Phần thứ hai

1. Phần thứ hai HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC THỜI KỲ XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN QUỐC GIA PHONG KIẾN

2. Dân ta phải biết sử ta Cho tường gốc tích nước nhà Việt Nam Hồ Chí Minh • Sựhiểubiếtvàthôngtuệlịchsửgiúpích • mạnhmẽchohànhđộngchínhtrị • FrancoisMitterrand • CựuTổngthốngPháp

3. HÀNH CHÍNH NƯỚC TA TỪ THẾ KỶ XI ĐẾN THẾ KỶ XV II.1. Hành chính nhà nước thời Lý NHÀ LÝ (1010-1225) 215 NĂM

4. Hành chính ở nước ta thời NHÀ LÝ (1010-1225) CN Từ năm 1010 Đến năm 1225 NHÀ LÝ Thăng Long Kinh đô

5. I. LÝ THÁI TỔ (1010-1028) Niên hiệu : Thuận Thiên 1. Thái tổ khởi nghiệp 2. Dời đô về thành Thăng Long 3. Lấy kinh Tam Tạng 4. Việc trị sự (QLNN)

6. II. LÝ THÁI TÔNG (1028-1054)III. LÝ THÁNH TÔNG (1054-1072)

7. III. LÝ THÁNH TÔNG (1054-1072) Việc Chính Trị Thái tử là Nhật Tôn lên ngôi tức là vua Lý Thánh Tông. Ngài đổi quốc hiệu là Đại Việt.

8. NHÀ ĐINH (968-980) NHÀ TIỀN LÊ (980-1009) Đại Cồ Việt Đại Cồ Việt

9. Lý Thái Tổ (1010-1028) Lý ThánhTông (1054-1072) Đại Cồ Việt Đại Việt Thành

10. Tham khảo thêm • Thánh Tông là một ông vua nhân từ, có lòng thương dân; có một năm trời rét lắm, Thánh Tông bảo những quan hầu rằng: "Trẫm ở trong cung ăn mặc như thế này còn rét, nghĩ những tù phạm giam trong ngục, phải trói buộc, cơm không có mà ăn, áo không có mà mặc; vả lại có người xét hỏi chưa xong, gian ngay chưa rõ, nhỡ rét quá mà chết thì thật là thương lắm".

11. Tham khảo thêm • Nói rồi truyền lấy chăn chiếu cho tù nằm, và mỗi ngày cho hai bửa ăn. Lại có một hôm Thánh Tông ra ngự ở điện Thiên Khánh xét án, có Động Thiên công chúa đứng hầu bên cạnh. Thánh Tông chỉ vào công chúa mà bảo các quan rằng: "Lòng trẫm yêu dân cũng như yêu con trẫm vậy, hiềm vì trăm họ ngu dại, làm càn phải tội, trẫm lấy làm thương lắm. Từ rày về sau tội gì cũng giãm nhẹ bớt đi".

12. Tham khảo thêm • Vua Thánh Tông có nhân như thế, cho nên trăm họ mến phục, trong đời Ngài làm vua ít có giặc giã. Ngài lại có ý muốn khai hóa sự văn học, lập Văn Miếu, làm tượng Chu Công, Khổng Tử và 72 tiên hiền để thờ. Nước ta có Văn Miếu thờ Khổng Tử và chư hiền khởi đầu từ đấy.

13. Tham khảo thêm Việc binh chính thì ngài đặt quân hiệu và chia ra làm tả hữu tiền hậu 4 bộ, hợp lại là 100 đội có lính kỵ và lính bắn đá. Còn những phiên binh thì lập ra thành đội riêng không cho lẫn với nhau. Binh pháp nhà Lý bấy giờ có tiếng là giỏi, nhà Tống bên Tàu đã phải bắt chước. Ấy là một sự vẻ vang cho nước mình bao nhiêu?

14. Nhà Lý đến đấy là hết, cả thảy làm vua được 216 năm, truyền ngôi được 9 đời I. Lý Thái Tổ: 1010-1028 (18 năm) II. Lý Thái Tông: 1028-1054 (26 năm) III. Lý Thánh Tông: 1054-1072 (18 năm) IV. Lý Nhân Tông: 1072-1127 (55 năm)

15. Nhà Lý đến đấy là hết, cả thảy làm vua được 216 năm, truyền ngôi được 9 đời V. Lý Thần Tông: 1128-1138 (11 năm) VI. Lý Anh Tông: 1138-1175 (37 năm) VII. Lý cao Tông: 1176-1210 (35 năm) VIII. Lý Huệ Tông: 1211-1225 (15 năm) IX. Lý Chiêu Hoàng: 1225

16. Hành chính nhà nước thời Lý • Sau khi lên ngôi, Lý Công Uẩn lấy hiệu là Lý Thái Tổ, lấy niên hiệu là Thuận Thiên, đặt tên nước là Đại Cồ Việt. • Tháng 7 năm 1010, Lý Thái Tổ cho dời đô về Đại La, đặt tên kinh đô làThăng Long.

