Ποινική ευθύνη των εκπαιδευτικ ών από παραβίαση υποχρεώσεων εποπτείας του σχολικού χώρου

1. Ποινική ευθύνη των εκπαιδευτικών από παραβίαση υποχρεώσεων εποπτείας του σχολικού χώρου ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΕ13 Νομικός Dr, Msc, Διευθύντρια ΓΕΛ Ν. Αγιονερίου

2. Σύμφωνα µε έρευνες του Υπουργείου Υγείας: • τα ατυχήματα αποτελούν τη δεύτερη αιτία παιδικής νοσηρότητας • το 1/3 περίπου των ατυχημάτων συμβαίνουν στο σχολείο 17-6-2013

3. Κέντρο Έρευνας και Πρόληψης Παιδικών Ατυχημάτων (ΚΕΠΠΑ) για τα σχολικά ατυχήματα 12 σχολεία της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Χρονικό διάστημα 2002 – 2003 Αποτέλεσμα: Καταγραφή 123 σχολικών ατυχημάτων 17-6-2013

4. Πίνακας 1: Σχολικά ατυχήματα κατά Αιτία

5. Πίνακας 2: Σχολικά ατυχήματα κατά Τόπο

6. Πίνακας 3: Σχολικά ατυχήματα κατά Χρόνο

7. Πίνακας 4 : Συνθήκες Ατυχημάτων

8. Μεγαλύτερο ποσοστό ατυχημάτων σε παιδιά ηλικίας 12-14 ετών • Αγόρια 60% - Κορίτσια 40% 17-6-2013

9. Το θεσμικό πλαίσιο Το γενικό πλαίσιο (ν. 1566/1985) Στο άρθρο 11 κεφάλαιο Δ΄ περ. ΣΤ΄ του ν. 1566/1985 καθορίζονται τα καθήκοντα του συλλόγου των διδασκόντων. Η διάταξη αυτή χαράσσει το γενικό πλαίσιο. 17-6-2013

10. Η υποχρέωση εποπτείας κατά τη διάρκεια του μαθήματος Υπεύθυνος για την επιτήρηση των μαθητών μέσα στην τάξη είναι ο εκπαιδευτικός που διδάσκει τη συγκεκριμένη ώρα. [1] [1] Βλ. άρθρο 13 παρ. 2 ΠΔ 201/1998, Υπουργική Απόφαση Φ.353.1/324/105657/Δ1/ΦΕΚ1340/16-10-2002 . 17-6-2013

11. ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ: • όταν κάποιος μαθητής ασχολείται με ένα αιχμηρό αντικείμενο • όταν κάποιος μαθητής αρρωστήσει • όταν χτυπάει το κουδούνι για διάλειμμα 17-6-2013

12. Συνέπειες Όταν ο καθηγητής δεν αντιδράσει άμεσα, με αποτέλεσμα τη σωματική βλάβη ή το θάνατο του μαθητή, τότε μπορεί να προκύψει ποινική ευθύνη για σωματική βλάβη με παράλειψη από αμέλεια (άρθρα 314 και 15 Π.Κ.) ή για ανθρωποκτονία με παράλειψη από αμέλεια (άρθρα 302 και 15 Π.Κ.). 17-6-2013

13. ΩΡΙΑΙΑ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ Δημιουργείται το ερώτημα ποιος ευθύνεται αν συμβεί κάποιο ατύχημα σε μαθητή κατά τη διάρκεια της «ωριαίας απομάκρυνσής» του από την τάξη. Η κύρωση της «ωριαίας απομάκρυνσης» από την αίθουσα διδασκαλίας προβλέπεται από το άρθρο 27 του Π.Δ. 104/1979, ΦΕΚ 23/Α/7-2-1979 και επιβάλλεται όταν η απλή παρατήρηση ή η επίπληξη δεν είναι αρκετές για να συνετίσουν τον μαθητή. 17-6-2013

14. Δεν υπάρχει πρόβλεψη από τις σχετικές διατάξεις για την προστασία του μαθητή. Υπάρχει εντούτοις η γενική ευθύνη του συλλόγου των διδασκόντων για την υγεία καιπροστασία των μαθητών, η οποία προκύπτει από το νόμο - πλαίσιο (1566/1985). 17-6-2013

