Шүүх тогтолцоон дахь АВЛИГА

1. Шүүх тогтолцоон дахь АВЛИГА

2. Гарчиг • Транспэрэнси Интернэшнлийн 2007 оны Даян дэлхийн авлигын тараарх тайлан (GCR) юуг өгүүлнэ вэ? • Шүүхийн авлига гэж юу вэ? • Шүүхийн авлигатай тэмцэхийн учир? • Шүүх дахь авлигын үр дагавар, ач холбогдол? • Ямар учраас шүүх тогтолцоонд авлига үйлддэг вэ? • Шүүхийн авлигатай тэмцэх арга, хэрэгслүүд

3. TИ-ийн2007оны Даян дэлхийн авлигын талаарх тайлан Шүүх засаглал дахь авлига: • Шүүх засаглал дахь харьцуулалтын 28 судалгаа • Шүүх засаглал дахь авлигын талаарх 37 улс орны тайлан

4. Төрийн бус шүүх тогтолцоо GCR-ын хүрээнд хэлэлцэх асуудлууд Нийгмийн хүрээ Шүүх тогтолцоо Улс төрийн тогтолцоо Шүүхийн байгууллагууд Хууль тогтоох Шүүгчид Гүйцэтгэх засаглал Шүүхийн ажилтнууд Хандивлагчид Цагдаа + Прокурор (зарим орнуудад) Хувийн хэвшил Прокурорууд Мэргэжлийн байгууллага, нийгэмлэгүүд Хэвлэл мэдээлэл Өмгөөлөгчид ТТБ Зохион байгуулалттай гэмт хэрэг Эрдэмтэд Олон нийтийн үзэл бодол

5. Хэлэлцэх бусад асуудлууд • Өмгөөлөгч, хуульчдын үүрэг • Прокурорын үүрэг • Хэвлэл мэдээллийн гүйцэтгэх үүрэг • Ёс заншил • Төрийн бус шүүх тогтолцоо • Шүүхийн авлига эмэгтэйчүүдэд хэрхэн нөлөөлөх вэ? • Авлигын эсрэг НҮБ-ын конвенцийн мөнгө угаах/хөрөнгө буцаан олгох заалтууд

6. Ямар учраас шүүхийн авлигатай тэмцэх ёстой вэ? • Өндөр өртөг – шууд ба шууд бус зардал • • Хүний эрхийг хөсөрдүүлэх (иргэний болон нийгэм эдийн засгийн эрх) • • Эдийн засгийн хөгжлийг чөдөрлөх • • Засаглалыг гажуудуулах • • Гэмт хэргийг (мөн авлигыг) тэжээн гааруулах • Авлигын эсрэг бодлогыг хэрэгжүүлэхэд гол үүрэг гүйцэтгэх • Банглорын зарчмуудыг хэрэгжүүлэх ажлыг хянах

7. Шүүх дэх авлигын хэлбэрүүд Хамгийн түгээмэл хоёр хэлбэр: • Хээл хахууль • Зохисгүй нөлөөлөл •Улс төрийн хүчин •Хувийн хэвшил

8. Шүүх дэх авлигын хэлбэрүүд Хээл хахууль: • Ялыг өөрчлөх/ялын хэмжээг багасгах (шүүгч) • Хэрэг хянах ажлыг түргэвчлэх/удаашруулах (шүүгчид/шүүхийн ажилтнууд) • Ялын хэмжээг бууруулах/ялыг өөрчлөх (прокурор) • Нотлох баримт хүлээж авах/нуун дарагдуулах, авахгүй байх (цагдаа) • Хэргийн бүрдүүлэлтийг хангалтгүй хийх эсвэл шүүгчид хээл хахууль өгөх (өмгөөлөгч) • Шүүхийн өмч хөрөнгийг шамшигдуулах, хамаатан садны хүмүүсийг ажилд оруулах (шүүгчид)

9. Шүүх дэх авлигын хэлбэрүүд Зохисгүй нөлөөлөл: Улс төрийн хүчин • Дуулгавартай шүүгчийг томилох • Хараат бус шүүгч ажлаас халагдах, шилжүүлэх, цалин бууруулах зэрэг эрсдлээс эмээхдээ улс төрийн хүчний хүсэлтийн дагуу хэргийг шийдвэрлэх Хувийн хэвшил • ‘Шүүгчийг худалдаж авах’ –АНУ-ын ихэнхи мужуудад шүүгчдыг сонгон шалгаруулдаг тул сонгуулийн кампанит ажлын үеэр тэдгээр нь авлигад ихэд өртөмтгий байдаг

