1 / 20

PERSPEKTYWY POZNAWCZE

PERSPEKTYWY POZNAWCZE. CELE: Tworzenie teorii umożliwiających Określanie znaczenia danego zachowania zrozumienie przyczyn zachowań w kontekście społecznym i kulturowym. komunikacyjnych. SPOSOBY POZNANIA: Istnieje obiektywna Prawda jest subiektywna, znaczenie jest

pilar
Download Presentation

PERSPEKTYWY POZNAWCZE

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. PERSPEKTYWY POZNAWCZE • CELE: Tworzenie teorii umożliwiających Określanie znaczenia danego zachowania zrozumienie przyczyn zachowań w kontekście społecznym i kulturowym. komunikacyjnych. • SPOSOBY POZNANIA: Istnieje obiektywna Prawda jest subiektywna, znaczenie jest rzeczywistość, która może zostać interpretowalne. Nie można oddzielić opisana przez dobrą teorię. poznającego od poznawanego. • NATURA LUDZKA: Determinizm – podkreślanie Wolna wola – podkreślanie roli świadomości sił, które kształtują ludzkie zachowanie. w podejmowanych przez jednostki decyzjach. • WARTOŚCI: Obiektywizm – wartości badacza Subiektywizm – wiedza nigdy nie jest nie powinny zmieniać obserwowanej neutralna moralnie. rzeczywistości. • UŻYTECZNOŚĆ WIEDZY: Tworzenie Teoria – narzędzie interpretacji tekstów uniwersalnych praw ludzkiego mówionych, pisanych i zachowań zachowania odnoszących się do różnych niewerbalnych celem zbudowania sieci sytuacji. znaczeniowej, tworzącej egzystencję. (jedno dla wielu) OBIEKTYWNA INTERPRETACYJNA

  2. TRZY OBSZARY BADAŃ NAD KOMUNIKACJĄ • syntaktyka – problematyka przekazu informacji (kodowanie, kanał, pojemność, redundancja, statystyczne właściwości języka). • semantyka – znaczenie oparte o wspólnie dzielone informacje. • pragmatyka – behawioralne efekty komunikacji (obserwacja manifestacji relacji).

  3. Szkoły teoretyczne w dziedziniewiedzy o komunikacji społecznej • Socjopsychologiczna – komunikacja jako wpływ interpersonalny; • Cybernetyczna – komunikacja jako przepływ informacji; • Retoryczna – komunikowanie jako sztuka przemawiania publicznego; • Semiotyczna – komunikacja jako proces dzielenia się znaczeniem poprzez znaki; • Socjokulturowa – komunikacja jako tworzenie i „odgrywanie” rzeczywistości społecznej; • Krytyczna – komunikacja jako refleksyjne wyzwanie rzucone niesprawiedliwemu „dyskursowi władzy”; • Fenomenologiczna – komunikacja jako doświadczenie siebie i innych poprzez dialog;

  4. Przeglądowa mapa tradycji zakorzenionych w teorii komunikacji Teorie obiektywne semiotyczna fenomenologiczna cybernetyczna krytyczna socjo psychologiczna retoryczna socjokulturowa Teorie interpretacyjne

