TÜBERKÜL O Z K O NTR O LÜNDE AİLE HEKİMİNDEN BEKLENTİLER

1. TÜBERKÜLOZ KONTROLÜNDE AİLE HEKİMİNDEN BEKLENTİLER İzmir İl Sağlık Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar Şubesi Dr. Mert AYDIN

2. Doğrudan Gözetimli Tedavi Stratejisi (DGTS)(Directly Observed Treatment-Short Course) • Hükümetin kararlılığı, • Balgam yayma mikroskobisi yaparak pasif olgu bulma, • Standart kısa süreli ilaç tedavisi uygulamak, rifampisin içeren rejimlerde idame döneminde ve bütün yeniden tedavi rejimlerinde doğrudan gözetimli tedavi (DGT) uygulama, • İlaçların düzenli, kesintisiz sağlanması, • Standart bir kayıt ve raporlama sistemi.

3. Doğrudan Gözetimli Tedavi(DGT) - 1 • Görevli bir kişinin, hastanın her doz ilacını yuttuğunu gözlemesidir. • Bu görevli, eğitim almış ve denetlenen bir kişidir (Tercihen bir sağlık personeli). • Böylece hastanın tedaviye uyumu garantilenir, her doz ilacı içtiğinden emin olunur.

4. Doğrudan Gözetimli Tedavi(DGT) - 2 Kimler Gözetmen olabilir? - Hekim (VSD, ASM, TSM vb.) - Ebe-Hemşire (VSD, ASM, TSM vb.) - Sağlık Memuru (VSD, ASM, TSM vb.) -Sağlık Personeli Dışında(Öğretmen, Muhtar, İmam, İnfaz Koruma Memuru, Eczacı, Komutan, Esnaf vb.) - Ev Halkı (Eş, Çocuk, Anne, Baba, Torun, Komşu, İş Arkadaşı vb.) - Eğitim almış herkes!

5. Dünya’da DGT • 1950’ler→İlk denemeleri Hong Kong’da başladı. • 1960’lar→ İlk kez düzenli olarak tüm hastalara ABD’de Sbarbaro tarafından uygulandı. • 1993→ DSÖ tarafından Tüberküloz için “ACİL DURUM” ilan edildi. Bu tarihten itibaren tüm Dünya’da uygulamaya konuldu. • 2000→ Dünya’da tahmin edilen hastaların %57’sine uygulanıyordu. • 2007→ %94’üne uygulanıyor.

6. Türkiye’de DGT • 2000→ Nazilli VSD ilk uygulamayı kendi çabaları ile başlattı. • Diğer VSD’ler (Aydın Dernek, Denizli,Ödemiş) takip ettiler. • 2002→ DGTS Sağlık Bakanlığınca kabul edildi ve pilot uygulama eğitimleri başlatıldı. • 2003→ Aydın Nazilli, İzmir Eşrefpaşa, Samsun Bakanlık ve Samsun Dernek VSD’leri pilot uygulamaya başladılar. • 2006→ Tüm Türkiye DGT uygulamasına geçti.

7. DSÖ Stop TB Stratejisi - 2006 • Doğrudan gözetimli tedavi stratejisi (DGTS)’nin kaliteli şekilde uygulanması, • TB/HIV ve ÇİD-TB’yi kapsaması, • Sağlık sistemini güçlendirme, • Sorumluluk taşıyan bütün tarafların katılımı, • Hastaları ve toplulukları güçlendirmek, • Araştırmayı kolaylaştırmak ve desteklemek.

8. Yasal Süreç • 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu • 2006 / 78 sayılı Genelge (Doğrudan Gözetimli Tedavi Uygulaması) • 2009 / 51 sayılı Genelge (Doğrudan Gözetimli Tedavi) • 2009 / 52 sayılı Genelge (Birinci Basamak Sağlık Kuruluşlarına Başvuran Tüberküloz Şüpheli Bireylerden Balgam Toplanması)

9. Genelge 2009 / 51 Uygulamasında Esaslar- 1 • Verem hastasına DGT uygulanması işleyişinden, hastanın ikamet ettiği ilin İl Sağlık Müdürlüğü sorumludur. • DGT’de en iyi gözetimcinin bir sağlık personeli olması gerektiği ilkesinden hareketle verem hastasının tedavisinde ildeki tüm sağlık kurum ve kuruluşlarında çalışan her sağlık personeli gözetimci olmak üzere görevlendirilebilecektir • DGT’nin uygulanma kayıtlarının tutulması ve raporlanması işlerini İl Sağlık Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar Şubesi yürütür.

