1 / 38

In a Galaxy far far away ...

Prof. dr Tijana Prodanović , PMF Novi Sad, AD Novi Sad i AD Kumova Slama Vam predstavljaju :. In a Galaxy far far away. TAMNA MATERIJA Ne znamo tačno šta je ... Ali znamo da ispunjava svemir. ?. ?. This result was brought to you by Planck. Vidimo gravitacijom!.

simone
Download Presentation

In a Galaxy far far away ...

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript


  1. Prof. dr Tijana Prodanović, PMF Novi Sad, AD Novi Sad i AD KumovaSlamaVampredstavljaju: Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  2. In a Galaxy far far away ... TAMNA MATERIJA • Ne znamo tačno šta je ... • Ali znamo da ispunjava svemir ? ? This result was brought to you by Planck Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  3. Vidimo gravitacijom! • Vidimo kako utiče na svetlu materiju • vetar ne vidite al vidite lišće! • Sve što ima masu (težinu) ima i gravitaciju! • Gravitacija privlači! • Razbija vaze, drži nas na Zemlji, drži astronaute u orbiti... Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  4. Gravitacija videla nevidljivo! • Otkriće planete Neptun 1846. godine • Nisu znali da postoji ali su osetili! • planeta Uran se nije kretala kako treba usled gravitacije Neptuna Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  5. “Vera” u tamnu materiju • Vera Cooper Rubin • Postdiplomske studije fizike na Cornell-u - Hans Bethe i Richard Feynmann • 1954. doktorira na Georgetown univerzitetu - George Gamow mentor • 1965. na Karnegi institutu, Vašington, počinje saradnju sa Kent-om Fordom • Istraživali zašto se spiralne galaksije razlikuju • Ima veze sa rotacijom? Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  6. Merenje rotacije galaksije • Doplerov efekat • Izvor talasa (svetlost, zvuk itd.) se kreće • Talasna dužina se menja – zavisi od brzine tela • Povećava – izvor ide od nas – tzv. “crveni pomak” • Smanjuje – izvor ide ka nama – tzv. “plavi pomak” • Posmatramo svetlost (spektre) zvezda u galaksiji - tražimo “pomak” svetlosti Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  7. Naša galaksija – Mlečni put Sadrži 400 milijardi zvezda! Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  8. Kretanje zvezda u galaksiji Zvezde rotiraju oko centra galaksije U centru – gusto - sve se rotira zajedno (“kruto telo”) Po ivicama – retko – rotiraju se kao Zemlja oko Sunca (“keplerovski”) Što je više materije unutar putanje to je rotacija brža! Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  9. To očekujemo ... • Zvezde ka periferiji galaksije treba da se kreću sporije nego one u unutrašnjosti pošto je masa unutar orbite skoro konstantna OČEKUJEMO VIDIMO Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  10. To očekujemo ... Ali! • Zvezde u galaksiji se kreću brže nego što očekujemo na osnovu vidljive mase! OČEKUJEMO VIDIMO Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  11. Problem jata • Zvezde se grupišu u galaksije • Galaksije se grupišu u jata • Mlečni put je deo jata Lokalna Grupa - oko 30ak galaksija Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  12. “Cvikanje” od tamne materije • Švajcarski naučnik Fric Cviki • Galaksije u jatima se kreću suviše brzo • Jata bi se raspala • Nešto ih drži na okupu? Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  13. Šta sve to znači? • Kretanje zvezda i galaksija – gravitacija • Ali nije kako teorija kaže! • Ili teorija gravitacije ne valja! • Ili nam “fali” masa” • Rubin i Ford – vidljiva masa je samo 10% ukupne mase galaksije! • Postoji masa u galaksijama i jatima galaksija koju ne vidimo • Rezultat dugo nije bio prihvaćen – pogrešna merenja? • Tek nakon još 10-ak godina... Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  14. Tamna materija • Ime dao Zwicky • Galaksije (i jata) su “uronjene” u tamnu materiju! • 10 puta više tamne nego svetle materije! • Masivna i slabo-interagujuća Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  15. Kako je videti? • Ne vidi se ali ima masu! • Ajnštajn - Masa krivi prostor oko sebe! Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  16. Masa krivi svetlost! • Masa krivi prostor • Svetlost putuje u krivom prostoru • Svetlost se “krivi” Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  17. Gravitaciono sočivo • Galaksija/jato koje je između je “sočivo” • Više likova jednog istog objekta! • I tamna i svetla materija “rade” kao sočivo! Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  18. Gravitaciono sočivo • Koliko će svetlost biti savijena zavisi od mase koja se preprečila! Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  19. Gravitaciono sočivo na jatu galaksija • Žute “mrlje” – galaksije u jatu - sočivo • Plavi lukovi – više likova jedne galaksije u pozadini Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  20. Gravitaciono sočivo “vidi” tamnu materiju • Tamna materija dodaje masu u jatu • Što više mase to jače “sočivo” • Idemo u rikverc! • Iz sočiva koje vidimo nađemo nevidljivo! • Plavičasta izmaglica = slika tamne materije! Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  21. Sudar galaksija i tamna materija • Sudar jata galaksija -“Metak” • Tamna i svetla materija se razdvajaju! Plavo – raspored tamne materije rekonstruisano na osnovu gravitacionog sočiva Crveno – X-zračenje gasa svetle materije zagrejanog usled sudara Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  22. Ali šta je tamna materija? Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  23. Upoznajte kandidate: • Tamna nebeska tela – MACHO-i (eng. mačo, snagator) • Čestice • vrela (brza) tamna materija • neutrini • hladna (spora) tamna materija • WIMP-ovi (eng. slabić) • Ili ne razumemo gravitaciju • modifikovana gravitacija • nema potrebe za tamnom materijom Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  24. Kandidat: 1. MACHO-i • Masivni kompaktni objekti haloa galaksije • Obična materija (od koje smo mi sastavljeni) • Slabo sija Halo galaksije Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  25. MACHO-i: Crne rupe? ... NE • Crne • Masivne • Ali ... • Samo smrt najvećih zvezda daje crnu rupu • Takvih zvezda ima malo • A tamne materije ima puno Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  26. MACHO-i: Braon patuljci? ... NE • “Neuspele” zvezde • Tamni i mali • “Vidimo” ih pomoću mikro-gravitacionog sočiva • Al ne vidimo ih dovoljno! Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  27. Kandidat: 2. Čestice • Masivne čestice koje slabo interaguju sa drugom materijom • Ima ih puno i jako su “stidljive” • Opcije • A) Vrela tamna materija • Neutrini • B) Hladna tamna materija • WIMP-ovi Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  28. Vrela tamna materija: Neutrini • Vrela tamna materija – brze čestice, velikih energija • Neutrini - elementarne čestice • Interaguju slabo • Mala masa al ih ima puno • Nastaju u ranom svemiru,u Suncu itd. • Ali problem! • Vrela tamna materija otežava nastanak (jata) galaksija • ne dozvoljala da se od onih prvih zgušnjenja u svemiru formiraju galaksije jer su jako brzi – brzo se razlete – zgušnjenja se Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  29. Kandidat: 2. WIMP-ovi (eng. slabić) • Hladna tamna materija • Masivne čestice koje slabo interaguju sa drugom materijom • Ima ih puno i jako su “stidljive” Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  30. WIMP-ovi: ??? • Znamo kakvi treba da budu • Ali u zoološkom vrtu čestica koje znamo nema odgovarajućeg kandidata • “Pogrešna” čestica sve pokvari Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  31. Higs i tamna materija? • Higs bozon(i) • Čestica(e) koja nedostaje • Objašnjava masu drugih čestica • 4. jula 2012. u CERN-u objavljeno otkriće • Više vrsta Higs bozona u različitim teorijama • Neke od njih predvidjaju i tamnu materiju Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  32. SUSY, Higs i tamna materija • Teorija supersimetrije – SUSY • Pokušaj ujedinjenja jake, slabe i elektromagnetne sile • Više Higs bozona sa niskim masama • SUSY čestice – teški partneri normalnih čestica • Najlakša SUSY čestica je stabilna (npr. neutralino?) – tamna materija? Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  33. Lov na tamnu materiju • Direktan • Inidrektan • Napravi je Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  34. Direktna detekcija • Podzemni detektori • Rasejanje tamne materije o tešku metu • Posmatra se uzmak mete Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  35. Indirektna detekcija • Anihilacija tamne materije može da emituje gama zračenje • Iskopati signal tamne materije iz gama zračenja! Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  36. “Uradi sam” • Proizvodnja tamne materije u akceleratoru • LHC* u CERN-u • Ako zafali energije – tamna materija je stvorena i pobegla! Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  37. LOV SE NASTAVLJA...STAY TUNED! Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

  38. Tijana Prodanovic @ 10 Dana astronomije, Daruvar

More Related