  5. Szkoła socjopsychologiczna • Badania empiryczne i dokładna systematyczna obserwacja pozwala nam odkryć prawdę zjawisk komunikacyjnych; badania te tłumaczą związki przyczyno–skutkowe, pozwalające nam przewidzieć, które zachowanie komunikacyjne kończą się powodzeniem, a które są skazane na porażkę; badacze tej szkoły niczego nie przyjmowali „na wiarę”, ale wszystko poddawali sprawdzeniu przez badani empiryczne, które czasami wcale nie były miarodajne; • Carl Hovland – jeden z pionierów badań eksperymentalnych w dziedzinie psychologii społecznej, określił podstawową formułę wiedzy o komunikacji, która opierała się na próbie odpowiedzi na kilka podstawowych pytań: „kto mówi? Jaka jest treść komunikatu?, do kogo jest skierowana i z jakim skutkiem?; odpowiedź na te pytania pozwoliła określić główne problemy wiedzy o komunikacji: fachowość i wiarygodność, zasady konstruowania argumentów, charakterystyczne cechy adresatów, ich osobowość, lęk, podatność na wpływy; • Głównym efektem badań empirycznych jest zmiana opinii publicznej ujawniająca w skalach postaw przed i po otrzymaniu komunikatu; • Hovland uważał, że komunikaty pochodzące z wysoce wiarygodnych źródeł spowodowały większe przesunięcie opinii, od tych, które pochodziły ze źródeł znacznie mnie wiarygodnych; • na zmianę postawy odbiorców wpływają więc w największym stopniu fachowość i rzetelność; fachowcami są wszyscy Ci, którzy sprawiają wrażenie, że dobrze wiedzą o czym mówią; natomiast odbiorcy oceniają rzetelność nadawcy komunikatu w zależności od tego, czy postrzegają jego wypowiedź jako szczerą, czy też; • Fachowość nadawcy wywiera zazwyczaj większy wpływ na zmianę opinii adresatów niż jego rzetelność, lecz efekt tej perswazji jest nietrwały; • „efekt uśpienia” – po kilku tygodniach okazuje się jednak, że odbiorcy zapominają, gdzie usłyszeniu informacje i różnicą między źródłem wiarygodnym i mniej wiarygodnym ulega zatraceniu; efekty zmiany opinii publicznej są więc nie trwałe.

  6. Szkoła cybernetyczna • Norbert Weiner, naukowiec z MIT, ukuł termin cybernetyka, aby scharakteryzować dziedzinę sztucznej inteligencji; głównym problemem było określenie w jaki sposób sprzężenie zwrotne umożliwia przetwarzanie informacji w naszych mózgach i komputerach; • był twórcą pojęcia „sprzężenie zwrotne”, które pozwoliło wyjaśnić istotę komunikacji interpersonalnej oraz ukazało, że komunikacja funkcjonuje zawsze w ramach ściśle określonego systemu komputerowego lub medialnego; • Komunikacja jako przetwarzanie informacji została utrwalona przez Claude Shannona, który rozwinął matematyczną teorię transmisji sygnałów; jego celem było osiągnięcie maksymalnej przepustowości linii przesyłowej przy minimalnym zniekształceniu sygnału; Shannona interesował wyłącznie aspekt techniczny;

  7. MODEL PRZEKAZU SYGNAŁÓW SHANNONA I WEAVERA (1948) OBSZARY BADAŃ: • techniki transmisji symboli • precyzja przenoszenia symboli na pożądane znaczenie • stopień zgodności pomiędzy znaczeniem pożądanym a odebranym ŹRÓDŁO INFORMACJI NADAJNIK ODBIORNIK ADRESAT SYGNAŁ NADANY SYGNAŁ ODEBRANY PRZEKAZ PRZEKAZ ŹRÓDŁO ZAKŁÓCEŃ

  8. Szkoła retoryczna • Retoryka była sztuką pięknego mówienia i przemawiania, ukształtowaną w starożytnej Grecji i Rzymie; • Retoryki nie można się nauczyć teoretycznie; tylko praktyka czyni mistrza; jednak praktyka pozwala jedynie utrwalić nabyte umiejętności; jeżeli mówcy nie podejmują trudu systematycznego uczenia się to praktyka nic mało efektywna (Arystoteles prowadził w Starożytnej Grecji szkołę retoryki) • Szkoła retoryczna zwraca uwagę na kilka aspektów: • mowa (komunikacja werbalna) odróżnia ludzi od zwierząt; język jest jedną z cech kultury, której twórcą jest człowiek; • publiczna mowa na forum demokratycznym jest bardziej efektywnym sposobem rozwiązywania problemów politycznych niż wydawanie dekretów lub odwoływanie się do przemocy; • pojedynczy mówca próbuje wpłynąć na publiczność złożoną z wielu słuchaczy poprzez podjęcie otwarcie perswazyjnego dyskursu; • przygotowanie retoryczne jako podstawa wykształcenia mówcy, który uczy się formułować przekonywujące argumenty i przemawiać donośnym głosem; • nacisk położony jest tutaj na potęgę i piękno języka, który zdolny jest poruszyć emocjonalnie słuchaczy; retoryka jest sztuką, a nie nauką; • publiczna mowa jest domeną mężczyzn; do początków XIX wieku kobiet nie miały właściwie okazji przemawiać publicznie; • napięcie pomiędzy teorią (nauką retoryki) a jej praktyką;