15. Προβλήματα ωριαίας απομάκρυνσης: • ο καθηγητής που αποβάλλει δεν είναι σε θέση να φροντίζει για την ασφάλεια του μαθητή • δε συγκαλείται σύλλογος διδασκόντων, συνήθως από άγνοια, για να προβλέψει τη φύλαξη του μαθητή που αποβάλλεται 17-6-2013

16. Οι εφημερίες των εκπαιδευτικών (Π.Δ. 201/98) 17-6-2013

17. Το περιεχόμενο των εννοιών «επίβλεψη» και «εποπτεία» Για να προσδιορισθεί το περιεχόμενο των εννοιών αυτών θα πρέπει να ανατρέξουμε στις διατάξεις των άρθρων 1510 παρ. 1 και 1518 παρ. 1 Α.Κ. περί επιμέλειας του οικογενειακού δικαίου. Την ίδια υποχρέωση με τους γονείς έχουν και οι εκπαιδευτικοί. 17-6-2013

18. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το θέμα αυτό παρουσιάζει η 3181/Εγκ 29/1.11.96 Εισαγγελέα Αρείου Πάγου. Ειδικότερα στη §2 αναφέρεται: «η ευθύνη βαρύνει τη διεύθυνση και το προσωπικό του Σχολείου, οι οποίοι έχοντας υποκαταστήσει τη γονική επιμέλεια κατά τις ώρες λειτουργίας του Σχολείου, πρέπει να λάβουν τα επιβαλλόμενα μέτρα για την αποτροπή της εισόδου στο χώρο του Σχολείου οιουδήποτε τρίτου, χωρίς την έγκριση του Διευθυντή του Σχολείου ή του προς τούτο οριζόμενου προσώπου». 17-6-2013

19. Η εποπτεία των καθηγητών έχει την ίδια έννοια με αυτήν των γονέων των ανηλίκων Ερώτημα: τι αναμένει η κοινωνία να πράξει ένας γονέας όταν παρουσιαστεί αντίστοιχο πρόβλημα 17-6-2013

20. Υποχρεώσεις του εφημερεύοντα καθηγητή • Επιτήρηση μαθητών στα διαλείμματα (κατανομή χώρων, καθολική φύλαξη) • Έλεγχος του αύλειου χώρου (αποτροπή προσέγγισης ή εισόδου ατόμων που δεν έχουν σχέση με τη σχολική κοινότητα και δεν είναι δικαιολογημένη η εκεί παρουσία τους) 17-6-2013

21. ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΙΘΑΝΗΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗΣ 17-6-2013

22. Σε διάλειμμα μαθητής: • σκαρφαλώνει στα κάγκελα οφείλει να τον αποτρέπει • κτυπά άλλο παιδί  οφείλει να τον σταματάει. • τρέχει στις σκάλες  οφείλει να του κάνει παρατήρηση κ.λ.π. Αν παραλείψει ο καθηγητής να κάνει τις ενέργειες αυτές με δόλο ή αμέλεια και εξ αιτίας της παράλειψής του προκληθεί σωματική βλάβη ή θάνατος σε έναν μαθητή, τίθεται θέμα δικής του αυτουργικής ευθύνης. 17-6-2013

23. Το χρονικό σημείο της παρέμβασης του καθηγητή Κριτήρια: • Ύπαρξη κινδύνου • Δυνατότητα κινδύνου Ο κίνδυνος, ως μεταβολή που συμβαίνει στον εξωτερικό κόσμο, αποτελεί αντικειμενικό μέγεθος Δυνατότητα κινδύνου υπάρχει όταν το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται ο μαθητής γίνεται περισσότερο εχθρικό. 17-6-2013