10. Genelge 2009 / 51 Uygulamasında Esaslar- 2 • DGT’nın planlanması; - Hastasının dispansere kaydı sonrasında dispanser doktoru, hastayı ilgili aile hekimine yönlendirir. - Aile hekimi, hastaya DGT uygulaması hakkında bilgi verdikten sonra hasta ve ailesiyle görüşerek; hastanın yaşı, genel durumu, çalışma hayatı ve sosyal durumu dikkate alınarak ne zaman, kim tarafından (DGT gözetmeni) ve nerede en uygun DGT uygulaması yapılacağı kararlaştırılır. -“Tüberkülozlu Hasta ve DGT Bilgi Formu” doldurularak aynı gün ilgili VSD’ye ve İl Sağlık Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar Şubesine bildirir.

12. Genelge 2009 / 51 Uygulamasında Esaslar- 3 • Bulaşıcı Hastalıklar Şubesinde, gönderilen “Tüberkülozlu Hasta ve DGT Bilgi Formu” elektronik ortamda kaydedilir. • Tedavi boyunca DGT uygulama detaylarındaki değişiklerde ve DGT gözetmeni değişikliğinde aynı gün içerisinde EK-1 ile ilgili yerlere bildirimi yapılır. • Hasta için VSD’de hazırlanan ilaçlar ve “Aylık DGT İzlem Cetveli” DGT gözetmenine ulaştırılır. İlaçlar ve izlem cetveli gözetmende kalır, hastaya teslim edilmez.

14. Genelge 2009 / 51 Uygulamasında Esaslar- 4 • Verem hastası, DGT gözetmeni eşliğinde günlük ilaçlarını içer ve “Aylık DGT İzlem Cetveli”ne hasta ve DGT gözetmeni tarafından günlük imzalar atılırve ilaç içirilen yer ve saat yazılır. • DGT gözetmeni, hastanın tedaviye uyumuna destek olur. Hastaya ilaçların içirilemediği gün ilgili aile hekimine ve VSD’ne durumu bildirir. İlgili aile hekimi veya dispanser hekimi tarafından tedavisi amacıyla uygulanan DGT’nin gerekli olduğu hususunda hastanın ikna edilmesi sağlamalıdır.

15. Genelge 2009 / 51 Uygulamasında Esaslar- 5 • Hastanın kontrolleri VSD tarafından yapılarak kaydedilir. Tedavideki değişiklik yapıldığında veya tedavi sona erdirildiğinde VSD tarafından aynı gün içerisinde Bulaşıcı Hastalıklar Şubesine ve aile hekimliği uygulanan illerde Aile Hekimine durum bildirilir. • Verem Savaşı İl Koordinatörü, her ayın ikinci haftasında bir önceki ayda tedavi gören verem hastalarının DGT bilgilerini EK-3’teki “Aylık DGT Durumu Çizelgesi” ile Verem Savaşı Dairesi Başkanlığı’na gönderir.

16. Genelge 2009 / 51 Uygulamasında Esaslar- 6 • Verem Savaşı İl Koordinatörü, hastalara DGT uygulanması için yukarıda yazılı olan sistemin kurulmasında, standartların belirlenmesi, eğitimlerin verilmesi ve izleme-değerlendirme çalışmalarında İl Sağlık Müdürlüğüne danışmanlık yapar. Uygulamada karşılaşılan sorunların çözümüne yardımcı olur. • İl Sağlık Müdürlüğü, ildeki DGT uygulamasını kontrol etmek amacıyla haberli veya habersiz izleme ve değerlendirme çalışmalarını yürütür. Tespit edilen aksaklıkların hızla çözümlenmesini sağlar.

