ΜΑΘΗΜΑ: ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΣΑΡΑΝΤΟΣ ΚΑΠΙΔΑΚΗΣ ΜΟΥΣΚΕΥΤΑΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ

1. ΜΑΘΗΜΑ: ΨΗΦΙΑΚΕΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΕΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΣΑΡΑΝΤΟΣ ΚΑΠΙΔΑΚΗΣ ΜΟΥΣΚΕΥΤΑΡΟΠΟΥΛΟΥ ΕΛΕΝΗ

2. ENRICHMENT OF EUROPEAN DIGITAL RESOURCES BY FEDERATING REGIONAL DIGITAL LIBRARIES IN POLAND “Εμπλουτισμός των ευρωπαϊκών ψηφιακών πόρων με ομοσπονδιοποίηση των τοπικών ψηφιακών βιβλιοθηκών στην Πολωνία” Agnieszka Lewandowska,Cezary Mazurek, Marcin Werla

3. ΠΕΡΙΛΗΨΗ • Σ΄αυτό το άρθρο παρουσιάζεται το PIONIER δίκτυο ομοσπονδίας ψηφιακών βιβλιοθηκών, το οποίο θεμελιώθηκε τον Ιούνιο του 2007 στην Πολωνία • Η ομοσπονδία αυτή αποτελεί ένα μοναδικό σημείο πρόσβασης στην πλειοψηφία των πολωνικών ψηφιακών πόρων που είναι συγκεντρωμένοι σε τοπικές και σχετικές με ιδρύματα ψηφιακές βιβλιοθήκες. • Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης του δικτύου PIONIERγια την ομοσπονδία ψηφιακών βιβλιοθηκών πραγματοποιήθηκαν επεκτάσεις και αναπτύχθηκαν τα πρωτόκολλα OAI-PMH και Shibboleth middlewareώστε να επιτευχθεί η απαιτούμενη λειτουργικότητα της ομοσπονδίας.

4. ΕΙΣΑΓΩΓΗ • Το 1999 το Poznan supercomputing andNetworking Center (PSNC)ανέπτυξε το λογισμικό Dlibra • H ψηφιακή βιβλιοθήκη που βασίζεται στο Dlibraχρησιμοποιείται για να διατηρεί, να διαχειρίζεται και να παρέχει πρόσβαση σε ψηφιακά αντικείμενα.

5. DLIBRA • Dlibra= πολωνικό σύστημα για δημιουργία ψηφιακών βιβλιοθηκών= αποτέλεσμα έρευνας στον τομέα των ψηφιακών βιβλιοθηκών και είναι το πιο δημοφιλές λογισμικό αυτού του τύπου στην Πολωνία • Το Dlibraεπιτρέπει τη δημιουργία αποθετηρίων από ψηφιακά τεκμήρια, τα οποία μπορούν να προσπελαστούν από εξωτερικά άτομα και συστήματα στο διαδίκτυο. • Η επικοινωνία και η ανταλλαγή δεδομένων βασίζεται σε γνωστά πρότυπα και πρωτόκολλα όπως το RSS,RDF,MARC,DC,OAI-PMH • Οι ψηφιακές βιβλιοθήκες που βασίζονται στο Dlibraπροσφέρουν στους χρήστες τους επεκταμένες δυνατότητες όπως: • αναζήτηση σε περιεχόμενο αποθηκευμένων στοιχείων • Αναζήτηση βιβλιογραφικών περιγραφών με τη χρήση λεξικού συνωνύμων • Ομαδοποίηση ψηφιακών δημοσιεύσεων και πλοήγηση σ’αυτή την δομή ή σε ακριβείς και επεκταμένους όρους στα στοιχεία.

6. DLIBRA ΣΥΝΕΧΕΙΑ • Το Dlibraχρησιμοποιείται από ιδρύματα όπως ακαδημαϊκές και δημόσιες βιβλιοθήκες για να κάνουν διαθέσιμες τις ψηφιακές δημοσιεύσεις στο διαδίκτυο • Αυτά τα ιδρύματα χρησιμοποιώντας το PIONIERδίκτυο και το λογισμικό dlibra δημιουργούν την polish platform of distributed digital libraries.