24. Παραδείγματα 1. όταν κάποιος μαθητής επιτίθεται σε συμμαθητή του κρατώντας ένα χάρακα, ένα γυάλινο μπουκάλι, ένα αιχμηρό αντικείμενο κ.λ.π., ο μαθητής βρίσκεται σε κίνδυνο και υπάρχει υποχρέωση δράσης από τον καθηγητή για να τον σταματήσει. 2. όταν παίζουν οι μαθητές ποδόσφαιρο χρησιμοποιώντας αντί για μπάλα ένα πατημένο άδειο μεταλλικό κουτί αναψυκτικού ή ένα μπουκάλι γεμάτο με νερό, καθώς οι αιχμηρές γωνίες του πατημένου μεταλλικού κουτιού ή το βάρος του μπουκαλιού μπορεί να δημιουργήσουν κίνδυνο για τη σωματική ακεραιότητα κάποιου. Το ίδιο πρέπει να κάνει και όταν κάποιοι μαθητές, παίζοντας «παλεύουν» στον τσιμεντένιο αύλειο χώρο και υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού από την πτώση κάποιου. 17-6-2013

25. Πρόβλημα προκύπτει και όταν δεν καλύπτονται με την παρουσία καθηγητών όλοι οι χώροι της σχολικής μονάδας, επειδή ορίστηκε μικρότερος του απαιτούμενου αριθμός εφημερευόντων καθηγητών 17-6-2013

26. Παράλειψη από αμέλεια Υπάρχει σε τρεις περιπτώσεις: 1η ΠΕΡΊΠΤΩΣΗ Όταν ενώ γνωρίζει το ενδεχόμενο αιτιακής σύνδεσης της παράλειψής του προς τη βλάβη ή τον κίνδυνο βλάβης της σωματικής ακεραιότητας ή της ζωής του μαθητή, συνεχίζει να μην ενεργεί ελπίζοντας ότι το αποτέλεσμα δεν θα πραγματοποιηθεί (συνειδητή αμέλεια α΄ βαθμού). 17-6-2013

27. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Όταν ο καθηγητής βλέποντας κατά τη διάρκεια εφημερίας στο προαύλιο του σχολείου μαθητή να σκαρφαλώνει στα κάγκελα, δεν προβαίνει σε καμιά ενέργεια και ενώ αντιλαμβάνεται ότι ενδέχεται από την παράλειψή του αυτή να διακινδυνεύσει η ζωή του μαθητή, συνεχίζει την παράλειψη, αδιαφορώντας για το αν θα προκληθεί τελικά το αποτέλεσμα αυτό. 17-6-2013

28. 2η ΠΕΡΊΠΤΩΣΗ Όταν ενώ γνωρίζει το ενδεχόμενο αιτιακής σύνδεσης της παράλειψής του προς το αποτέλεσμα, απέχει από την ενέργεια εκείνη, η οποία εάν επιχειρείτο θα παρεμπόδιζε την επέλευση του αποτελέσματος, δεν αποδέχεται όμως το αποτέλεσμα πιστεύοντας ότι δεν θα πραγματοποιηθεί (συνειδητή αμέλεια β΄ βαθμού). 17-6-2013

29. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Αυτό μπορεί να συμβεί λ.χ. όταν, στο προηγούμενο παράδειγμα, δεν αδιαφορεί αλλά κάνει μια παρατήρηση ή σφυρίζει, πιστεύει ότι ο μαθητής θα συμμορφωθεί, αλλά και δεν μένει για να το ελέγξει. Ο καθηγητής, στην περίπτωση αυτή πιστεύει ότι δεν θα επέλθει το αποτέλεσμα αντί να φροντίσει να μην επέλθει. 17-6-2013

30. 3η ΠΕΡΊΠΤΩΣΗ Όταν δεν προβλέπει το αξιόποινο αποτέλεσμα της παράλειψής του και τη συνεχίζει (ασυνείδητη αμέλεια). 17-6-2013

31. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Αυτό μπορεί να συμβεί όταν ο καθηγητής δεν προβαίνει σε καμιά ενέργεια αφού δεν αντιλαμβάνεται καν τον μαθητή να σκαρφαλώνει στα κάγκελα, καθώς είναι λ.χ. απασχολημένος σε συζήτηση με συνάδελφό του. 17-6-2013

