GENEL MUHASEBE 1

1. GENEL MUHASEBE 1

2. İŞLETME Kişi veya kurumların ihtiyaçlarını karşılamak üzere, üretim faktörlerini bir araya getirerek mal veya hizmet üreten/pazarlayan sonunda maddi veya manevi kâr elde etmeyi amaçlayan iktisadi, teknik ve hukuki birimlerdir.

3. İşletmenin Amaçları • A- Geleneksel Amaçlar 1- Kâr elde etmek 2- Topluma Hizmet • B- Çağdaş Amaçlar 1- Sosyal Kâr 2- Tüketiciye Hizmet 3- İşletmenin Yaşamını Sürekli Kılma

4. İşletmenin Sınıflandırılması • Mülkiyetine Göre Sınıflandırma A- Özel İşletmeler B- Karma İşletmeler C- Kamu İşletmeleri • Yasalar Açısından Sınıflandırma A- Tek Kişi İşletmeleri B- Şirketler Şahıs Şirketleri  Adi Şirketler  Kollektif Şirket  Komandit Şirket Sermaye Şirketleri  Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket  Limited Şirket  Anonim Şirket C- Kooperatifler

5. İşletmenin Finansal Yapısı • A- Öz sermaye İşletmelerin sahip-veya ortaklarının, kendi kişisel varlıklarından ayırarak işletmeye koydukları maddi ve maddi olmayan iktisadi değerlere işletme öz kaynakları yada öz sermaye denir. • B- Dış Kaynaklı Sermaye İşletmenin belirli bir faiz karşılığında, işletme dışındaki kişi ve kurumlardan temin ettiği kaynaklardan oluşur.

6. İşletmenin Finansman Yöntemleri İşletme sermayesi elde ediliş kaynağına göre; öz kaynak, yabancı (dış) kaynaklar ve oto finansmandan sağlanan kaynak olmak üzere üç grupta incelenebilir. Öz Kaynaklardan Sağlanan Finansman • İşletmenin sahip veya ortaklarınca, işletmenin gerek kuruluş sırasında, gerekse kurulduktan sonra konulan sermayeye özkaynaklardan sağlanan sermaye denilmektedir. Dış Kaynaklardan Sağlanan Finansman • İşletmenin mal aldığı kişi veya kuruluşlar ile fon temin ettiği kredi kuruluşlarından aldığı kaynaklar bir işletmenin dış kaynaklarını oluşturur. Bu tür kaynaklar kısa ve uzun süreli kaynaklar olarak ikiye ayrılır. Kısa süreli kaynakların süresi bir yıldan az iken, uzun süreliler bir yıldan fazla süreye sahiptir. Oto Finansman • İşletmede oluşan kârın, dağıtılmayarak işletme bünyesinde bırakılmasına denir.

7. İşletme Muhasebe İlişkisi • Başarılı bir işletme yöneticisi, yeterli bir alanda kontrol yapmak amacıyla muhasebe verilerine ihtiyaç duyar. Muhasebe bilgileri olmaksızın plânların ne ölçüde yerine getirildiğini belirlemek imkansız olduğu gibi; ayrıca, işletmenin eylemlerini kontrol etmekte (gerekli değişiklikleri yapmak, plânlarda bazı düzeltmelerin yapılması, beklenilmeyen olayların göz önünde bulundurulması vb.) mümkün değildir.

9. Muhasebe Mali nitelikteki işlemleri ve olayları para ile ifade edilmiş şekilde kaydetme, sınıflandırma, özetleme, analiz etme, yorumlama ve raporlama sürecidir.

10. Muhasebe; a.Bilgi aracıdır: Geçmiş işlemleri kaydederek yazılı bellek görevini yerine getirir. b. Kontrol aracıdır: Bütçe ve standartlarla fiili durumu karşılaştırıp sapmaları ortaya çıkarır. c. Tahmin aracıdır : Üretilen bilgilerle geleceğe ait tahminlerde bulunmaya ve planlamaya yardımcı olur.

11. Muhasebenin Temel Kavramları 1- Sosyal Sorumluluk Kavramı, 2- Kişilik Kavramı, 3- İşletmenin Sürekliliği Kavramı, 4- Dönemsellik Kavramı, 5- Parayla Ölçülme Kavramı, 6- Maliyet Esası Kavramı, 7- Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı, 8- Tutarlılık Kavramı, 9- Tam Açıklama Kavramı, 10- İhtiyatlılık Kavramı, 11- Önemlilik Kavramı, 12- Özün Önceliği Kavramı.