7. ΕΙΣΑΓΩΓΗ (2) • Το 2001 αυτό το λογισμικό έγινε μέρος του πολωνικού PIONIER προγράμματος • το 2002 η πρώτη ψηφιακή βιβλιοθήκη που βασίζονταν στο λογισμικό dlibra, η ψηφιακή βιβλιοθήκη της Wielkopolska έγινε δημόσια διαθέσιμη – αυτή η βιβλιοθήκη σήμερα διατηρεί 82,449 ψηφιακά αντικείμενα και είναι η μεγαλύτερη ψηφιακή βιβλιοθήκη στην Πολωνία.(http://www.wbc.poznan.pl) • το 2005 όλες οι ψηφιακές βιβλιοθήκες συνδέθηκαν κατευθείαν με το πρωτόκολλο OAI-PMH • Σήμερα στην Πολωνία υπάρχουν 9 τοπικές και 8 σχετικές με ιδρύματα ψηφιακές βιβλιοθήκες που είναι δημόσια διαθέσιμες και βασίζονται στο λογισμικό dlibra.Όλες μαζί δίνουν πρόσβαση σε πάνω από 125000 ψηφιακά αντικείμενα.

9. PIONIER – POLISH OPTICAL INTERNET • Το πρόγραμμα PIONIERστοχεύει στο χτίσιμο ενός βασικού μηχανισμού στην Κοινωνία της Πληροφορίας και εξασφαλίζει στην Πολωνία ισότιμες ευκαιρίες συνεργασίας με άλλες χώρες • Το πρόγραμμα εστιάζει σε τρεις περιοχές: α) κατασκευή υποδομής δικτύου που υποστηρίζει την επιστήμη,ταιριάζοντας όμοιες εγκαταστάσεις σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες β) εξέλιξη και επαλήθευση πιλοτικών υπηρεσιών και εφαρμογών για την κοινωνία της πληροφορίας δημιουργώντας μια βάση για νέες εξελίξεις στην επιστήμη,παιδεία, σύστημα υγείας,φυσικό περιβάλλον, κυβερνητική και τοπική διοίκηση,βιομηχανία και υπηρεσίες γ) δημιουργία ανταγωνιστικών συνθηκών για την εξέλιξη ενεργητικού λογισμικού για νέες εφαρμογές στην κοινωνία της πληροφορίας.

10. ΕΙΣΑΓΩΓΗ (3) • τον Ιούλιο του 2006 το PSNCξεκίνησε ένα ερευνητικό project με τίτλο «μηχανισμοί ατομικών υπηρεσιών για διασκορπισμένες ψηφιακές βιβλιοθήκες» χρηματοδοτούμενο από το Πολωνικό Υπουργείο Επιστήμης και Ανώτερης Εκπαίδευσης • Σαν μέρος αυτού του project δημιουργήθηκε η ομοσπονδία ψηφιακών βιβλιοθηκών βασιζόμενες σε διασκορπισμένες ατομικές υπηρεσίες. • Τον Ιούνιο του 2007 μετατράπηκε σε μια υπηρεσία δημόσια διαθέσιμη με την ονομασία Pionier Network Digital Libraries Federation (PIONIER DLF) (http://fbc.pionier.net.pl/)

11. ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΤΟΥ PIONIER DLF • Αποστολή αυτής της υπηρεσίας είναι να: • διευκολύνει τη χρήση πόρων από τις πολωνικές ψηφιακές βιβλιοθήκες και αποθετήρια • Αυξήσει την εμφάνιση των πολωνικών ψηφιακών πόρων στο διαδίκτυο • Να δώσει στους χρήστες του διαδικτύου πρόσβαση σε νέες δικτυακές υπηρεσίες που να βασίζονται σε πόρους των πολωνικών ψηφιακών βιβλιοθηκών και αποθετηρίων.

12. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ PIONIER DLF • η PIONIER DLFσυναθροίζει τα μεταδεδομένα των αντικειμένων των πολωνικών ψηφιακών βιβλιοθηκών συλλέγοντάς τα κατευθείαν διαμέσω του πρωτοκόλλου OAI-PMH • η διαδικασία συλλογής συντηρείται από δύο ατομικές υπηρεσίες: α) η πρώτη είναι υπεύθυνη για τα μεταδεδομένα τα σχετικά με τα υπάρχοντα ψηφιακά αντικείμενα β) η δεύτερη συλλέγει μεταδεδομένα σχετικά με τα αντικείμενα που σχεδιάζονται να ψηφιοποιηθούν. • Στην κορυφή αυτών των υπηρεσιών υπάρχει ένα συμπληρωματικό επίπεδο εφαρμογής, το οποίο είναι υπεύθυνο για την παραγωγή της διεπαφής του χρήστη της DLF και για την λειτουργικότητά της.

13. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ PIONIER Fig. 1. Architecture of the PIONIER Network Digital Libraries Federation

14. AΡXITEKTONIKH KAI ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ PIONIER DLF (2) • Σήμερα η λειτουργικότητα που παρέχει το επίπεδο εφαρμογής DLF μπορεί να διαιρεθεί στις τρεις παρακάτω δυνατότητες: • πληροφορία σχετική με τα διαθέσιμα ψηφιακά αντικείμενα • Αυτόματος συντονισμός της ψηφιοποίησης • Προώθηση του πολωνικού ψηφιακού περιεχομένου • τα συλλεγμένα μεταδεδομένα των διαθέσιμων ψηφιακών αντικειμένων χρησιμοποιούνται με διάφορους τρόπους: 1ον ευρετηριάζονται και μετά μπορούν να αναζητηθούν με απλά ή σύνθετα queries – αυτό δίνει τη δυνατότητα να αναζητηθούν τα μεταδεδομένα όλων των πολωνικών ψηφιακών πόρων σε μια υπηρεσία 2ον τα συλλεγμένα δεδομένα χρησιμοποιούνται για να παραχθούν μερικές στατιστικές και συγκρίσεις (π.χ. Το ποσοστό επί τοις εκατό των τύπων των συλλεγμένων ψηφιακών αντικειμένων από την DLF)

15. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ PIONIER DLF (3) • όλες οι ψηφιακές βιβλιοθήκες που βασίζονται στο λογισμικό dlibraέχουν την δυνατότητα να αποθηκεύουν τα δεδομένα για τα σχέδια ψηφιοποίησης τους, τα οποία επίσης εκτίθενται μέσω του πρωτοκόλλου OAI-PMH • αυτά τα δεδομένα χρησιμοποιούνται από το PIONIER DLFγια την προετοιμασία μια αναφοράς που περιέχει περιγραφές όλων των αντικειμένων που είναι υπό σχεδίαση για ψηφιοποίηση στην Πολωνία • επιπλέον αυτά τα δεδομένα και τα σχετικά δεδομένα των ήδη διαθέσιμων ψηφιακών αντικειμένων χρησιμοποιούνται στον μηχανισμό ανίχνευσης αντίγραφων.

16. ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΣ ΑΝΙΧΝΕΥΣΗΣ ΑΝΤΙΓΡΑΦΩΝ • ο μηχανισμός αυτός χρησιμοποιείται για να παράγει μια αναφορά με ψηφιακά αντικείμενα που προέρχονται από διαφορετικές ψηφιακές βιβλιοθήκες, αλλά έχουν αρκετά όμοια μεταδεδομένα (τίτλος,δημιουργός,ημερομηνία έκδοσης κλπ) • τέτοια ψηφιακά αντικείμενα μπορεί να αντιπροσωπεύουν το ίδιο φυσικό αντικείμενο, το οποίο είναι ψηφιοποιημένο διπλά σε δύο ξεχωριστά ιδρύματα • ο μηχανισμός ανίχνευσης διπλοαντιγραφων χρησιμοποιείται από το λογισμικό dlibra για online έλεγχο αν το αντικείμενο το οποίο σχεδιάζεται να ψηφιοποιηθεί σε ένα ίδρυμα είναι ήδη ψηφιοποιημένο (ή υπό ψηφιοποίηση) σε άλλο ίδρυμα και ήδη ορατό στο PIONIER DLF • ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ: αυτό μπορεί να μειώσει σημαντικά το πλήθος των διπλοκαταχωρημένων προσπαθειών ψηφιοποίησης στο κοντινό μέλλον.

