1 / 44

Waarover wel? (natuurlijke) pathogenen genetisch gewijzigde organismen DNA

………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………. Bioveiligheid in het laboratorium. Bioveiligheid in het laboratorium. Waarover wel? (natuurlijke) pathogenen genetisch gewijzigde organismen DNA. Waarover niet? chemicaliën radio-activiteit. 1.

shayla
Download Presentation

Waarover wel? (natuurlijke) pathogenen genetisch gewijzigde organismen DNA

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Bioveiligheid in het laboratorium Waarover wel? • (natuurlijke) pathogenen • genetisch gewijzigde organismen • DNA • Waarover niet? • chemicaliën • radio-activiteit 1

  2. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Huidige wetgeving Veiligheid • werknemersbescherming: welzijnswet-geving Milieubescherming • Vlarem rubriek 51 (Europese richtlijn 90/219/EEG) 3

  3. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Welke gevaren verbonden aan levende organismen en DNA? Welke gevaren? • Pathogeniteit • Toxiciteit • Allergeniteit • Verstoring ecologische evenwichten • Andere schadelijke effecten bv. immuun-suppressie, dominant transformerende oncogenen 4

  4. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Pathogeniteit Ziekteverwekkendheid • indeling in vier klassen, infectiedosis • altijd gastheer vermelden • menspathogenen • zoöpathogenen • zoönosen (= mens- én zoöpathogeen) • fytopathogenen Klasse-indeling in wettelijke lijsten 5

  5. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Pathogenen (1) 6

  6. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Pathogenen (2) • Influenzavirus • Escherichia coli • HIV • Lactobacillus lactis • Phytophtora infestans • Ebola virus Klasse 2 • 2 • 3 • 1 • 2 • 4 7

  7. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Pathogenen (3) • Pseudomonas aeruginosa • Mouse Moloney Leukosis virus • Mycobacterium tuberculosis • Humaan adenovirus type 5 • Adeno associated virus • Saccharomyces cerevisiae Klasse 2 • 2 • 3 • 2 • 2 • 1 8

  8. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Pathogeniteit Infectie • infectieuze dosis verschilt van organisme tot organisme • natuurlijke infectiewegen verschillen • natuurlijke infectieweg versus laboratoriuminfectieweg 9

  9. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Toxiciteit Vergiftiging • toxines ingedeeld in klassen • LD50 als maat 10

  10. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Allergeniteit Wat is allergeniteit? • Een niet-toxische door het immuunsysteem gemedieerde overgevoeligheid voor een stof of agens. • uitingen van huidaandoeningen tot aan levensbedreigende shock toe • vooral in dierverblijven 11

  11. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Verstoring van ecologische evenwichten Milieuveiligheid • vooral in verband met GGO’s • ongewenste verspreiding genetisch materiaal tegengaan 12

  12. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Naakt DNA Naakt DNA gevaarlijk? • nee, maar niet altijd • opletten bij : dominant transformerende oncogenen DNA 13

  13. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium GGO’s Wat is een GGO? • Een GGO is een organisme waarvan het genetisch materiaal is gewijzigd op een wijze die niet mogelijk is door voort-planting of natuurlijke recombinatie. • GGO = gastheer + (vector) + insert • indeling in vier risicoklassen 14

  14. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Klasse-indeling GGO’s • niveau 1 omschrijft vereisten zowel voor de infrastructuur als voor • de werkvoorschriften, ook al zijn de eisen aan de infrastructuur zeer • beperkt. 15

  15. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Risico-analyse Hoe aan te pakken? • Denken vooraleer te doen ! • 4-traps proces • identificatie van gevaren verbonden aan GGO (gastheer, vector, insert) • eerste indeling in risicoklasse • activiteit bezien in licht van blootgesteld milieu, aard en schaal activiteit en eventuele niet-standaard handelingen • definitieve vaststelling benodigde maatregelen 16

  16. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Besmetting en verspreiding in het laboratorium Verspreidingswegen • contact • lucht / aërosolen 17

  17. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Natuurlijke besmettingswegen 18

  18. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Aërosolproducerende handelingen 19

  19. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Verspreiding van bacteriën en schimmels Aandachtspunten • aërosolen • zelfoverdraag- bare vectoren 20