12. Sosyal Sorumluluk Kavramı Muhasebenin organizasyonunda, muhasebe uygulamalarının yürütülmesinde ve mali tabloların düzenlenmesi ve sunulmasında; belirli kişi veya grupların değil, tüm toplumun çıkarlarının gözetilmesi ve dolayısıyla bilgi üretiminde gerçeğe uygun, tarafsız ve dürüst davranılması gereğini ifade eder.

13. Kişilik Kavramı : Bu kavram; işletmenin sahip veya sahiplerinden, yöneticilerinden, personelinden ve diğer ilgililerden ayrı bir kişiliğe sahip olduğunu ve o işletmenin muhasebe işlemlerinin sadece bu kişilik adına yürütülmesi gerektiğini öngörür.

14. İşletmenin Sürekliliği Kavramı: Bu kavram, işletmelerin faaliyetlerini bir süreye bağlı olmaksızın sürdüreceğini ifade eder. • Dönemsellik Kavramı: Dönemsellik kavramı; işletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır. Gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi, hasılat, gelir ve kârların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir.

15. Parayla Ölçülme Kavramı: Parayla ölçülme kavramı, parayla ölçülebilen iktisadi olay ve işlemlerin muhasebeye ortak bir ölçüt olarak para birimiyle yansıtılmasını ifade eder. Muhasebe işlemleri ulusal para birimine göre yapılır.

16. Maliyet Esası Kavramı: Maliyet esası kavramı; para mevcudu, alacaklar ve maliyetinin belirlenmesi mümkün veya uygun olmayan diğer kalemler hariç işletme tarafından edinilen varlık ve hizmetlerin muhasebeleştirilmesinde, bunların elde edilme maliyetlerinin esas alınması gereğini ifade eder.

17. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı: Bu kavram, muhasebe kayıtlarının gerçek durumu yansıtan ve usulüne uygun olarak düzenlenmiş objektif belgelere dayandırılması ve muhasebe kayıtlarına esas alınacak yöntemlerin seçilmesinde tarafsız ve ön yargısız davranılması gereğini ifade eder. • Tutarlılık Kavramı: Tutarlılık kavramı; muhasebe uygulamaları için seçilen muhasebe politikalarının, birbirini izleyen dönemlerde değiştirilmeden uygulanması gereğini ifade eder. İşletmelerin mali durumunun, faaliyet sonuçlarının ve bunlara ilişkin yorumların karşılaştırılabilir olması, bu kavramın amacını oluşturur.

18. Tam Açıklama Kavramı : Tam açıklama kavramı; mali tabloların, bu tablolardan yararlanacak kişi ve kuruluşların doğru karar vermelerine yardımcı olacak ölçüde yeterli, açık ve anlaşılır olmasını ifade eder. • İhtiyatlılık Kavramı: Bu kavram, muhasebe olaylarında temkinli davranılması ve işletmenin karşılaşabileceği risklerin göz önüne alınması gereğini ifade eder. Bu kavramın sonucu olarak, işletmeler, muhtemel giderleri ve zararları için karşılık ayırırlar, muhtemel gelir ve kârları için ise gerçekleşme dönemlerine kadar herhangi bir muhasebe işlemi yapmazlar.

19. Özün Önceliği Kavramı : Özün önceliği kavramı işlemlerin muhasebeye yansıtılmasında ve onlara ilişkin değerlendirmelerin yapılmasında biçimlerinden çok özlerinin esas alınması gereğini ifade eder. • Önemlilik Kavramı : Önemlilik kavramı, bir hesap kalemi veya mali bir olayın nisbi ağırlık ve değerinin, mali tablolara dayanılarak yapılacak değerlemeleri veya alınacak kararları etkileyebilecek düzeyde olmasını ifade eder.

20. Genel Kabul Görmüş Muhasebe İlkeleri 1 sıra nolu Muhasebe Uygulama Genel tebliği ve TMS 1’in 42. maddesinde yer alan genel kabul görmüş muhasebe ilkeleri şunlardır: 1- Gelir Tablosu İlkeleri, 2- Bilanço İlkeleri, a) Varlıklara İlişkin İlkeler, b) Yabancı Kaynaklara İlişkin İlkeler, c) Özkaynaklara İlişkin İlkeler.