32. Απαιτείται επιπλέον να συντρέχουν δύο αξιολογικά στοιχεία ένα αντικειμενικό - "όφειλε" και ένα υποκειμενικό -"μπορούσε" (άρθρο 28 Π.Κ.) 17-6-2013

33. «ΟΦΕΙΛΕ» Αυτό που ερευνάται είναι πώς θα συμπεριφερόταν κάθε μετρίως συνετός και ευσυνείδητος καθηγητής κάτω από τις ίδιες περιστάσεις. (αντικειμενικό αξιολογικό στοιχείο) 17-6-2013

34. «ΜΠΟΡΟΥΣΕ» Αν ο συγκεκριμένος καθηγητής είχε τη δυνατότητα, με βάση τις προσωπικές του ιδιότητες, ικανότητες, γνώσεις κ.λ.π. να προβλέψει και να αποφύγει το αξιόποινο αποτέλεσμα (υποκειμενικό αξιολογικό στοιχείο) 17-6-2013

35. Τα όρια της ευθύνης των καθηγητών • H ευθύνη των καθηγητών αφορά μόνο στην προστασία των μαθητών από κινδύνους που τους απειλούν. • Δεν ευθύνονται για παράνομες πράξεις των μαθητών π.χ. καταλήψεις. • Δεν υπάρχει ευθύνη όταν ο καθηγητής προβεί σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες και παρόλα αυτά συμβεί κάποιο ατύχημα. 17-6-2013

36. Η ευθύνη του δ/ντή της σχολικής μονάδας • Η ευθύνη του είναι η ίδια με αυτήν του κάθε μέλους του συλλόγου των διδασκόντων για τον ορισμό των εφημερευόντων • Ευθύνεται για την υλοποίηση των αποφάσεων του συλλόγου. Αν προκύψει ότι ο διευθυντής παραμελεί τα ειδικότερα καθήκοντά του και γίνεται έτσι αιτία να προκληθεί σωματική βλάβη σε μαθητή, τότε μπορεί να του αποδοθεί ποινική ευθύνη για φυσική αυτουργία με παράλειψη, μόνο εφόσον η δική του παρέμβαση θα μπορούσε αυτοτελώς να παρεμποδίσει την πρόκληση του κινδύνου. 17-6-2013

37. Η ευθύνη των καθηγητών από παράβαση υποχρεώσεων σε πράξεις κακοποίησης σε βάρος μαθητών (ν. 3500/2006) 17-6-2013

38. Ενδοοικογενειακή βία με βάση τις ρυθμίσεις του νόμου 3500/2006 θεωρείται ειδικότερα: η πρόκληση σωματικής βλάβης ο εξαναγκασμός σε πράξη, παράλειψη ή ανοχή με τη χρήση βίας ή απειλής ο βιασμός και η κατάχρηση σε ασέλγεια η προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας η ανθρωποκτονία με πρόθεση (άρθρο 299 Π.Κ.) και η θανατηφόρα βλάβη (άρθρο 311 Π.Κ.) 17-6-2013

39. 1.Οι ανήλικοι θεωρούνται θύματα ενδοοικογενειακής βίας όταν σε βάρος τους τελείται μία από τις αξιόποινες πράξεις που περιγράφονται στο ν. 3500/2006 2. Όταν απλά τελείται ενώπιον τους μια από τις πράξεις αυτές. 17-6-2013

40. Η παράβαση υποχρέωσης ανακοίνωσης της κακοποίησης του μαθητή από το οικογενειακό περιβάλλον ως πειθαρχικό παράπτωμα 17-6-2013

41. Ο εκπαιδευτικός ο οποίος, κατά την εκτέλεση του εκπαιδευτικού του έργου, με οποιονδήποτε τρόπο πληροφορείται ή διαπιστώνει ότι έχει διαπραχθεί σε βάρος μαθητή έγκλημα ενδοοικογενειακής βίας, πρέπει να ενημερώνει, χωρίς καθυστέρηση, τον διευθυντή της σχολικής μονάδας.. 17-6-2013