17. Hành chính ở nước ta thời NHÀ LÝ (1010-1225) CN Từ năm 1010 Đến năm 1225 NHÀ LÝ (Lý Thái Tổ) Quốc hiệu Đại Cồ Việt Thăng Long Kinh đô

18. Cách phân chia và sắp xếp các đơn vị hành chính ở Trung ương và địa phương

19. Vua Lý Thái Tổ chăm lo xây dựng kinh thành; • Đổi Hoa Lư thành phủ Tràng An; • Đổi Châu Cổ Pháp (quê nhà vua) là phủ Thiên Đức; • Đổi Hoan châu và Ái Châu thành Trại.

20. Lý Thái Tổ Đổi Châu Cổ Pháp Thành Phủ Thiên Đức

21. Lý Thái Tổ Đổi Hoan châu Ái Châu Trại Thành

22. Các cấp hành chính bao gồm • Lộ, Phủ, Huyện, Hương, Giáp và cuối cùng là Thôn.

23. LỘ (An Phủ Sứ) Đại Cồ Việt Phủ (Tri Phủ) Phủ (Tri Phủ) Huyện Tri Huyện Huyện Tri Huyện Huyện Tri Huyện Hương Hương trưởng Giáp (Quản giáp và Phó tư giáp ) Giáp (Quản giáp và Phó tư giáp ) Giáp (Quản giáp và Phó tư giáp ) Xã Chánh lệnh trưởng và Tá lệnh trưởng Thôn Thôn trưởng Thôn Thôn trưởng

24. Lý Công Uẩn: Tập trung xây dựng nền hành chính thống nhất từ trung ương đến địa phương, tập trung quyền lực về triều đình, đứng đầu là Vua.

25. Cách thức tổ chức và vận hành của bộ máy cai trị • Vua là người nắm quyền hành cao nhất về kinh tế, chính trị, xã hội, tôn giáo. • Vua nắm cả ba quyền: lập pháp, hành pháp và tư pháp, được gọi là “thế thiên hành đạo”

26. Về củng cố và xây dựng chính quyền trung ương • Lý Công Uẩn cho đắp thành Thăng Long, lập nhiều cung điện, sửa sang Phủ và Phố. • Vua lập 9 Hoàng hậu, các Hoàng tử đều được phong tước vương và phải chỉ huy quân đội, ai cũng phải giỏi binh.

27. Chế độ quan chức • Chế độ công vụ • Công chức

28. Chế độ quan lại thời Lý • Phẩm cấp có nhiều loại, nhiều bậc, có chức tước chỉ ban tặng danh nghĩa chứ không có thực quyền. • Về cơ bản, đặt ra 9 bậc phẩm, trật cho cả quan văn và quan võ.

29. Chế độ quan lại thời Lý • Những cấp bậc quan cao cấp trong triều (các quan đại thần). • Về ngạch quan văn có Tam Thái (Thái Sư, Thái Phó, Thái Bảo). • Về ngạch quan võ có Thái Úy, Thiếu Úy.

30. Các quan đại thần quan cao cấp trong triều Quan Văn Tam Thái (Thái Sư, Thái Phó, Thái Bảo) Quan Võ Thái Úy, Thiếu Úy Bộ, đứng đầu các Bộ là quan Thượng thư… Đứng đầu trông coi quân sự gọi là Đô thống tướng quân

31. Chế độ quan lại thời Lý • Dưới các quan đại thần đứng đầu các Bộ là quan Thượng thư…các quan ngoài trông coi quân sự đứng đầu gọi là Đô thống tướng quân. Bên cạnh còn có quan Thông phán làm việc cai trị lạp tụng.

32. Hệ thống quan võ ở triều đình gồm có: đứng đầu là Đô Thống tướng quân, Nguyên súy, Tổng quản, Khu mật sứ, tả Kim ngô, hữu Kim ngô, Thượng tướng, Đại tướng, Đô tướng, Tướng quân, Chỉ huy sứ.

33. Chức quan nắm quyển bính cao nhất trong triều là Tể tướng (tướng công). • => sau này đổi thành phụ quốc Thái úy, được gia phong phẩm trật “Bình Chương quân quốc trọng sự”.

34. Chế độ tuyển cử vào quan chức • Được quy định thực hiện cẩn thận. • Trước tiên tuyển cử trong Hoàng tộc . • Sau đến tuyển cử con cái các quan. • Tiếp đến thực hiện chính sách mua quan (nộp tiền để vào ngạch quan). • Bên họ ngoại (các Hoàng hậu, cung phi…) thì trong dòng họ thân thích của các hoàng hậu cũng được phong tước hiệu là An quốc, Phúc tâm, đặt ra tả hữu đầy đủ.