21. Türkiye Muhasebe Standartları • Muhasebe çalışmalarının yöntemini belirleyen düzenlemeler durumundaki standartlar muhasebe kuramının önemli kaynaklarından birini oluşturur. Muhasebe standartları ulusal ve uluslararası kuruluşlar tarafından yayımlamaktadır. • Muhasebe ilkeleri, muhasebe standartları yardımıyla uygulamaya konulur. Muhasebe standartları, gerek muhasebe işlemlerinde, gerekse mali tabloların hazırlanmasında, işletmeler tarafından yapılan muhasebe uygulamalarındaki farklılıkları en aza indiren düzenlemelerdir.

22. MALİ TABLOLAR

23. Mali Tablolar

24. 1. Bilanço • Bilanço; “bir işletmenin belli bir tarihte sahip olduğu varlıklar ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren tablodur” şeklinde tanımlanabilir. O halde bilanço, bir işletmenin belli bir andaki parasal kesitini veya o andaki enstantane fotoğrafını gösterir. • Bilançoda varlıkların kaydedildiği tarafa aktif, borçların ve özkaynakların kaydedildiği tarafa pasif denir. Aktif taraf işletmenin sahip olduğu iktisadi varlıkların neler olduğunu, pasif taraf ise söz konusu iktisadi kıymetlerin nasıl finanse edildiğini göstermektedir. Bilançoda aktif ve pasifin birbirine denkliği söz konusudur ki, bu denklik “Temel Muhasebe Denkliğinden” kaynaklanır.

25. Bilançoda aktif ve pasifin birbirine denkliğine “Bilanço Denkliği” denir. Bu denklik veya eşitlik aşağıdaki gibidir. AKTİFLER = PASİFLER VARLIKLAR = BORÇLAR + ÖZKAYNAKLAR

26. Varlıklar kaleminin içinde işletmenin elinde bulundurduğu veya sahibi olduğu iktisadi kıymetler ile alacakları, özkaynaklarda ise işletme sahiplerinin işletmeye koydukları sermaye veya işletmede bıraktıkları kârları bulunmaktadır. • Bu temel denklem hiçbir zaman bozulmaz. Çünkü eşitliğin sol tarafı sağ tarafının değişik bir görüntüsüdür.

28. Mali İşlemlerin Bilançoya Etkisi Devlet memurluğundan emekli olan Ahmet Çakır’ın, almış olduğu 20.000 TL. emekli ikramiyesi ile mahallesine bir bakkal dükkanı açtığını kabul edelim. Burada, Ahmet Çakır’ın sermayesi 20.000 milyar TL.’dir. Muhasebe temel denklemini hatırlarsak; Varlıklar = Sermaye + Borçlar 20.000 = 20.000 + 0 O halde, Ahmet Çakır’ın işletmeye koyduğu iki milyar, aynı zamanda işletmenin varlığı olacaktır.

30. Ahmet Çakır, bakkal dükkanını faaliyete geçirmek için gıda toptancısı Zeki Çalık’tan aşağıda dökümü verilen malların yarısını peşin, yarısını kredili almıştır.

31. Cinsi Miktarı Fiyatı Tutarı • Şeker 10 Çuval 100 1.000 • Yağ 10 Teneke 50 500 • Deterjan 10 Kutu 30 300 • Un 20 Çuval 150 3.000 • Sabun 10 Kg. 80 800 • 5.600 Bu işlemde, işletmenin kasasından 2.800 TL. nakit çıkmış, 2.800 TL’da borçlanılmıştır. Kasada; 20.000– 2.800= 17.200 TL. kalmıştır. Bu durumda muhasebenin temel denklemi şöyle olacaktır : Kasa + Mal = Sermaye + Borçlar 17.200 + 5.600= 20.00 + 2.800

