten Otu, Artvin Nevruz Otu Botaniksel Özellikler: (Endemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde; Çokyıllık otsu bitki, gövdeler 20-130 cm, yükselici, dik, tek veya çoklu, Yaprak; Yapraklar almaçlı, orta yapraklar "ovate, lanceolate veya linear", 15-60 x 0.5-20 mm, nadiren dipte yarıkalpsi "subcordate", 1-3-damarlı Çiçek; Çiçek kurulu "Racemes" yoğun ve uzunca; Brahteler "lanceolate, nadiren çanak yaprağın ucuna kadar uzanır, en alttaki nadiren geriye doğru kıvrık, Alttaki çiçek sapları 2-4(-6) mm, Çanak yaprak lopları "ovate - dar linearlanceolate", dipte yuvarlak, sivri, 2-5. mm, genellikle tüysüz, Çiçek açık sarı, kırmızı damarlı, (6-)8-12(-14) mm; spur "conical-subulate", (3-)5-8(-10) mm, ± düz. Meyve; Meyve "Capsule" yuvarlak, 3-4 mm; tohum basık, 1-1.2 mm, köşeler çoğunlukla dar kanatlı. Yayılış Alanı: Kuzeydoğu Anadolu, Artvin-Yusufeli, Ardanuç, Şavşat, Çoruh

35. GPS Koordinatları N41 09 07, E41 59 54 N41 00 50, E41 46 48 N41 08 24, E42 01 28 N41 08 54, E42 00 10 N41 15 15, E42 08 13 5 noktada 8 adet tesbit edilmiştir

36. Micromeria elliptica türüne ait tanıtım kartı(15) Topukçayı Botaniksel Özellikler: (Enedemik) Yaşam Biçimi: Çokyıllık, Gövde; Çok gövdeli, çokyıllık, Çiçekli gövdeler ince, dik veya yükselici, 8-20 cm, kısa tüylü Yaprak; Orta yapraklar "ovate - elliptic" veya "linear-lanceolate", 5-10 x 1-3.5 mm, Çiçek; Çiçekkurulu 3-8 cm x 8-15 mm. "Verticillasters" 6-çiçekli, çiçek yapraklarından daha uzun,Brahtecikler "linear", çiçek sapından kısa; Çanak yaprak dar tüpsü, (3.5-)4-5 mm, belirgin damarlı, tüylü, Çiçekler açık mavi, 9-10 mm. Meyve; Tohumlar 1.5 x 0.4 mm, "oblong", yarısivri. Yayılış Al anı: Kuzey Doğu Anadolu, Artvin, Çoruh, Ardanuç, Yusufeli, Şavşat, Erzurum

37. GPS Koordinatları N41 06 09 E42 06 24, N41 09 18 E41 56 59, N41 12 13 E42 00 45 3 noktada 5 adet tesbit edilmiştir

38. Morina persica türüne ait tanıtım kartı (16) Dikenli Merdiven Çiçeği Botaniksel Özellikler: (Artvin ilindeki varlığı riskaltında) Yaşam Biçimi: Çokyıllık, Gövde; Gövde 1.5 m ye kadar Yaprak; Yapraklar çevrel dizilmiş, "lanceolate", kenarları sinizoidal, uzun dikenli dişli, en alt yapraklar tüysüz, üst yapraklar glandular tüylü, Çiçek; Çiçekler 4-7(-10) adet. Taç yaprak 3.5-5.5 cm, uzun tüplü, başlangıçta beyaz, dahasonra pembe veya kırmızımsı, tüylü, Involucel 6-13 mm, tüpsü-çansı şekilde, tüylü, uçtadikenli, çoğunlukla 2 si diğerlerinden daha uzunca, Çanak yapraklar 9-16 mm, 2-loplu, loplartam veya 2 loplu, Yayılış Alanı: Tekirdağ: Kastamonu: Tokat: Gümüşane: Erzurum: Balıkesir: Kütahya: Afyon: Ankara: Sivas: Malatya, Antalya, Konya, Artvin'de varlığı bilinmiyordu, yalnızca deriner baraj alanında var.

39. GPS Koordinatları N41 11 04 E41 51 12, N41 09 09 E41 54 02, N41 08 38,E41 54 39 3 noktada 5 adet tesbit edilmiştir

40. Trachomitum venetum subsp. sarmatiense taksonu tanıtım kartı (17) Kum Zakkumu Botaniksel Özellikler: (Akdeniz kökenli olan bu bitkinin Artvin ilindeki yayılışı sona erecek) Yaşam Biçimi: Perennial Gövde; Çok dallı, çokyıllık, tüysüz (az tüylü çiçekkurulu sapı, çanak ve taç yaprak hariç) Yaprak; Yaprakların şekli çok çeşitli, dar "ovate ve oblong-lanceolate- dar lanceolate", 2-7 cm x 6-25 mm, kenarları dişli; yaprak sapı 2-6 mm. Çiçek; Çiçek kurulu, çok dallı, çok çiçekli, Çanak yaprak 1.5-2 mm, lopları sivri, Taç yaprak pembe, 5-7 mm, tüylü, lopları yuvarlak, 2-5-3-5 x 1.2-1-5 mm. Meyve; Meyve "Follicles" 7-12 cm; tohumlar 2.5 mm. Yayılış Alanı: İstanbul, İzmir, Denizli, Antalya, Artvinde yalnız Çoruh Vadisinde Deriner baraj gölünün oluşacağı alandan biliniyor.