  9. Szkoła semiologiczna • Semiotyka jest dyscypliną badającą znaki; znak jest dowolnym elementem zdolnym do reprezentowania czegoś innego; podwyższona temperatura ciała jest oznaką infekcji; odlot ptaków oznacza nadejście zimy itd.. • Słowa też należą do znaków są symbolami, które nie wiążą się w żaden naturalny sposób z przedmiotami lub zjawiskami; • Podstawy szkoły semiotycznej określili I. A. Richards i C. K. Ogden; słowa są według nich arbitralnymi znakami, które same w sobie nic nie znaczą, przyjmują znaczenie zależnie od kontekstu;

  10. Szkoła socjokulturowa • Komunikacja językowa tworzy kulturę; • Twórcami tej orientacji byli: Edward Sapir i Benjamin Lee Whort; • hipoteza relatywizmu językowego Sapira – Whorta stwierdza, że struktura języka danej kultury określa kształt ludzkich myśli i działań, czyli komunikację; • Teoria socjokulturowa, oparta na relatywizmie językowym zaprzecza poglądowi, że wszystkie języki są jednakowe oraz, że słowa są jedynie neutralnymi środkami przeznaczonymi do przenoszenia znaczeń; • Proces komunikacji tworzy rzeczywistość, podtrzymuje ją, naprawia i przekształca; • Osoby prowadzące rozmowę współtworzą struktury społeczne i kulturę;

  11. Frankfurcka szkoła krytyczna • Pojęcie teorii krytycznej wywodzi się z publikacji grupy badaczy niemieckich zwanych „szkołą frankfurcką”, którzy pracowali w Instytucie Badań Społecznych we Frankfurcie; • Szkoła frankfurcka pierwotnie powołana została w celu krytycznego przywołania poglądów Karla Marksa (postmarksizm); odrzuciła determinizm ekonomiczny, zachowując jednocześnie marksistowską tradycję krytyki społecznej; • Najwybitniejszymi przedstawicielami szkoły frankfurckiej byli Max Horkheimer, Theodor W. Adorno i Herbert Marcuse, a także Jurgen Habermas (II pokolenie); • Podstawowe założenia szkoły frakfurckiej: • Kontrola nad językiem w celu utrzymania nierównowagi władzy; język jest narzędziem sprawowania władzy; • Rola mediów w przytępianiu wrażliwości na represje; Marks twierdził, że religia to opium dla mas; Adorno twierdził, że ta tą rolę obecnie pełnią media masowe • Ślepa ufność pokładana w metodzie naukowej i bezkrytyczna akceptacja odkryć empirycznych;

  12. Szkoła fenomenologiczna • Fenomenologia kładzie nacisk na interpretacje własnych doświadczeń subiektywnych; intencjonalna analiza codziennego życia z punktu widzenia osoby, która je przeżywa; • Przedstawiciel: Carl Rogers; • Warunkami porozumienia i dialogu pomiędzy „różnymi światami” są • Spójność pomiędzy wewnętrznymi stanami i zewnętrznym zachowaniem nadawcy, • Bezwarunkowo pozytywny stosunek – akceptacja, która nie zależy od zachowania rozmówcy, • Pełne empatii zrozumienie to opiekuńcza umiejętność tymczasowego odkładania na bok własnych poglądów i wartości po to, aby wkroczyć w świat innego człowieka; to aktywny proces wsłuchania się w myśli innej osoby – czasowe zawieszenie sądów i wartości, uwolnienie się od pytania „Co ona naprawdę chce przez to powiedzieć?” • Stosowność dopasowanie wewnętrznych uczuć jednostki do ich zewnętrznych przejawów;

