TALERZ ZDROWIA SKUTECZNE NARZĘDZIE ABY TWOJE CIAŁO DOBRZE SIĘ MIAŁO

1. TALERZ ZDROWIASKUTECZNE NARZĘDZIE ABY TWOJE CIAŁO DOBRZE SIĘ MIAŁO

2. JEDZ ABY ŻYĆ A NIE ŻYJ ABY JEŚĆ

3. ZDROWE ODŻYWIANIE Dostarczenie organizmowi niezbędnych składników odżywczych Składniki odżywcze – składniki pokarmowe niezbędne do odżywiania organizmu człowieka zwłaszcza białko, węglowodany, tłuszcze, witaminy, składniki mineralne. Niezbędne składniki odżywcze – to te których nie ma w organiźmie, a są niezbędne do prawidłowego jego funkcjonowania

4. PODZIAŁ SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH • ENERGETYCZNE: węglowodany, tłuszcze • BUDULCOWE: białko, składniki mineralne, kwasy tłuszczowe • REGULUJĄCE: witaminy, składniki mineralne

5. SKŁADNIKI ENERGETYCZNE TŁUSZCZE • główne źródło energii dla organizmu ( 100g=900kcal) • niezbędne dla przyswajania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A D E K) • niezbędne do budowy błon komórkowych

6. SKŁADNIKI BUDULCOWE BIAŁKA wskutek procesów trawiennych są rozkładane na aminokwasy wykorzystywane do budowy nowych tkanek i syntezy własnych białek organizmu • zapotrzebowanie zależy od wieku, płci, aktywności fizycznej • w przeciętnej diecie białko stanowi 10-15% wartości energetycznej • źródła białka: mięso czerwone- wołowina, wieprzowina, baranina; mięso białe- drób, ryby, produkty mleczne, warzywa strączkowe- groch, fasola, soja

7. SKŁADNIKI BUDULCOWE SKŁADNIKI MINERALNE • Ca, P, Mg, S- podstawowy materiał budulcowy tkanki podporowej ( układ kostno-stawowy) oraz: zębów, skóry, paznokci; • Fe, Cu, Co- niezbędne do wytwarzania krwinek czerwonych i hemoglobiny • inne składniki min.: Na, K, Cl, Ca, Mg- odgrywają podstawową rolę w gospodarce elektrolitowo wodnej

8. PODZIAŁ SKŁADNIKÓW MINERALNYCH (ze względu na zapotrzebowanie) • Makroelementy ( zapotrzebowanie > 100 mg / dzień/osobę) Ca, P, Mg, Na, K, Cl • Mikroelementy ( zapotrzebowanie < 100 mg/dzień/osobę) Fe, J, Zn, Mn, Cu, Co, Mo, F, Se, Cr

9. ŹRÓDŁA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH • Ca - mleko i przetwory mleczne; • P – produkty bogate w białko, produkty pełnoziarniste, ciemny ryż • Mg - pr. zbożowe, ciemnozielone warzywa liściaste, orzechy, migdały, gorzka czekolada; • S- białka poch. Mięsnego, jaja, mleko • Fe- mięso czerwone, żółtko jaja, warzywa liściaste ( zielona pietruszka, szpinak) • Cu- zboża, orzeszki ziemne, wątróbka, płatki zbożowe, mleko • Zn- mięso, jaja, drożdże piwne, warzywa, ziarna zbóż, pestki z dyni • J- sól jodowana, ryby, owoce morza, woda mineralna • Co- przetwory zbożowe ( wchodzi w skład wit. B12) • F- woda, żelatyna, ryby, małże, krew

10. SKŁADNIKI ODŻYWCZE WĘGLOWODANY Stanowią materiał energetyczny i powinny dostarczać 55-60% dziennego zapotrzebowania na energię

11. ŹRÓDŁA WĘGLOWODANÓW • Produkty zbożowe: • Makarony, ryż • Płatki śniadaniowe • Cukier- puste kalorie ( ograniczać) 

12. SKŁADNIKI ODŻYWCZEWITAMINY • składniki niezbędne w żywieniu człowieka dla prawidłowego wzrostu i rozwoju • organizm nie potrafi ich syntetyzować, dlatego muszą być dostarczane z pożywieniem • w pożywieniu występują w postaci aktywnej ( jako właściwe witaminy) lub jako prowitaminy ( które w ustroju przechodzą w postać aktywną)