41. GPS Koordinatları N41 02 28, E41 48 10 N41 04 43, E41 48 31 N41 08 06, E41 53 48 N41 07 32, E41 53 26 4 noktada 23 adet tesbit edilmiştir

42. Veronica liwanensis türüne ait tanıtım kartı (18) Artvin Yavşan Otu Botaniksel Özellikler: Yaşam Biçimi: Çokyıllık Gövde; Gövde dipte odunsu, dallanmış, tırmanıcı, yerde sürünen, 3-10 cm, tüylü, Yaprak; Yaprak sapları 1-4 mm, tüylü, yaprak ayası "lanceolate - ovate", 4-10 x 2-8 mm, "crenate" , her kenarda (l-)2-4(-6) dişli, Çiçek; Çiçek kurulu "Racemes", 1-4 adet , çiçekler koltukaltından çıkar, dik durur, 10-30-çiçekli, Çiçek kurulu sapı 5-20 mm. Çiçek sapı çiçekteyken 4-7 mm, meyve olgunlaştığında 5-10 mm. Çanak yaprak 2-2.5 mm, loplar 4-5, "ovate to lanceolate", 1.5-2.5 x 0.8-1.3 mm,tüysüz, Taç yaprak mavi, 10-14 mm çapında, Style 2.5-3.5 mm. Meyve; Meyve "Capsule" tersyürek " obcordate", 3-4.5x4-6 mm, c. 2 x çanakyaprak, tüysüz,Tohumlar "ovate- orbicular", c. 2-2.5x1-5-2.2 mm Yayılış Al anı: Kuzey Doğu Anadolu, Artvin-Yusufeli, Şavşat, Çoruh, Kafkasya

43. GPS Koordinatları N41 08 37, E41 55 15 N41 08 28, E41 54 00 N41 09 56, E41 52 32 N41 10 14, E41 58 27 4 noktada 15 adet tesbit edilmiştir

44. TAŞIMAYA KONU BİTKİLERİN SÖKÜMÜ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR • Taşımaya konu olan türlerin bütün fertleri, alanlardan kök toprakları ile birlikte alınmalıdır. • Bitkiler sökülürken kök ve gövde kısımlarının yaralanmamasına dikkat edilmelidir • Hastalıklı fertler sökülmemelidir • Sökülen fertler hemen saksılara aktarılmalıdır. Bu nedenle söküm işleminden önce yeterli büyüklük ve sayıda saksı, torf, gübre, ilaç ve gerekli kimyasal maddeler temin edilmiş olmalıdır. • Sökülen topraklı örnekler torflu saksılara aktarılmalıdır. • Söküm mutlak suretle botanik ve ekoloji konularında uzman kişiler denetiminde yapılmalıdır • Sökülen yer, gps koordinatı, yükselti, bakı, eğim, toprak derinliği, kayaç tipi vb özellikler not edilmelidir. Bu bilgiler kullanılarak her fert için tanıtım kartları oluşturulmalıdır.

45. TAŞIMAYA KONU BİTKİLERİN SÖKÜMÜ SIRASINDA DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR • Sökülen bitkiler kısa süre içinde bir fidanlık veya sera içerisinde, muhafaza altına alınmalıdır. Yaklaşık olarak bütün türlerde ortalama 2-3 yıllık süreçte tohumdan ve çelikten bireyler elde edildikten sonra uygun alanlara dikimleri gerçekleştirilecektir. • Söküm sırasında, bitkinin söküldüğü alandan, sökülen bitkinin çalı veya otsu bitki oluşu da dikkate alınarak değişik derinlik kademelerinden (0-20 cm ve 20-40 cm) toprak örnekleri alınmalı ve bunların Fiziksel ve Kimyasal analizleri yaptırılmalıdır. Bu sayede bitkilerin transfer edileceği alanın tespiti ve hazırlanması mümkün olacaktır. • Başarılı bir dikim için türlerin alındıkları ve dikildikleri yerler arasındaki toprak özelliklerinin benzer olması gerekmektedir. Bu nedenle alandan örneklemelerle toprak örnekleri alınacaktır. Her bir tür alındıkları toprak koşullarına benzer özellik gösteren toprak gruplarında dikimleri gerçekleştirilecektir.

46. TAŞINACAK BİTKİLERİN ÜRETME METODLARI

47. TAŞINACAK BİTKİLERİN ÜRETME METODLARI • Bitki Taksonunun AdıÜretim Yöntemi* • Gypsophila simulatrix • T-GÇ-DK-A • Haplophyllum armenum • T-A • Hypericum fissurale • A-T-GÇ • Lathyrus woronowii • S-KÇ-A • Linaria genistifolia subsp. artvinensis • A-KÇ-T-GÇ • Micromeria elliptica • T-GÇ • Morina persica • T-KÇ-A • Trachomitum venetum subsp. sarmatiense • A-T • Veronica liwanensis • DK-T-GÇ-A • *: (T: Tohum, GÇ: Gövde Çeliği, KÇ: Kök Çeliği, A: Ayırma, DK Doku Kültürü)

48. ALANDAN SÖKÜLECEK VE YILLAR İTİBARİYLE YETİŞTİRİLECEK FERT SAYILARI

49. SONUÇLAR VE ÖNERİLER

50. SONUÇLAR VE ÖNERİLER Deriner Barajı su aynası altında kalacak olan 18 adet taksonun doğal yayılış gösterdikleri alanla yükselti, toprak, ekolojik özellik vb. uygunluk gösteren Artvin‟deki diğer alanlara taşınması sürecinde aşağıdaki haritada gösterilen alan, bu amaca en uygun alanlardan birisidir. Alan Artvin ili Salkımlı Köyü (Tolgum) hudutları içerisinde 200-650 m yükseltiler arasında yer almaktadır.