42. Ο διευθυντής της σχολικής μονάδας οφείλει να ανακοινώνει, αμέσως, την αξιόποινη πράξη στον αρμόδιο εισαγγελέα, σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 37 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, ή στην πλησιέστερη αστυνομική αρχή 17-6-2013

43. Η αντίληψη την οποία έχει ο εκπαιδευτικός για την κακοποίηση του μαθητή μπορεί να στηρίζεται είτε σε πληροφορίες από τον ίδιο ή από κάποιον τρίτο λ.χ. συμμαθητή, γείτονα κ.λ.π., τις οποίες παίρνει με οποιονδήποτε τρόπο, προφορικά, γραπτά, τηλεφωνικά, με SMS, με email, ή διαβάζοντας σε εφημερίδα για ανθρωποκτονία που τελέστηκε με θύμα κάποιο μέλος της οικογένειας του μαθητή κ.λ.π., είτε σε προσωπική διαπίστωση, βλέποντας λ.χ. ένα μαθητή με μώλωπες. 17-6-2013

44. Ο διευθυντής της σχολικής μονάδας πληροφορείται ότι ο μαθητής είναι θύμα ενδοοικογενειακής βίας τόσο από την ενημέρωσή του από τους καθηγητές, όσο και κατά τρόπο ανάλογο με αυτούς (δηλαδή με οποιονδήποτε τρόπο). 17-6-2013

45. Συνέπειες αμέλειας 17-6-2013

46. Όταν ο εκπαιδευτικός δεν ενημερώνει τον διευθυντή της σχολικής μονάδας και ο διευθυντής δεν ανακοινώνει αμέσως, την αξιόποινη πράξη στις αρμόδιες αρχές, σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 37 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, τότε, εφόσον δεν εφαρμόζουν το νόμο, όπως είναι υποχρεωμένοι, διαπράττουν πειθαρχικό παράπτωμα και υπόκεινται σε πειθαρχικές κυρώσεις. Βλ. άρθρο 13 παρ. 8 και άρθρο 55 Ν. 1566/85 και Αρ. Φ.353.1/324/105657/Δ1/02 Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ 1340/16-10-02) Κεφάλαιο Ε΄, άρθρο 38 «Οι εκπαιδευτικοί ενημερώνονται από τον Διευθυντή του σχολείου και τηρούν τους νόμους, τα διατάγματα, τις οδηγίες και τις εγκυκλίους». Επίσης Βλ.Φ.353.1./324/105657/Δ1/8.10.2002 ΥΠ.Ε.Π.Θ, ΦΕΚ 1340 τ.Β΄16.10.2002,Κεφάλαιο Δ΄ άρθρο 28 Γενικά καθήκοντα και αρμοδιότητες των Διευθυντών σχολείων. «Ο διευθυντής του σχολείου εφαρμόζει τους νόμους, τα προεδρικά διατάγματα, τις κανονιστικές αποφάσεις, τις εγκυκλίους και τις υπηρεσιακές εντολές των Στελεχών Διοίκησης, είναι υπεύθυνος για την τήρησή τους και υλοποιεί τις αποφάσεις του Συλλόγου των Διδασκόντων». 17-6-2013

47. Οι εκπ/κοί τιμωρούνται πειθαρχικά και όταν από αμέλεια δε συνειδητοποιούν ότι το παιδί κακοποιείται.. Για αμελή συμπεριφορά σχετικό άρθρο 107 παρ.1. περ. ε΄ ΥΚ. 17-6-2013

48. Η παράβαση υποχρέωσης ανακοίνωσης της κακοποίησης του μαθητή από το οικογενειακό περιβάλλον ως ποινικό αδίκημα 17-6-2013

49. Μόνο όταν ο εκπαιδευτικός παραλείπει με δόλο την οφειλόμενη ενέργεια μπορεί να αντιμετωπισθεί ως συνεργός στο έγκλημα του πατέρα ο οποίος είναι ο φυσικός αυτουργός. Όταν λ.χ. γίνεται για λόγους σωφρονισμού του μαθητή, που ο εκπ/κός γνωρίζει και αποδέχεται. 17-6-2013