  20. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Verspreiding van virussen en cellen Aandachtspunten • cellen lopen niet zomaar weg • cellen kunnen besmet zijn met biologische agentia • opletten bij combinatie cel en virale vector 21

  21. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Verspreiding van planten Reproductieve delen • pollen • zaden • andere reproductieve delen, zoals wortelstron- ken (verschilt per plant) • Eerst vernietigen, dan verwijderen 22

  22. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Verspreiding van dieren Aandachtspunten • ontsnapping kleine knaagdieren tegengaan • opletten bij insecten, vissen en kikkers 23

  23. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Veilig werken door inperking • inperking aan de bron • toepassen van fysische inperking + hanteren werkvoorschriften 24

  24. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Inperking aan de bron • Neem biologisch ingeperkte stammen ipv wild-type stammen. • Neem niet-zelfoverdraagbare vectoren ipv zelfoverdraagbare. • Neem replicatie-defectief virus ipv replicatie-competent. 25

  25. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Fysische inperking (1) • deuren, wanden, gladde werkoppervlakken, etc. • vier niveaus gekoppeld aan de vier risicoklassen 26

  26. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Fysische inperking (2) Basiseisen L1 • permanente structuur van wanden, deur(en), vloer, plafond • werkoppervlakken glad afgewerkt, water-ondoordringbaar, bestand tegen zuren, basen, organische oplosmiddelen en gemakkelijk te reinigen • Er is een wasbak. 27

  27. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Fysische inperking (3) L2 additioneel • vergrendelbare toegangsdeuren • op deur : biohazardsymbool, inperkingsniveau, verantwoordelijke Afhankelijk van de werkzaamheden: • automatische sluiting op deur • kijkvenster • wasbak met niet-manuele bediening • veiligheidskabinet 28

  28. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Veiligheidskabinetten Veilige werkplaats • klasse I : afzuigkast • klasse II : downflowkast • klasse III : handschoenkast 29

  29. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Bescherming veiligheidskabinet 30

  30. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Klasse I 31

  31. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Klasse II 32

  32. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Klasse III 33

  33. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Crossflowkasten en horizontale laminaire flowkasten • is géén veiligheidskabinet • niet gebruiken bij open bronnen van GGO’s 34

  34. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Werkvoorschriften Het basisniveau • veilige microbiologische technieken (VMT) • VMT voor iedereen die met micro-organismen en cellen werkt 35

  35. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium VMT • deuren en ramen gesloten • laboratoriumjas dragen • eten, drinken, roken verboden • na het morsen van GGO’s direct ontsmetten • aërosolen minimaliseren • niet met de mond pipetteren • materialen ontsmetten voor hergebruik • biologisch afval inactiveren • handen wassen 36

  36. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Werkvoorschriften • labjournaal (dagelijks bijhouden) • controleren van biologisch materiaal • hoe hoger inperkingsniveau, hoe strikter 37

  37. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Besmetting (1) Aandachtspunten • is gauw gebeurd • morsen • spatten • prik- of snijaccident 38

  38. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Besmetting (2) • voorkomen is noodzaak • goede planning • orde en netheid 39

  39. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Ontsmetting en inactivering • verschillende middelen beschikbaar • ontsmetting is iets anders dan inactivering • ontsmetting vaak slechts ten dele doding • inactivering, indien goed uitgevoerd, 100% doding 40

  40. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium De werkzaamheid van verschillende ontsmettingsmiddelen • * : boven de 40° C • V : variabel 41

  41. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Voorbeelden in de praktijk Risico-analyse en inschaling van : (1) E. coli (2) gisten (3) Agrobacterium (4) dierlijke cellen (5) dierlijke cellen en virale vectoren (6) transgene planten 42

  42. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Risico-analyse in de praktijk Te doorlopen stappen • identificatie gevaren gastheer / vector • identificatie gevaren insert • eerste vaststelling risicoklasse / inperkingsniveau • nagaan bijzonderheden : schaal / type activiteit, speciale handelingen • definitieve vaststelling risicoklasse / inperkingsniveau 43

  43. ………….………….…………………………………………………………………………………………………………………………………………….………….………………………………………………………………………………………………………………………………… Bioveiligheid in het laboratorium Wanneer bijzondere aandacht • aërosolen • open handelingen • fermentoren en downstreamprocessing • GGO’s op of in planten en dieren 44

More Related