prof. nzw. dr hab. inż. Andrzej Kraszewski

1. prof. nzw. dr hab. inż. Andrzej Kraszewski Wydział Inżynierii Środowiska Politechnika Warszawska Zachowanie ciągłości sieci przyrodniczej, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów Natura 2000, w aspekcie potrzeb rozwoju transportu 18 stycznia 2008

2. Obszary Natura 2000 • Dyrektywa 92/43/EWG („siedliskowa”): • Projekty zostały zgłoszone do Komisji Europejskiej, nie zostały jeszcze ustanowione • Oprócz tych projektów jest tzw. „shadow list” – zgłoszona przez POE • Dyrektywa EWG 79/409/EWG („ptasia”) : • Od 1 maja 2004 roku ustanowione zostały 124 obszary ochrony • KE chce jeszcze 28: 13 z nich – trwa uzgadniania granic, pozostałych 15 trwa nadal dyskusja nad celowością ich ustanowienia Razem z parkami narodowymi, rezerwatami i obszarami chronionego krajobrazu jest to znacząca część narodowego terytorium

3. POTENCJALNE KONFLIKTY SIECI DRÓG Z SIECIĄ NATURA 2000

4. KONFLIKTY SPOŁECZNE

5. KTO PROTESTUJE? • Pozarządowe organizacje ekologiczne – najczęściej w trosce o przestrzeganie zasad ekorozwoju, o ochronę zasobów przyrody, o nadmierne emisje substancji i energii, o ochronę krajobrazu. • Ochrona (interes) środowiska przyrodniczego • Lokalne społeczności – na terenach przebiegu obwodnic: w obawie o pogorszenie warunków zdrowotnych, zmniejszenie wartości nieruchomości, pogorszenie warunków egzystencji, itp. • Lokalne społeczności – na terenach miast: żądają wyprowadzenia ruchu ciężkiego z miast – budowy obwodnic • Ochrona (interes) środowiska społecznego PROTESTUJĄ CI, KTÓRZY UWAŻAJĄ, ŻE W PROCESIE DECYZYJNYM ICH INTERES NIE ZOSTAŁ NALEŻYCIE UWZGLĘDNIONY

6. STANOWISKO SAMORZĄDÓW LOKALNYCH „Bo dla mnie te wylęgowiska komarów są mniej ważne niż ludzie…” Samorządy lokalne – również szczebla wojewódzkiego – często są gotowe poświęcić dobra przyrody, jeśli pozostaje do wyboru konflikt ze środowiskiem społecznym (wyborcami). • TO JEDNAK NIE WSZYSCY „AKTORZY”: • Krajowe sądownictwo administracyjne • KE (ew. Europejski Trybunał Sprawiedliwości) • Efekt: Możliwe istotne opóźnienia w realizacji inwestycji

7. NAJKRÓTSZA DIAGNOZA… • Wiedza o rozpoznanych i udokumentowanych skutkach działań człowieka w środowisku była dotąd niedostateczna lub lekceważona, nawet wśród gremiów, którym przysługuje rola decyzyjna. • Rola konfliktu w podejmowaniu decyzji dotyczących dużych przedsięwzięć infrastrukturalnych była generalnie niedoceniana, (ale nie w okresie poprzedzającym wybory). • Edukacja ekologiczna społeczeństwa jest niewystarczająca • To powoduje, że sposób uwzględnienia kryteriów ochrony środowiska przyrodniczego i społecznego w procesach decyzyjnych dotyczących infrastruktury (drogowej) jest intuicyjny i mało odporny na argumenty polityczne. W konsekwencji, aktualne praktyki zarządzania rozwojem infrastruktury nadal pozostają suboptymalne, trudne do uzasadnienia i w związku z tym podatne na KONFLIKT.

8. GDY TRZEBA PRZECIĄĆ OBSZAR NATURA 2000 To jest możliwe: Art. 6.4 Dyrektywy siedliskowej: „Jeśli pomimo negatywnej oceny skutków dla danego obiektu oraz braku rozwiązań alternatywnych, plan lub projekt musi jednak zostać zrealizowany ze względu na imperatyw wynikający z nadrzędnego interesu publicznego, w tym interesów mających charakter społeczny lub gospodarczy, państwo członkowskie podejmie wszelkie działania kompensujące … „

9. GDY TRZEBA PRZECIĄĆ OBSZAR NATURA 2000 • Interpretacja art. 6.4 nie pozostawia wątpliwości. • Konieczne są: • Analiza rozwiązań alternatywnych, • Dowód imperatywu wynikającego z nadrzędnego interesu publicznego, • Działania kompensujące, konieczne do zapewnienia ochrony ogólnej spójności Natury 2000 • Opinia Komisji Europejskiej

10. KONFLIKT!KONFLIKT!KONFLIKT! AKSJOLOGIA, czyli JAK BYĆ SKUTECZNYM… Inne priorytety np. polityczne Analiza techniczna, ekonomiczna i środowiskowa (fakty) PODEJMUJĄCY DECYZJĘ Zaangażowanie społeczne (wartości)

11. FAZA PLANOWANIA STRATEGICZNEGO • MODEL WYBORU WARIANTU REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘCIA INFRASTRUKTURALNEGO (1) • Analiza techniczna, ekonomiczna i środowiskowa wariantów planowanego przedsięwzięcia • Wybór wariantów do analizy • Wybór kryteriów oceny wariantów • Wybór metod kwantyfikacji kryteriów • Budowa macierzy decyzyjnej • Ten proces powinien być konsultowany przez inwestora z POE i z samorządami takiej jednostki administracyjnej, która terytorialnie zawiera wszystkie warianty.

12. FAZA PLANOWANIA STRATEGICZNEGO MODEL WYBORU WARIANTU REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘCIA INFRASTRUKTURALNEGO (3) • Studium decyzyjne: wybór przedsięwzięcia do realizacji: • Ustalenie preferencji uczestników procesu decyzyjnego • Analiza wielokryterialna • Analiza wrażliwości otrzymanych uszeregowań • Wybór przez inwestora (!) wariantu do REALIZACJI • Ten wariant będzie przedstawiony w raporcie OOŚ z wnioskiem o (zintegrowaną) decyzję środowiskową.

13. VIA BALTICA: WYBÓR WARIANTÓW DO ANALIZY

14. VIA BALTICA: KRYTERIA OCENY WARIANTÓW • KRYTERIA FUNKCJONALNO-RUCHOWE • KRYTERIA EKONOMICZNE • KRYTERIA ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO • KRYTERIA ŚRODOWISKA SPOŁECZNEGO

15. VIA BALTICA: OBWODNICA AUGUSTOWA

16. KONKLUZJA • Należy zdać sobie sprawę, że zasadniczy problem rozbudowy infrastruktury drogowej leży tyle samo w sferze analiz techniczno-ekonomicznych, co w: • gdzie to konieczne, przemyśleniu jeszcze raz kwestii strategii rozwoju (regionalnego) • uwzględnieniu właściwej roli kryteriów ochrony środowiska • uzyskaniu możliwie szerokiej akceptacji społecznej dla planowanych inwestycji. • Należy ponadto wdrożyć takie procedury i domagać się takiego prawa, które pozwoli na skrócenie czasu przygotowania inwestycji drogowych.