  13. Szkoła Chicagowska • związana z Wydziałem Socjologii i Antropologii Uniwersytetu w Chicago. • Był to pierwszy na świecie ośrodek akademicki, w którym systematycznie kształcono socjologów i zatrudniano pracowników naukowych o tej specjalizacji; • „szkoła chicagowska” była kierowana przez Roberta Ezra Parka (1864 – 1944); za jej początek uznaje się rok 1915 tj. datę ogłoszenia programowego artykułu Parka, The City: Suggestions for the Investigation of Human Behavior in the Urban Environment. Szkoła przestała istnieć w 1935 roku; • fundamentalnym dziełem Szkoły Chicagowskiej jest praca Roberta E. Parka i Ernesta W. BurgessaIntroduction to the Science of Sociology (1921); autorzy zaprezentowali w tej publikacji model społeczeństwa, którym doniosłą rolę odgrywają procesy komunikowania; • w ich rozumieniu komunikowanie nie ograniczało się do prostego przekazu informacji, ale traktowali je jako proces symboliczny, w wyniku którego kształtuje się kultura; dostrzegali jest w architekturze miejskiej, w sztuce, w regułach i normach społecznych, w rytuałach i polityce; kładli nacisk na interakcje społeczne, na ich opis i relacje interpersonalne; • szkoła chicagowska okazała się bardzo pomocna dla dalszego rozwoju wiedzy o komunikacje, wymienieni badacze stworzyli bowiem aparaturę pojęciową i zdefiniowali podstawowe pojęcia.

  14. Amerykański pragmatyzm społeczny • John Dewey (1859–1952) – rozpoczął swoją działalność naukową od psychologii, latach 1917 – 1922 zbliżył się do socjologii, a w końcu stał się jednym z przedstawicieli amerykańskiego pragmatyzmu filozoficznego; badacz zwrócił uwagę na problem komunikowania się ludzi w aspekcie społecznym; jest powszechnie uważany za pioniera badań nad komunikowaniem w pracy Demokracja i wychowanie pisał, że Społeczeństwo istnieje nie tylko dzięki przekazywaniu i komunikowaniu, lecz można rzec, iż jego istnienie polega na procesach przekazu i komunikacji. Związek między słowami „wspólny” (common), „wspólnota” (community) i „wspólne dzielenie się” (communication) jest czymś więcej niż tylko związkiem lingwistycznym. Ludzie żyją we wspólnocie dzięki temu, co jest ich wspólną własnością. A komunikowanie się stanowi drogę do zdobycia tej wspólnej własności. Autor traktował komunikowanie jako instrument presji społecznej i jako fundament wszelkich relacji społecznych; dzięki dzieleniu się informacji, które cyrkulują w systemie społecznym możliwa staje się produkcja dóbr społecznych, łączących jednostki społeczne; poglądy Deweya sprowadzić można to trzech podstawowych twierdzeń: • społeczeństwo istnieje dzięki procesowi transmisji informacji (społeczeństwo = transmisja); • transmisja odbywa się w ramach procesu komunikowania, który obejmuje czyny, myśli i uczucia przekazywane od wśród członków społeczeństwa (transmisja = komunikowanie); • bez komunikowania idei społeczeństwo nie może funkcjonować (komunikowanie = społeczeństwo). • Charlesa H. Cooleya (1864–1929 ) – profesor socjologii na Uniwersytecie w Ann Arbor; ukończył studia inżynierskie i ekonomiczne; identyfikował się z kierunkiem socjologicznym określanym jako interakcjonizm symboliczny; Cooley jest autorem dzieła Social Orginazation (1909) stanowiącego analizę komunikowania społecznego; wprowadził pojęcie „komunikowania” do nauk socjologicznych. • Georg H. Mead (1863–1952) – wykładał psychologię społeczna na Uniwersytecie w Chicago, ale przez cale życie uważał się za filozofa – pragmatystę; jego badania przyczyniły się do rozwoju socjologicznej orientacji wiedzy o komunikowaniu.

