Sociobiologija

1. Sociobiologija Prof. dr. Darko Polšek Pravni fakultet Zagreb dpolsek@public.srce.hr

2. “Postoji jedna granica, možda bliža praksi suvremenih društava negoli što to želimo priznati, iza koje biološka evolucija počinje kulturnu evoluciju povlačiti natrag k sebi… Pitanje više nije je li ljudsko socijalno ponašanje genetski uvjetovano; ostaje samo pitanje do koje mjere…” Edward Wilson Hibridna disciplina koja sadrži spoznaje iz etiologije, ekologije i genetike… na razini populacije - Wilsonova “nova sinteza” Isti sadržaj: za sociobiologiju evolucijsku psihologiju i bihejvioralnu ekologiju Što je sociobiologija?

3. Kratka povijest darvinizma (i Velike sinteze) Kratka povijest sociobiologije Što je darvinizam danas?

4. Ernst Mayrov prikaz darvinizma

5. Prirodna selekcija i spolna selekcija R- i k-selekcija Fitness (kao funkcija reprodukcije) Prirodne vrste odnos veličine skupine i načina reprodukcije vrste (grupna selekcija i srodnička selekcija) Hardy-Weinbergovo načelo Načela populacijske genetike

6. Klasične sociobiološke teme • Agresivnost • Spolnost i spolno odabiranje • Roditeljski ulog • Srodnička selekcija • Recipročni altruizam • Rasprava o ljudskoj prirodi • “Isplativost” ponašanja/teorija igara

7. O “razlogu” spolnosti (koristi i štete) Triversova teza o ograničavajućem spolu Različite spolne strategije Spolni dimorfizam “Ženski izbor” Načelo paunovog perja/kljova/rogova Iz koje proizlaze diferencijalne strategije Ženske strategije: “Hi-man” i “home-bliss” Muške strategije: investicija prije sparivanja (agresivnost), ali ne i poslije… “loši očevi” Udvaranje i silovanje Spolnost i spolno odabiranje

8. Agresivnost (I) • Grupno-selekcionističko i srodničko-selekcionistički stav prema agresivnosti i teritorijalnosti • Daly-Wilsonovo očekivanje: da će muški spol na vrhuncu reproduktivne dobi biti najskloniji kriminalnom ponašanju: • Empirijski potvrđeno: 90% svih kriminalnih djela čine muškarci u dobi između 18-35 godina.

9. Razdoblja plodnosti Trivers: Muška i ženska ljubomora (krivulja) Resursi i spolnost “Born to rebel” Ostvarenje interesa djeteta: Prema roditeljima Prema srodnicima Hamiltonova formula i teorija “sebičnoga gena” Diferencijalni roditeljski ulog

10. Hamiltonovo načelo inclusive fitness (Dawkinsova teorija sebičnog gena): žrtvovanje za srodnike u mjeri genetske srodnosti (srodnička selekcija) Maksimalizacija dobiti za gen: činiti sve da se umnoži identičan genski pool Izračunavanje koeficijenta srodnosti Hamiltonova formula: [b=1-k(c)] Teorija sebičnog gena

11. Agresivnost djeteta i prema djetetu: Različiti interesi roditelja i djeteta Krivulja različitih interesa (do puberteta, tj. reproduktivne dobi) interesi zajednički U pubertetu se razdvajaju interesi Infanticid Daly-Wilson: očekivanje: da će očusi biti agresivniji… empirijska potvrda Razlike u vrstama infanticida… Kada nema resursa Kada je riječ o novoj spolnoj reprodukciji Agresivnost (II)

12. Recipročni altruizam • Trivers: “recipročni” altruizam: • Žrtva samo u onoj mjeri u kojoj nam to jedinka može uzvratiti • “pozitivno” samo ako donosi korist u budućnosti • Trivers-Willardova hipoteza

13. Isplativost ponašanja/Teorija igara (Maynard-Smith i Axelrod) • Ravnoteža strategija i populacija (igra: jastrebovi i golubovi) • ravnoteža: monogamija • neravnoteža: poligamija • Kulturne reakcije na biološku zadanost • Značaj igre “zatvorenikove dileme” za recipročni altruizam

14. Igra zatvorenikove dileme(jednokratna) • Oba igrača završavaju s “pjevaj” = Pareto minimum

15. Zatvorenikova dilema (višestruka s poznatim krajem)Početni dogovor

16. Zatvorenikova dilema ponovljena s poznatim krajem II • Igra završava kao i jednokratna Zatvorenikova dilema

17. Brak kao optimalna “matrica isplate” Izračun optimalnih strategija s obzirom na broj jedinki istoga spola u populaciji Izračun subjektivnih optimalnih strategija s obzirom na tuđe strategije Monogamija, poligamija i poliandrija kao funkcija “populacijske matrice isplate” Populacijski: Kulturološke reakcije (Levi-Strauss (ekonomija) kao funkcija sociobiološke situacije Levirat, avunkulat, Pleme Nu (matrijarhat) - Povratak na sebično-genska objašnjenja

18. Neposredni: Očekivanje agresivnosti u biološki zadanim (populacijskim) situacijama: rat, teritorijalnost… Očekivanje agresivnosti među partnerima Očekivanje agresivnosti u roditeljsko-dječjim konfliktima Posredni: Infanticid maltretiranje djece Silovanje “adopcija”/altruizam- Zaključci za socijalni rad