10. Шийдвэр гүйцэтгэх байгууллага Давж заалдах шүүх Шүүхийн ажиллагаанд оролцогч гол талууд хэвлэл мэдээлэл Улс төрчид ба шийдвэр гаргагчнар Шүүх тогтолцоо: Шүүгчид ба шүүхийн ажилтнууд Иргэний нийгэм Прокурор GCR focus Цагдаа Өмгөөлөгч ИРГЭНИЙ ХЭРЭГ ЭРҮҮГИЙН ХЭРЭГ Хээл хахууль Хохирогч Сэжигтэн Заалдагч Дарамт Хариуцлага тооцох

11. Шүүх дахь авлигын тархалт • Транспэрэнси Интернэшнл, 2007 оны GCR-ыг боловсруулахдаа, дэлхийн улс орнуудын ард иргэдийн шүүхээр үйлчлүүлсэн тухай туршлага ба тэдгээрийн шүүх дахь авлигад хандах хандлагын талаар хийсэн судалгааны үр дүнг тусгасан болно. • Дор дурьдсан мэдээллийг дараах хоёр слайдаас үзнэ үү. Үүнд: • 2006 онд шүүхийн байгууллагаар үйлчлүүлсэн нийт иргэдийн тоо, тэдгээрээс хээл хахууль өгсөн иргэдийн тоо • Тухайн улсын шүүх тогтолцоо авлигад өртсөн гэсэн үнэлгээ өгсөн иргэдийн тоо

12. Шүүх дэх авлигын тархалт 62 оронд явуулсан “Шүүхийн авлигын барометр (хэмжүүр)” судалгаанаас Тогтмол ба тохиолдлын шүүх дахь авлига ихээхэн ялгаатай байна

13. Шүүх дахь авлигын тархалт “Шүүхийн авлигын барометр (хэмжүүр)” судалгаанаас • Шүүхэд итгэх итгэл бага байна Энэхүү бүсүүдэд амьдардаг иргэдийн < 3% нь хээл хахууль өгөх явдалтай учирсан байна Та бүгдийн бодлоор шүүх ажиллагаанд оролцогч аль тал авлигад автсан вэ гэсэн асуултанд (шүүгчид, шүүхийн ажилтнууд, прокурор, өмгөөлөгч, цагдаа), ихэнхи нь шүүгч гэж хариулсан байна

14. Шүүхийн авлигад нөлөөлөх хүчин зүйлс ● Хууль тогтоох ба гүйцэтгэх засаглалаас үзүүлэх зохисгүй нөлөөлөл (томилгоо, зэрэг дэв, шилжүүлэг, түдгэлзүүлэх) ●Хариуцлага тооцох систем сул байх ●Шүүгч, шүүхийн ажилтны цалин бага байх (цалин нэмэгдүүлснээр авлига буурахгүй байх тохиолдол байна – Гүрж болон Сингапур) ●Сургалтын чанар, тоо шаардлага хангахгүй байх ●Шийтгэл, зэмлэл хүлээхээс болгоомжлох (улстөрчид, шүүхийн удирдлага, хэвлэл мэдээлэл, гэмт хэргийн бүлэглэлүүд) ●Шүүхийн захиргааны процедурт мониторинг хийх ажил шаардлага хангахгүй байх ●Ил тод бус байдал (шүүхэд болж буй процесс заалдагч, хэвлэл мэдээлэл, олон нийтэд нээлттэй бус байх) ●Ард иргэд авлига үйлдэж буй явдалтай хүлцэнгүй хандах

15. Авлигаас урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ

16. Дүгнэлт • Дэлхийн олон улс оронд авлигыг “Тогтмол” үйлдэж байна • Хээл хахууль бага тархсан оронд ч шүүх тогтолцоонд итгэх итгэл бага байна • Fallout of judicial corruption casts wide web (> than bribery) • Key safeguards do not exist in a majority of countries analysed in the GCR (some backsliding, e.g. Russia and Argentina) • Where safeguards exist, they are often only implemented at the highest court level • While judicial independence has been prioritised in international law, less has been said about importance of accountability and impartiality. Accountability can serve to protect judicial independence. • Donors frequently ignore or, at worst, fuel judicial corruption

17. Анхаарал тавьсанд баярлалаа