17. DLF • μία αναπτυσσόμενη λίστα από add-onsδιαθέσιμες στις σελίδες DLFβοηθά στην προώθηση του πολωνικού ψηφιακού περιεχομένου • σήμερα υπάρχει ένας opensearch σύνδεσμος για το igoogleπου επιτρέπει την ενσωμάτωση του DLF searchbox σε κάθε ιστοσελίδα. Τέτοια add-onsδιευκολύνουν την πρόσβαση στους DLF πόρους και τη διαφημίζουν

18. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ DLF

19. ΑΝΑΠΤΥΞΗ DLF • Για την ανάπτυξη της υπηρεσίας DLFυπήρξε η ανάγκη να επεκταθούν κάποια πολύ γνωστά πρωτόκολλα και συστήματα που χρησιμοποιούνται στην ομοσπονδία • οι πιο σημαντικές επεκτάσεις έγιναν στο πρωτόκολλο OAI-PMH

20. OAI-PMH • Το OAI-PMH= αναπτύσσει και προωθεί πρότυπα διαλειτουργικότητας που στοχεύουν στο να διευκολύνουν την αποδοτική διάδοση του περιεχομένου • το OAI-PMH=open archives initiative-protocol metadata harvestingδημιουργεί τη δυνατότητα διαλειτουργικότητας μεταξύ των ηλεκτρονικών αρχείων με το να διευκολύνουν τα μεταδεδομένα από κάποιο αριθμό αρχείων να συλλέχθούν και να συγκεντρωθούν μαζί σε μια εξευνήσιμη βάση δεδομένων.- τα μεταδεδομένα που συλλέγονται είναι σε μορφή Dublin coreκαι συνήθως περιλαμβάνουν πληροφορίες όπως συγγραφέας,τίτλος,θέμα,περίληψη και ημερομηνία • το σημαντικότερο σημείο του OAIείναι οτι δημιουργεί τις συνθήκες για να γίνουν τα διασκορπισμένα αρχεία διαλειτουργικά. Υπάρχει η δυνατότητα σφαιρικής διαναζήτησης και ουσιαστικής έρευνας των αρχείων στα οποία τα έγγραφα μπορούν να ανακτηθούν οπουδήποτε βρίσκονται.

21. ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ DLF • Η DLFμπορεί να εφαρμοστεί σε ανθρωπιστικές επιστήμες εφόσον το επίπεδο επικοινωνίας που παρέχει πρόσβαση στις ψηφιακές βιβλιοθήκες και στα αποθετήρια βασίζεται σε ανοιχτά πρωτόκολλα και μορφές δεδομένων • το κύριο χαρακτηριστικό της DLF = είναι ανεξάρτητη από κάθε συγκεκριμένο σκελετό λογισμικού οποιασδήποτε ομόσπονδης ψηφιακής βιβλιοθήκης ή αποθετηρίου • η μόνη απαίτηση στα αποθετήρια που πρόκειται να ομοσπονδιοποιηθούν στην DLFείναι η πρόβλεψη μιας ανοιχτής διεπαφής για επικοινωνία μέσω του πρωτοκόλλου OAI-PMH

22. ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ (2) • η DLF εφαρμόζεται σε ιατρικές ψηφιακές βιβλιοθήκες για διανοσοκομειακές διαβουλεύσεις και αποτελεί το επόμενο βήμα στην εξέλιξη των συστημάτων τηλεϊατρικής • Επίσης εφαρμόζεται σε επιστημονικά αποθετήρια εικονικών εργαστηρίων = διασκορπισμένο περιβάλλον εργασίας ομάδων με κύριο αντικείμενο την παροχή απομακρυσμένης πρόσβασης σε ποικίλα είδη σπάνιου και ακριβού επιστημονικού εξοπλισμού εργαστηρίου και υπολογιστικών πόρων.

23. ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ DLF • τα επόμενα βήματα στην ανάπτυξη του PIONIER DLFθα εστιαστούν στην βελτίωση των δυνατοτήτων του τελικού χρήστη ώστε να μεταμορφωθεί το δίκτυο των ψηφιακών βιβλιοθηκών από ομάδες διασκορπισμένων υπηρεσιών στο διαδίκτυο σε ένα συνδεδεμένο εικονικό χώρο εργασίας. • επίσης καθώς το PSNCσυμμετέχει σε δύο econtentplus projects σχετικά με την ευρωπαική ψηφιακή βιβλιοθήκη (στο ENRICHκαι EDLocal)οι πόροι του θα γίνουν διαθέσιμοι για την European Digital Library.

24. ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΣΥΝΕΧΕΙΑ • Ανάλογες εφαρμογές στην Ελλάδα δεν υπάρχουν (λόγω υψηλού κόστους?) • θα μπορούσε να ειπωθεί ότι η EUROPEANA έχει στοιχεία ομοσπονδίας αλλά δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ομόσπονδη ψηφιακή βιβλιοθήκη

25. THIS IS THE ENDΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ!!!