Mark Voorbergen

1. Verwachtingen voor de mondiale zuivelmarkt - Gevolgen voor Nederland Mark VoorbergenAssosiate Director Beverage & DairyRabobank International Mark Voorbergen

2. Een korte evaluatie van de laatste maanden De middellange termijnconsumptie De middellange termijnproductie Melkproductie in Nederland Implicaties voor de keten >Sectie 1: Sectie 2: Sectie 3: Sectie 4: Sectie 5:

3. Vraagontwikkeling tijdens de kredietcrisis • Eengrootaantalnegatievekrachtenaan het werk: • Dalendeinkomens, teruglopendconsumentenvertrouwen • Nog steeds hogeconsumentenprijzenvoorzuivel • Verminderdebeschikbaarheid van handelskredieten • Melamine crisis • Zuivelvraagsterkbeinvloed: • Retail: dalendeomzet, ook in marktenwaarzuiveleenvastewaarde is in het dieet • Food service: verminderdgebruik van zuivel • Substitutie in ingrediëntmarkten • Kopersteren in op hunvoorraden Groei van de wereldzuivelvraag

4. Prijsdaling kwam tot stilstand door interventieaankopen …

5. .. en sterke importvraag uit China New Zealand WMP export naar China, 2008 en 2009

6. Marktherstel kwam snel en overwacht Dairy commodity export prices (f.o.b Western Europe) In USD/tonne Source: USDA

7. Korte termijn conclusies voor de EU markt • Recente prijsstijgingen grotendeels gedreven door koperssentiment • EU melk(vet) tekort is het resultaat van: • Doorschieten van interventieaankopen • Beperkte beschikbaarheid op de wereldmarkt • “De herinnering aan 2007” • Lage melkprijzen hadden zeer beperkte invloed op de EU melkproductie in 2009, … • … maar een vertraagde reactie zou het EU piekseizoen kunnen beïnvloeden

8. Een korte evaluatie van de laatste maanden De middellange termijnconsumptie De middellange termijnproductie Melkproductie in Nederland Implicaties voor de keten Sectie 1: >Sectie 2: Sectie 3: Sectie 4: Sectie 5:

9. Wereldwijde vraaggroei komt weer op gang • 2009 was beterdan 2008, en de groei in 2010 ligtalweer op een “normaal” niveau • Maar we blijven een jaar achter op schema

10. Groei moet komen van minder welvarende landen

11. China, India en Pakistan nemen 60% van de totale volumegroei voor hun rekening Absolute groei tussen 2008 en 2013

12. Een korte evaluatie van de laatste maanden De middellange termijnconsumptie De middellange termijnproductie Melkproductie in Nederland Implicaties voor de keten Sectie 1: Sectie 2: > Sectie 3: Sectie 4: Sectie 5:

13. Meeste groei kan lokaal bediend worden • China en India blijven grotendeels zelfvoorzienend • Maar netto import regio’s bieden nog steeds 1.8% groei p/jaar (ca 2 mrd kg p/jaar) • Wie gaat dat leveren? Export aanbod sterk geconcentreerd

14. Markt heeft ook melk uit hogere kosten regio’s nodig • Groeimogelijkheden in de lage kostenlanden zijn beperkt (Nieuw Zeeland, Australië, Argentinië, Brazilië) • Door hun grote volumes kunnen kleine wijzigingen in de groei in de EU en de VS voldoende zijn om de importbehoefte aan te vullen • Met name het groeipotentieel in de VS is fors • Maar de markt zal een melkprijs moeten genereren die het de efficiënte melkveehouders in deze regio’s mogelijk maakt in groei te investeren

15. Wat is de richtprijs voor de komende jaren? • USD 5,000/t is nietrealistisch • Te veelmelkveehouders in teveelplaatsen in de wereldmakenwinst • Veelvraaguitval • USD 2,000/T is nietrealisitisch • Vrijwelnergenswordt geld verdiend in de melkveehouderij • Additionelevraagbijdezeprijs is verwaarloosbaar Bij de huidige wisselkoers komt de prijs voor vol melkpoeder ergens tussen de USD 2000/t en USD 5000/t uit

16. Hoeveel kost het om melk te produceren? • In 2008 lagen de productiekosten van een kg melk in de VS en de efficiëntegebieden in Europa op US$ 0,42-0,45