33. İşlem 3: İşletmenin 2.500 YTL.’ye bir bilgisayar aldığını, parasını da kasadan (peşin olarak) ödediğini kabul edelim. • Yine muhasebe temel denklemini kurarsak; • Kasa + Ticari Mal + Demirbaşlar = Satıcılar + Sermaye • Bilgisayar alınarak kasadan 2.500 YTL. çıkış olmuştur. Böylece kasada • (17.200 – 2.500) = 14.700 YTL. kalmıştır. • Bu durumda muhasebe denklemi • 14.700 + 5.600 + 2.500 = 2.800 + 20.000 şeklinde olacaktır. • Yeni işlemi bilançoda gösterirsek :

35. İşlem 4 : İşletme, 5 çuval şekeri, çuvalı 120 TL.den, 3 teneke yağı, tenekesi 70 TL.den, 4 kutu deterjanı, kutusu 35 TL.’den satmıştır. Bedelinin 1/3’ünü peşin almış, geri kalanın 1/3’ü için senet almış, 1/3’ü de açık hesaptır. • Bu durumda işletmenin sattığı toplam mal; • CinsiMiktarıFiyatıTutarı: • Şeker 5 Çuval x 120 = 600 • Yağ 3 Teneke x 70 = 210 • Deter. 6 Kutu x 35 = 210 • Toplam =1.020 • Bu duruma göre; işletme satmış olduğu malın 340 YTL. peşin tahsil etmiş, 340 YTL.si için senet almış, 340 YTL. ise açık hesap olarak kalmıştır

36. Kasa: Kasada daha önce 14.700 YTL. var idi. Mal satışından da 340 YTL. girdi, bu durumda kasanın yeni mevcudu 15.040 YTL. olacaktır • Ayrıca 340 TL.si için senet almış, 340 TL. ise açık hesap olarak kalmıştır • Satılan malın maliyetini hesaplarsak : • Cinsi Miktarı Fiyatı Tutarı • Şeker 5 Çuval 100 500 • Yağ 3 Teneke 50 150 • Deterjan6 Kutu 30 180 • Toplam 830 • Stok mal = 5.600 – 830 = 4.770 YTL.dir. • Bu duruma göre; 830 TL’lik malı 1.020 TL’ye satarak 190 YTL kâr ederek satmıştır

37. O halde, yeni bilanço şöyle olacaktır :

38. İşlem 5: İşletme satıcılara olan borcunun 1.000 YTL. kısmını nakit olarak ödemiş, İş Bankasına da 1.000. YTL. yatırmıştır

39. 2. Gelir Tablosu Gelir Tablosu, bir işletmenin belli bir döneme ait faaliyet sonuçlarını gösteren tablodur. Bu tanımdan da anlaşılacağı üzere, gelir tablosu bilanço gibi statik değil, aksine dinamik bir özelliğe sahiptir. Bilanço işletmenin belirli bir andaki enstantane fotoğrafını gösterirken, gelir tablosu işletmenin belirli bir döneme ait filmini gösterir. Bilançoda o dönemin faaliyet sonucunu gösteren tek bir kalem yer almaktadır. O da dönem net karı veya zararıdır. Etkili b.r yöntem ise, net karın veya zararın oluşmasında rol oynayan gelir gider kalemlerinin bilinmesi gerekliliğidir. Gelir tablosunun içeriği, gelir tablosunda yer alan unsurlardır. Bu unsurlar; - Brüt satış kâr veya zararı, - Faaliyet kârı veya zararı, - Olağan kâr veya zararı, - Dönem kârı veya zararı, - Dönem net kârı veya zararını içermektedir.

40. ÖRNEK 1. Cem YILMAZ, 60.000.- lira nakiti (parayı) sermaye olarak koymak suretiyle (A) işletmesini kurmuş ve faaliyetine başlamıştır. VARLIKLAR = SERMAYE + BORÇLAR??? ÖRNEK 2. (A) işletmesi, 20.000.- lira değerde mal almış ve bedelini nakden ödemiştir. ÖRNEK 3. İşletme, 6.000.- lira değerli demirbaş satın almış ve bedelini naklen ödemiştir.

41. ÖRNEK 4. İşletme, satıcı Hakan ŞÜKÜR’den kredili olarak 10.000.- lira değerinde mal satın almıştır. • ÖRNEK 5. İşletme, daha önce satın aldığı malların 10.000.- lira maliyetli kısmını, peşin olarak 14.000.- liraya satmıştır. • ÖRNEK 6. İşletme, satıcı Hakan ŞÜKÜR’e olan borcunun 3.000.- liralık kısmını ödemiştir. • ÖRNEK 7. İşletme 6.000.- lira maliyetli malı peşin olarak 5.000.- liraya satmıştır.