17. Genelge 2009 / 52 Uygulamasında Esaslar- 1 • Tüberküloz şüpheli bireylerden, kriterlere uygun balgam örneği alınacak ve alınan balgamın tetkik talebi “Örnek Analiz Fişi” ile yapılacaktır, • Balgamların, uygun koşullarda saklanması sağlanacaktır, • Toplanan balgamların Verem Savaşı Dispanseri laboratuarlarında kriterlere uygun kabulü sağlanacaktır,

19. Genelge 2009 / 52 Uygulamasında Esaslar- 2 • Toplanan balgamlara Verem Savaşı Dispanseri laboratuarlarında direkt yaymayapılıp, bunun Erlich-Ziehl-Neelsen yöntemiyle boyanması ile mikroskobik muayenenin 24 saatten önce yapılması sağlanacaktır, • Verem Savaşı Dispanseri laboratuarında yayma pozitifliği saptanan kişinin bu sonucu, “Örnek Analiz Fişi” ile birlikte ve telefonla aynı gün içinde balgamın verildiği sağlık kuruluşuna bildirilecektir,

20. Genelge 2009 / 52 Uygulamasında Esaslar- 3 • Balgam örneğinin direk yayma ve boyamadan sonra; kültür ve ilaç duyarlılık testi yapılmak üzere, en kısa sürede (24 saat içerisinde), her il için belirlenen bölge tüberküloz laboratuarına nakledilmesi sağlanacaktır, • Hastaların ve sağlık çalışanlarının balgam alınması, kabulü ve nakli hususunda biyogüvenlik ilkelerine uyması sağlanacaktır,

21. Genelge 2009 / 52 Uygulamasında Esaslar- 4 • Birinci basamak sağlık kuruluşlarından toplanan balgamların naklinde kriterlere uygun malzemeler kullanılacak ve belirlenen ilkelere uyulacaktır, • Toplanan balgamların, Verem Savaşı Dispanseri laboratuarına ulaştırılması hususunda lojistik destek sağlanacaktır,

22. Genelge 2009 / 52 Uygulamasında Esaslar- 5 • Birinci basamak sağlık kuruluşlarından balgamların taşınması sırasında Ek-9’da örneği verilen “Numune Nakil Kayıt Defteri” kullanılacaktır, • Verem Savaşı Dispanseri laboratuarlarında tetkikin yapılıp sonucun ilgili birinci basamak sağlık kuruluşlarına bildirilmesi konusunda sorumlu olacak personel görevlendirilecektir.

23. Numune Nakil Kayıt Defteri

24. T.C. SAĞLIK BAKANLIĞI Aile Hekimliği II. Aşama Eğitimleri Birinci Basamakta Tüberküloz Yönetimi

27. Aile Hekimliği ve Tüberküloz Hastası - 1 • Hastaya Yaklaşım: - Sosyal bir hastalık, - Genelde ekonomik ve sosyal yardıma muhtaç, - Hastaya “VEREMLİ” gibi davranmamak, - Uzun süreli tedavi, tedavi terkler sık ve büyüyen bir sorun, - Ev ziyaretleri, - Tedavi takipleri, - Temaslı takipleri,

29. Aile Hekimliği ve Tüberküloz Hastası - 2 • Hastalığa Yaklaşım: - “Hastalık yoktur, hasta vardır”, - İlaç kullanımı ve düzeni takibi, - İlaç yan etkileri takibi, - Dispanser kontrollerinin aksamaması, - Hastalık hakkında hastanın ve yakınlarının eğitimi, - Çevredekilerin hastalıktan korunmasında alınacak tedbirler, - Sorun anında ilgili birimlerle irtibat,

31. Aile Hekimliği ve Tüberküloz Hastası - 3 • Hastalık Tanısında Yaklaşım: - Tüberküloz tanısını akılda tutmak, - Balgam numunesi ile tanı, - Şüphe anında VSD veya Göğüs Hastalıkları Uzmanına yönlendirme, - İndeks vaka araştırılması ve tarama,

33. Aile Hekimliği ve Tüberküloz Hastası - 4 • Aile Hekimleri Yönünden DGT Yaklaşımında Sorunlar: - Günlük iş yükü çok, - Bulaşıcı hastalık, personel risk altında, - Bekleme salonunda gebeler ve bebekler var, - Sizin eklemeleriniz?

34. SİZCE DE DGT GEREKLİ Mİ?

35. TEŞEKKÜRLER

36. İzmir’de DGT 2003→ Eşrefpaşa VSD’de pilot uygulama başladı. 2004→ Sağlık Müdürlüğü öncülüğünde metropol dahilinde DGT başlatıldı. 2006→ Tüm il DGT uygulamasına başladı. • Tüm Sağlık Ocakları’ndan bir hekim ve bir hekim dışı personel eğitime alındı (Toplam 550’den fazla). • 14 Mayıs 2007→ Aile Hekimliği Uygulaması başladı.