13. ZNACZENIE WITAMIN • Biorą udział w procesach przemiany materii, są katalizatorami przyspieszającymi przemianę różnych związków • Ich brak lub niedobór prowadzi do zakłócenia procesów życiowych komórek, tkanek, narządów oraz swoistych zespołów chorobowych zwanych awitaminozami • Niektóre są przeciwutleniaczami- chronią przed przypadkowym utlenianiem kwasów tłuszczowych, prowadzącym do powstawania toksycznych wolnych rodników ( C, A, E)

14. ŹRÓDŁA WITAMIN • C- surowe owoce i warzywa • A, E, D- jaja, mleko, masło, ryby morskie, oleje roślinne • gr. B- pełnoziarniste produkty zbożowe ( c. pieczywo, naturalne płatki zbożowe, kasze), mleko, mięso, ryby, jaja, ciemnozielone rośliny liściaste oraz warzywa strączkowe

15. Nie istnieje środek spożywczy, który zawierałby wszystkie niezbędne składniki odżywcze w odpowiednich, potrzebnych dla organizmu ilościach. Tylko wykorzystanie wielu różnych produktów pozwala na właściwe zbilansowanie diety

16. SPOŻYCIE ENERGII Z PODSTAWOWYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH Źródło: Diet, Nutrition and Prevention of ChronicDiseases, Seria Raportów nr 797, WHO, Genewa 1990.

17. TRZYMAJ FORMĘ • PRODUKTY ZBOŻOWE POWINNY WYSTĘPOWAĆ W KAŻDYM POSIŁKU W CIĄGU DNIA. W JADŁOSPISIE NALEŻY STOSOWAĆ UROZMAICONE ICH RODZAJE – CIEMNE PIECZYWO, KASZE, MUSLI, MAKARONY ITP. • OWOCE I WARZYWA POWINNY BYĆ SPOŻYWANE 5 RAZY DZIENNIE PRZY KAŻDYM POSIŁKU • MLEKO I PRZETWORY MLECZNE POWINNY BYĆ SPOŻYWANE 3 – 4 RAZY DZIENNIE W RÓŻNYCH POSTACIACH np.: SFERMENTOWANE NAPOJE MLECZNE (JOGURTY, KEFIRY) I SERY TWAROGOWE • MIĘSO, RYBY, JAJA POWINNY WYSTĘPOWAĆ CO NAJMNIEJ W JEDNYM POSIŁKU W CIĄGU DNIA ALE NIE WIĘCEJ NIŻ 2 – 3 PORCJE • PŁYNY 1,5 – 2 LITRÓW • AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA MINIMUM 60 MINUT DZIENNIE

18. REGULARNOŚĆ POSIŁKÓW • Dzieci i młodzież = 4-5 posiłków w ciągu dnia o stałych porach • Mniej niż 3 posiłki = obniżenie stężenia glukozy we krwi (hipoglikemia), skutek: uczucie głodu zmęczenie gorsza koncentracja bóle brzucha

19. ROZKŁAD POSIŁKÓW W CIĄGU DNIA

20. PODJADANIE MIĘDZY POSIŁKAMI Nieprawidłowości w sposobie odżywiania młodzieży: • nieregularność w spożywaniu posiłków • niezbilansowana dieta

21. ZASADY ZDROWEGO ŻYWIENIA • Dbaj o różnorodność spożywanych potraw • Strzeż się nadwagi i otyłości, bądź aktywny ruchowo • Produkty zbożowe powinny być dla Ciebie głównym źródłem kalorii • Spożywaj codziennie co najmniej 2 duże szklanki chudego mleka. Mleko można zastąpić naturalnym jogurtem, kefirem a częściowo także serem • Mięso spożywaj z umiarem • Spożywaj codziennie dużo warzyw i owoców • Ograniczaj spożycie tłuszczów, w szczególności zwierzęcych, a także produktów zawierających cholesterol • Zachowaj umiar w spożyciu cukru i słodyczy • Ograniczaj spożycie soli • Unikaj alkoholu Źródło: Instytut Żywności i Żywienia

22. DIETA WEGETARIAŃSKA • Występuje w 4 odmianach: 1. dieta wegańska- całkowite wykluczenie produktów pochodzących od zwierząt ( nawet miodu) 2. lakto - wegetarianizm- produkty roślinne+ mleko i przetwory mleczne 3. lakto- owo- wegetarianizm - produkty roślinne+ mleko i przetwory mleczne + jajka 4. dieta semi - wegetariańska – wyklucza z diety jedynie czerwone mięsa

23. ZALETY I WADY STOSOWANIA JEJ U DZIECI I MŁODZIEŻY Jest dopuszczalna pod warunkiem: • odpowiedniego zbilansowania, eliminującego niedobory składników odżywczych • suplementacji witaminowo- mineralnej Dieta wegańska w każdym przypadku jest dla dzieci i młodzieży przeciwwskazana!!