35. Chế độ tuyển cử vào quan chức dưới triều vua Lý Thái Tổ • Tuyển cử • Mua chức tước quan Tầng lớp giàu có dễ thao túng quan chức

36. Thời Lý Công Uẩn: hệ thống giáo dục đào tạo chưa được xây dựng thống nhất chặt chẽ để bồi dưỡng đội ngũ quan lại bổ sung cho bộ máy quan chức nhà nước qua thi tuyển. • Đến triều Lý Nhân Tông (IV.1072-1127) mới được tổ chức có quy củ.

37. Cách phân chia và sắp xếp các đơn vị hành chính ở Trung ương và địa phương • Tổ chức bộ máy hành chính

38. Các cấp hành chính địa phương • Bộ máy hành chính ở địa phương cũng chia làm hai ban văn võ. • ở cấp cơ sở xã vẫn đặt Xã quan. • (nhà vua tuyển cử người có trung tín, công lao đi nhậm chức các đơn vị hành chính địa phương).

39. Các cấp hành chính địa phương • Lý Thái Tổ chia lại các khu vực hành chính trong nước, đổi 10 đạo thời Đinh-Lê thành các Lộ (An phủ sứ), phủ (tri phủ).

40. Các cấp hành chính địa phương • Đến đầu thời Lý Nhân Tông, trên địa bàn cả nước có 24 Lộ-Phủ. dưới phủ là huyện, dưới huyện là hương.=> đây là công cuộc cải cách hành chính có quy mô lớn, góp phần quan trọng trong việc quản lý toàn diện đất nước, tạo sức mạnh cho quốc gia Đại Việt thời lý tập trung hơn.

41. Xã Chánh lệnh trưởng và Tá lệnh trưởng Thôn Thôn trưởng Thôn Thôn trưởng VUA Đại Việt Phủ (Tri Phủ) Lộ - Châu (An phủ sứ)(Tri Châu) Huyện Tri Huyện Huyện Tri Huyện Huyện Tri Huyện Hương Hương trưởng

42. VUA Hoàng hậu – Hoàng tử Các quan đại thần văn - võ Đại Việt Phủ - Lộ - Châu (Tri Phủ) Huyện Tri Huyện Hương Hương trưởng Xã - Thôn Xã trưởng - Thôn trưởng

43. Châu Cổ Pháp (quê hương họ lý) đổi thành phủ Thiên Đức, vùng cố đô Hoa Lư thành phủ Trường Yên, đổi trấn Triều Dương thành châu Vĩnh An. Năm 1036 đổi Hoan Châu thành Nghệ An và Ái Châu thành phủ Thanh Hóa. • Vị trí một số Lộ , Phủ, Châu (GT-72)

44. Cách gọi Lộ, Phủ, Châu không thống nhất là do chính sách của triều đình đối với từng vùng dân cư và địa lý khác nhau. ở đồng bằng sông hồng thì được gọi là Lộ hay Phủ. ở miền núi thì gọi là Châu hay Đạo. Chính sách của nhà Lý đối với miền núi nói chung là nương nhẹ, “ràng buộc” theo lối Ki mi là chủ yếu.

45. Nhũng vùng đất xa kinh đô như: Thanh Hóa, Nghệ An lúc đầu gọi là Châu, sau gọi là Phủ, lúc gọi là Trấn, Trại. Những cách gọi khác nhau (Phủ, Lộ, Trấn, Đạo, Châu) thể hiện tính chất tập trung của nhà nước chưa thật triệt để.

46. Đứng đầu Phủ - Lộ là Tri phủ, Phán phủ. Mỗi Phủ (Lộ, Châu) bao gồm nhiều huyện. Người đúng đầu huyện là Huyện lệnh. • Huyện bao gồm nhiều Hương (ở Kinh đô thì gọi là Giai, ở miền núi thì gọi là Sách hay Động) như thời Lý, kinh đô Thăng Long có 61 Giai… • Các xã nông thôn thường bao gồm một số dòng họ cư trú và quản lý như: Lưu gia thôn (lưu Xá), Đặng xá, Bùi xá…

47. Hệ thống Tăng quan • Các vua Lý kế thừa tổ chức tăng quan thời ĐINH-LÊ. Đây là tổ chức có tính chất Tôn giáo, liên quan chặt chẽ với hệ thống nhà nước. Một số Tăng sĩ có đạo cao, có học vấn uyên bác được nhà vua tôn trọng, coi như là thầy thì được phong là Quốc sư.

48. Hệ thống tăng quan • Quốc sư ở đây không phải là cố vấn chính trị, mà chỉ là người giúp nhà vua hiểu biết về đạo nghĩa phật giáo.

49. Lý Thái Tổ Cố đô Hoa Lư Phủ Trường Yên (Tràng An) Thành

50. Lý Thái Tổ Đổi TrấnTriều Dương Châu Vĩnh An Thành