42. A İşletmesi’nin 31.12.20.. Tarihli Bilançosu

43. Örnekteki işletmenin kar/zararını hesaplayacak olursak; Dönemsonu Özsermaye > Dönembaşı Özsermaye = Kâr 63.000 - 60.000 = 3.000 Kâr Diğer bir yöntem ise; Satışlar - Satılan Malın Maliyetti = Kâr (14.000+ 5.000) - (10.000 + 6.000) = 3.000 Kâr etmiştir.

44. VARLIKLAR = SERMAYE + BORÇLAR 60.000 = 60.000 + 0 Kasa + Mal = Sermaye + Borçlar40.000. + 20.000.- = 60.000.- + 0 Kasa + Mal + Demirbaşlar = Sermaye + Borçlar 34.000. + 20.000.+ 6.000. = 60.000. + 0 Kasa+ Mal+ Demirbaşlar= Sermaye+ Borçlar34.000.+30.000.+6.000.= 60.000.+ 10.000. Kasa+ Mal+ Demirbaşlar= Sermaye+ Borçlar48.000.+ 20.000.+ 6.000.= 64.000. + 10.000 Kasa+ Mal+ Demirbaşlar= Sermaye+ Borçlar45.000+ 20.000+ 6.000= 64.000+ 7.000 Kasa+ Mal+Demirbaşlar= Sermaye+Borçlar50.000+14.000.+6.000=63.000+7.000

45. HESAP KAVRAMI • Her gün birçok kıymet hareketlerinin söz konusu olduğu bir işletmede, bu işlemler nedeniyle bilançonun çeşitli kalemlerinden oluşan artış ve eksilişlerin, bir tablo üzerinde gösterilmesi pratik değildir. • Aynı nitelikteki işlemlerin üzerinde toplandığı bu çizelgelere hesap diyoruz. • Bu tanıma göre adına hesap dediğimiz çizelge; varlıklar, borçlar ve sermaye unsurlarının her birinin, varsa başlangıç durumunu, işlemlerin meydana getirdiği artışı ve azalışı ayrı ayrı gösterecektir.

46. Muhasebe öğretiminde zamandan ve yerden tasarruf amacıyla ve de kolaylık sağlamak için hesaplar aşağıdaki gibi; hesap çizelgesinin sadece üst ve orta çizgisini temsil eden “T” sembolü ile gösterilir.

47. Hesabın Borç ve Alacak Tarafı : Hesabın, (hesap çizelgesinin) sol tarafına borç, sağ tarafına alacak denir. • Boçlandırmak ve Alacaklandırmak : Hesaplar arasında ayırım yapmaksızın, herhangi bir hesabın sol tarafına (borç tarafına) kayıt yapma işlemine hesabı borçlandırmak, sağ tarafına (alacak tarafına) kayıt yapma işlemine hesabı alacaklandırmak denir.

48. Hesap Açma : Hesabın niteliğine göre, borçlu yada alacaklı yanına ilk kez işlemin yazılması yoluyla kullanılmaya başlanmasını anlatır. • Hesap Kalanı : Bir hesabın borç ve alacak taraflarının toplamları arasındaki farka “hesap kalanı” denir. Borç tarafının toplamının alacak tarafının toplamından fazla olması durumunda borç kalanından alacak tarafının toplamının borç toplamından fazla olması durumunda alacak kalanından söz edilir.

49. Hesabın Kapalı Olması : Hesap kalan vermez ise, yani borç ve alacak toplamları birbirine eşit olduğunda hesap kapanmıştır veya hesap kapalıdır şeklinde ifade edilir.

50. Aktif Hesap : Varlıkların izlendiği ve borç kalanı veren hesaplardır. Bilançonun aktifini oluşturan varlık unsurlarına (kasa, mal, bina, demirbaş vs.) ait hesaplardır. • Pasif Hesap : Sermaye ve borçların izlendiği ve alacak kalanı veren hesaplardır. Bilançonun pasifini oluşturan (satıcılar, borç senetleri, personele bor-lar,sermaye vs.) unsurlara ait hesaplardır.