17. Wat betekent dat voor de middellange termijn “wereldmelkprijs”? • Rabobank verwachteen trading range voor WMP van USD3,300-3,700/T • Gebaseerd op de veronderstellingdatditeenmelkopbrengst is waartegenmelkveehouders in de efficiënteregio’s van de VS en de EU rendabelkunnenproduceren

18. EU melkaanbod zal na 2015 herverdeeld worden op basis van verschillen in productiekosten Regional differences ) Melkproductiekosten zijn €0.35 of hoger Melkproductiekosten liggen tussen €0,25 en €0,30, en in Polen zelfs significant lager Melkproductiekosten zijn € 0,35 of hoger Non-agricultural area (nature, wood) Urban conglomerates <= 1 ton/ha 3 - 5 ton/ha 7 – 9 ton/ha Boundary 1 – 3 ton/ha 5 – 7 ton/ha > 9 ton/ha Peri-urban area’s

19. Een korte evaluatie van de laatste maanden De middellange termijnconsumptie De middellange termijnproductie Melkproductie in Nederland Implicaties voor de keten Sectie 1: Sectie 2: Sectie 3: > Sectie 4: Sectie 5:

20. Groei van de Nederlandse melkproductie -Rabobank visie Aannames Voorwaarden • 14 mln t in 2020 onder voorwaarde van: • Verlaging van vaste kosten • Beschikbaarheid van grond (derogatie) • Ambitie en ondernemerszin • Beschikbaarheid van kapitaal • Verwerkers die de additionele melk een renderende bestemmingkunnen geven • Duurzaamheid - Milieu (mineralen, ammoniak en methaan) - Diervriendelijke productie - “License to produce” (koeien buiten, zichtbaarheid, transparantie) • Winstgevendheid • Specialisatie/samenwerking • Verdere optimalisatie • Verbeterde liquiditeitsplanning

21. Nederlandse melkveehouderij staat er goed voor maar achterover leunen is er niet bij Source: LEI, Rabobank • Verdere verbeteringen zijn vereist: • Kosten van quotumaankoop zijn hoog • Optimalisering van arbeid, grond en gebouwen kan verder verbeterd • Produktiviteit kan verder verbeterd worden • Een combinatie van een sterke verwerker, agressieve banken en risicozoekende melkveehouders kan gevaarlijk zijn (bijv Denemarken)

22. Recente prestaties in de Nederlandse melkveehouderij • Verschillen in prestatie kwamen sterk naar boven tijdens de neergang van de markt • Ongeveer 30% van de melkveehouders hadden ondersteuning nodig van hun bank • Slechts een beperkt aantal heeft structerele continuiteits problemen Prestatie van de Nederlandse melkveehouderij

23. Een korte evaluatie van de laatste maanden De middellange termijnconsumptie De middellange termijnproductie Melkproductie in Nederland Implicaties voor de keten Sectie 1: Sectie 2: Sectie 3: Sectie 4: > Sectie 5:

24. Generieke implicaties voor verwerkers Conclusies met betreking tot de markt • Prijzen zijn fors verbeterd, maar er ligt nog steeds een eiwitoverschot • Rabobank verwacht dat de wereldwijde melkopbrengsten gemiddeld hoger zullen bewegen • Na de crisis gaat de vraag weer terug naar groeipercentages boven de 2% • Er zijn beperkingen aan de groei van de melkproductie in lage kosten regio’s • De wereldmarkt kan niet zonder additioneel aanbod uit de VS en de EU Implicaties voor verwerkers • Volatiliteit vereist een beter begrip van de fundamentele “market drivers”, kortere reactietijd en grotere flexibiliteit in allocatie van overschotmelk • Vaker margedruk vanwege uiteenlopende trends in productprijzen en grondstofkosten • Verwerkers zoeken strategische structuren die meer stabiliteit geven in volatiele tijden • EU co-operaties in gebieden met melkproductiegroei moeten evenwicht creëeren tussen volumegroeiopties en waardegroeiopties

25. Conclusies en implicaties voor melkveehouders • Nederlandse melkproductie lijkt ongevoelig voor melkprijsprikkels • Prestatie van de keten zou verbeterd kunnen worden door een beter remmend en accelererend vermogen in de melkveehouderij • Het hoge aandeel van de vaste kosten helpt daar niet bij • Toch kan de NL melkproductie omhoog dankzij: • Een redelijk efficiënte kostenniveau in de melkveehouderij • Een sterke prestatie in de rest van de keten • Duurzaamheid en maatschappelijke acceptatie blijven cruciale randvoorwaarden

26. The World’s Leading Specialist Food and Agribusiness Bank