24. NIE DLA UŻYWEK

25. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA Sprawność fizyczna, aktywność, ruch na świeżym powietrzu, spacery - to prosta recepta na zdrowie i dla dzieci i dla dorosłych. Światowa Organizacja Zdrowia alarmuje, e brak ruchu i otyłość dzieci są źródłem wielu poważnych schorzeń. Dzieci potrzebują co najmniej 1 godziny aktywność fizycznej w ciągu dnia. Dorośli -1/2 godziny.

26. AKTYWNOŚĆ RUCHOWA siedzący tryb życia zbytniego leniuchowania długie przesiadywanie przed komputerem

27. UPRAWIAJ SPORT Każda forma sportu DOZWOLONA 

28. ZABURZENIA STANU ZDROWIA I ROZWOJU Zaburzenia stanu zdrowia i rozwoju związane z nieprawidłowym odżywianiem: OTYŁOŚĆ NIEDOBÓR MASY CIAŁA ANOREKSJA BULIMIA

29. OTYŁOŚĆ

30. CZYM JEST OTYŁOŚĆ Otyłość jest przewlekłą chorobą spowodowana nadmierną podażą energii zawartej w pokarmach w stosunku do zapotrzebowania organizmu, skutkiem czego jest magazynowanie nadmiaru w postaci tkanki tłuszczowej.

31. FAKTY DOTYCZĄCE OTYŁOŚCI • w Ameryce 34 % obywateli w wieku od 20 do 74 lat ma nadwagą, kolejne 27 % cierpi na otyłość. • Z powodu diety i braku ruchu otyłych jest 13 % amerykańskich dzieci. • Co roku z przyczyn związanych z otyłością umiera 300 tys. Ludzi • W okresie od 1991-2000 roku liczba otyłych mężczyzn w wieku 19-59 lat wzrosła z 9,2 % do 15 %, a otyłych kobiet z 10,1 do 14,7 %. • Nadwagę ma 7-8 % dzieci w wieku szkolnym, zaś otyłość około 4-5 % dzieci i młodzieży w w wieku od 1 18 lat

32. PRZYCZYNY OTYŁOŚCI • Bary szybkiej obsługi • gotowe potrawy • Łatwość dostępu do oferowanych posiłków - przez automaty w szkołach i bary • Reklamy przekąsek atakujące nas na każdym kroku • smażone, pieczone i podgrzewane produkty zbożowe sprzyjają tyciu. • W ponad 90% przypadków otyłość u dzieci spowodowana jest nadmiarem dostarczanej jego organizmowi energii.

33. PODZIAŁ OTYŁOŚCI Wyróżniamy wiele podziałów otyłości ale najpowszechniej otyłość dzielimy na: • otyłość centralna • otyłość obwodowa

34. OTYŁOŚĆ CENTRALNA Inaczej brzuszna, andropoidalna, wisceralna, tzw. typ „jabłko”. Charakteryzuje się nagromadzeniem tkanki tłuszczowej w górnej połowie ciała, głównie wewnątrz jamy brzusznej: w sieci krezki i przestrzeni zaotrzewnowej. Najczęściej występuje u mężczyzn, a u kobiet zazwyczaj pojawia się ona w okresie menopauzy.

35. OTYŁOŚĆ OBWODOWA Inaczej pośladkowo-udowa, ginoidalna, tzw. typ „gruszka”. Charakteryzuje się nagromadzeniem nadmiaru tkanki tłuszczowej w obrębie dolnej połowy ciała. Jest ona charakterystyczna dla kobiet.