  15. Mass Media Research • badania z pogranicza socjologii, psychologii i nauk politycznych, które dały w konsekwencji początek nowej dyscyplinie wiedzy – komunikologii; • nazwa pochodzi od studiów nad filmem (wpływ filmu na przestępczość nieletnich) i radiem (analiza składu publiczności); • Badania te rozwijały się w lata 20. i 30. doprowadziły do konsolidacji nauk o komunikowaniu w latach 50. i 60.; w tym czasie komunikologia wyłaniała się jako dyscyplina nauk społecznych wykładana na uniwersytetach w Ameryce i Europie. • Lata 50. i 60. stanowią przełom w teoriach komunikowania, ponieważ do tej pory zajmowali się nią głownie psycholodzy, socjolodzy, politolodzy, antropolodzy, matematycy i inni naukowcy; • w późniejszym okresie sytuacja zaczęła się ulegać widocznym zmianom; studia w zakresie nauki o komunikowaniu prowadzone w wielu uniwersytetach były prowadzone przez wykształcony komunikologów, przedstawicieli odrębnej dziedziny nauki zwanej w Polsce – nauką o poznaniu i komunikacji. • Badania te dały początek współczesnym orientacjom teoretycznym w nauce o komunikowaniu (szkoła empiryczna, szkoła krytyczna i determinizm technologiczny).

  16. Harold Lasswell (1902 – 1978) • prowadził badania nad propagandą, która definiował jako kształtowanie zbiorowych zachowań społecznych poprzez manipulację „znakami” (symbolami, środkami perswazji, kłamstwami), po to, aby osiągnąć cel, który nie zawsze musi być znany i rozumiany przez opinię publiczną; • podkreślał rolę środków komunikowania w formułowaniu świadomości narodowej i patriotycznej. Odwoływał się często do psychologii społecznej, teorii matematycznej; koncentrował się raczej na zawartości komunikowania niż na zrozumieniu i analizie samego procesu oraz jego efektu; zajmował się propagandą; • najważniejsze studium Lasswella – The Communication of Ideas (1948) – jest fundamentalną pracą z teorii komunikowania; autor przedstawił w niej linearny model komunikowania, który odwołuje się do teorii sukcesu propagandowego, stworzonej na podstawie analizy kilku efektownych kompanii propagandowych i wyborczych.

  17. MODEL AKTU PERSWAZYJNEGO LASSWELLA (1948) OBSZARY BADAŃ: • analiza nadawcy, • analiza odbiorcy, • analiza treści, • analiza efektu. KANAŁ Za pośrednictwem jakiego kanału mówi? EFEKT Z jakim skutkiem mówi? NADAWCA Kto mówi? KOMUNIKAT Co mówi? ODBIORCA Do kogo mówi?

  18. Kurt Lewin (1890 – 1947) • był psychologiem społecznym; W 1945 roku założył centrum badań nad komunikowaniem grupowym w Massachusete Institute of Technology; • Wiodącym problemem badawczym Lewina była analiza czystego komunikowania grup i modelu grup, w którym proces komunikowania zachodzi; traktował grupę jako byt żyjący w koegzystencji, był twórcą terminu „obszar psychologiczny”, przez który rozumiał całość czynników koegzystencji i współzależności. • Jako psychologa interesowała go przede wszystkim kwestia dynamiki rozwoju osobowości, interakcji i komunikowania; • Zajmował się również analizą decyzji grupy, fenomenu przywódcy grupy, reakcjami każdego członka grupy na wewnętrzny przekaz komunikacyjny docierający do rożnymi drogami od nadawcy do odbiorcy, np. w wyniku bezpośrednich kontaktów „face to face” w rodzinie, klubie, szkole i pracy; • efektem jego badań jest typologiczny model komunikowania (1947), który określił proces komunikowania masowego jako nierównomierny i kompleksowy, podkreślając rolę selekcjonerów i bramkarzy (gate-keepers) odpowiedzialnych de facto za treść i formę komunikatów medialnych.

  19. Paul Lazarsfeld (1901 – 1976) • Ukończył matematykę i socjologię na Uniwersytecie w Wiedniu; • Wprowadził do analizy naukowej metody ilościowe i jakościowe; • Większość prac Lazarsfelda jest efektem studiów administracyjnych realizowanych na zamówienie i odpowiadającym potrzebom dysponentów mediów oraz instytucji komunikowania masowego; chcą charakterystyczną tych badań było stosowanie metod jakościowych i ilościowych, a także odwoływanie się do danych statystycznych dotyczących między innymi pochodzenia, wieku, płci, wykształcenia, zawodu, zatrudnienia, stanu posiadania, czy nawet wyposażenia w sprzęt domowy; • Lazarsfeld prowadził badania na podstawie, których skonstruował model dwustopniowego przepływu informacji zakładający, że • proces komunikowania zależy od struktury powiązań miedzy odbiorcami, w ten sposób odkrywamy ponownie istnienie i rolę „grup pierwotnych” w całym społeczeństwie i wśród publiczności środków masowego przekazu; • bardzo ważną funkcję pełnią interpersonalne kontakty (personal influence) odbiorców w procesie przepływu informacji z mediów do społeczeństwa; • komunikowanie masowe jest procesem złożonym i odbywa się w dwóch etapach: od mediów do liderów i od liderów opinii i do publiczności, gdzie rola liderów (przywódców) opinii jest decydująca; • wpływ środków masowego przekazu na odbiorców jest pośredni i opóźniony.

  20. Carl Hovland (1912 – 1961) • Był psychologiem społecznym; zajmował się komunikowaniem perswazyjnym i problematyką zmiany postawy odbiorcy komunikatów perswazyjnych; badał systematycznie czynniki, które wpływają na skuteczność komunikowania społecznego; samo komunikowanie, które uważał jedynie za szczególny przypadek uczenia się, zdefiniował jako proces, przez który jednostka, tj. komunikator, wysyła bodźce (werbalne i niewerbalne), aby zmodyfikować zachowania innych jednostek, czyli odbiorców komunikatu; • Oprócz zmiany postaw odbiorców Hovlanda interesowały problemy: • Skuteczności komunikatora, jego prestiż oraz sposoby, dzięki którym ten prestiż może oddziaływać w określonym czasie, (kiedy może maleć lub wzrastać); • Przekazu perswazyjnego pochodzącego z mało wiarygodnego źródła i ryzyko odrzucenia takiego przekazu przez odbiorców; • Badacz odkrył, ze natychmiast po dyfuzji przekazu może on nie sprowokować żadnej reakcji tj. zmiany zachowania czy postawy; jednak powtórna emisja. Kilka tygodni później, tej samej treści, nie kojarzącej się ewidentnie z nadawcą poprzedniego przekazu, jest w stanie wywołać pożądany efekt; zjawisko to autor nazwał „efektem uśpienia”; • Hovland opierał się głównie na badaniach eksperymentalnych i wprowadził tą metodę do stałego repertuaru środków wykorzystywanych w nauce o komunikowaniu; dzięki temu jego metody pracy przyczyniły się do rozwoju i konsolidacji tej dziedziny i doprowadziły w efekcie do wyodrębnienia nauki o komunikowaniu w ramach psychologii społecznej.

More Related