36. OCENA STOPNIA NADWAGI (BMI) BMI = masa ciała (kg)/wzrost^2 (m2) Należna masa ciała, bez względu na płeć powinna znajdować się w przedziale BMI od 18,5 do 24,9. Za nadwagę uznaje się przedział 25-29,9 a powyżej 30 rozpoznaje się otyłość.

38. SIATKA DO OBLICZANIA BMI

39. ! Indeks masy ciała (BMI) nie jest dobrym miernikiem w przypadku: • dzieci, które ciągle rosną • osób w wieku starszym, u których nie można dokonać dokładnych pomiarów wzrostu • sportowców oraz osób o rozbudowanej tkance mięśniowej • kobiet ciężarnych

40. KONSEKWENCJE NADWAGI I OTYŁOŚCI

41. LECZENIE OTYŁOŚCI Podstawą leczenia otyłości jest uzyskanie ujemnego bilansu energetycznego poprzez: • Zalecenia dietetyczne, • Aktywność fizyczną, • Modyfikacje zachowań, • Farmakoterapię.

42. CIEKAWOSTKA Meksykanin Manuel Uribe, uznany w księdze rekordów Guinessa w 2007 r. za najgrubszego człowieka świata, schudł o 230 kilogramów. Dziś rekordzista waży "jedynie“ 340 kilogramów i czuje się doskonale - jak powiedział dziennikarzowi agencji AFP. Jeszcze rok temu ważył 570 kilogramów.

43. NIEDOBÓR MASY CIAŁA

44. PRZYCZYNY NIEDOBORU MASY CIAŁA • czynniki genetyczne • wpływy środowiska: • sposób żywienia, • czynniki opóźniające rozwój dziecka, czy powodujące niedożywienie (aktualne bądź przebyte choroby zwłaszcza przewlekłe lub ciężkim przebiegu • bodźce emocjonalne • skażenie środowiska naturalnego

45. OBJAWY NIEDOBORU MASY CIAŁA • gwałtowny spadek wagi • osłabienie • senność • apatia • bóle głowy • dolegliwości trawienne

46. NIEDOBÓR MASY CIAŁA • W roku szkolnym 1994/1995 niedobór masy ciała stwierdzono u 3% populacji w wieku 7-16 lat • Stan prawdopodobnie nie uległ poprawie, świadczą o tym wyniki badań ankietowych przeprowadzonych w szkołach w 2002r.: • 9% uczniów często przychodzi do szkoły lub kładzie się spać głodna, ponieważ w domu jest mało jedzenia ( odsetek ten wzrósł od 1998r. o 3%)

47. ANOREKSJA

48. CO TO JEST ANOREKSJA Jadłowstręt psychiczny (anoreksja z grec. Anorexia nervosa – an – brak, pozbawienie, orexis –apetyt) – zaburzenie odżywiania polegające na celowej utracie wagi wywołanej i podtrzymywanej przez osobę chorą. Obraz własnego ciała jest zaburzony; występują objawy dysmorfofobii. Lęk przybiera postać uporczywej idei nadwartościowej, w związku z czym pacjent wyznacza sobie niski limit wagi.

49. KIEDY SIĘ ZACZYNA • Największą częstość zachorowań na jadłowstręt psychiczny przypada na okres 13 – 14 lat oraz pomiędzy 17 a 25 rokiem życia. Na zaburzenie to cierpi około 1% dziewcząt w wieku szkolnym, u chłopców występuje wyjątkowo rzadko. Często zaczyna się, od wydawałoby się niewinnej chęci „zrzucenia” paru kilogramów. • Częstość występowania jest zależna od czynników społecznych i kulturowych w danym środowisku. Promowana obecnie szczupła sylwetka jako wzór korzystnego wyglądu sprzyja występowaniu jadłowstrętu. Najwięcej przypadków tej choroby zaobserwowano wśród tancerek. Częsta jest też ta choroba wśród modelek, zdarza się wśród np. skoczków narciarskich. Może jednak dotknąć każdego

50. OBJAWY ANOREKSJI • Brak apetytu, wstręt do jedzenia • Skrajnie szczupłe ciało (BMI poniżej 17,5 lubponiżej 15% prawidłowej masy ciała), zaostrzają się rysy twarzy • Ogólne osłabienie, odwodnienie organizmu • U dziewcząt zatrzymanie miesiączki • Podwyższona drażliwość, rozdrażnienie, częste zmiany nastroju • Egocentryzm • Odsuwanie się od innych, tracenie przyjaciół