بسم الله الرحمن الرحيم

1. بسم الله الرحمن الرحيم

2. طراحی آموزشی تهیه و تنظیم مجید حاجیان نژاد ابوالقاسم عباسپور علی سمرقندیان

3. فهرست مطالب مقدمه ویژگی های معلم به عنوان مدیر یادگیری تدریس ومراحل آن تدوین هدف های تدریس هدف کلی درسی هدف های جزیی هدف های رفتاری رفتار ورودی آزمون های مربوط به ارزشیابی آغازین(ورودی) مراحل اجرایی تدریس 1- برقراری ارتباط عاطفی-حضور وغیاب-بررسی تکالیف 2- ارزشیابی قبل از تدریس 3- ایجاد انگیزه وآمادگی 4- معرفی درس جدیدو بیان هدف های رفتاری 5- ارایه درس 6- جمع بندی 7- ارزشیابی پایان درس 8-تعیین تکلیف

4. مقدمهامروزه «تدریس» را تحریک و راهنمایی و سازمان دادنیادگیری دانش آموز تعریف می کنند و مهمترين فرق اين تعريف با تعاريف قبلي اين است كه در تعریف اخیر معلم فقط نقش محرک و راهنما و سازمان دهنده دارد و خود دانش آموز است که باید فعال باشد، زیرا یادگیری وقتیدرست انجام میگیرد که با فعالیت یادگیرنده همراه باشد. به همین علت امروزه از معلم به عنوان مدیر یادگیری نام می برند .

5. معلم به عنوان مدیر یادگیری دارای ویژگی های زیر است:- مدیر یادگیری خوب هرگز یک نفر حاکم مطلق نیست و هرگز تمام تصمیمها را شخصا نمی گیرد و به هر کس نمی گوید چه، چگونه و چه وقت کاری را انجام دهد. -مدیر یادگیری به گروه و افراد کمک می کند که هدفها و منظورهای خود را تعیین ، تنظیم و روشن نمایند. - مدیر یادگیری زمینه تقسیم مسئولیت ها را به قدر امکان میان دانش آموز فراهم می کند.

6. مدیر یادگیری روی قدرت و نیروی افراد بیش از ضعف آنها تأکید می کند و به این فرض ثابت عمل می کند که هر کس شایستگی و استعداد بعضی از فعالیت ها را دارد.- مدیر یادگیری انتقاد از خود و ارزشیابی خود را میان گروه معمول می سازد و غالباٌ خود نیز به عنوان یک رهبر، راهنما و مدیر این موارد را درباره خودش اعمال می کند و این امر سبب می شود که خود و گروهش، موفقیت ها و شکست هایشان را دریابند.

7. مدیر یادگیری قبل از هر چیز به برنامه ریزی مراحل تدریس خود می پردازد. برای این کار ابتدا پاسخ پرسشهای زیر را مشخص می کند: چه چیز را تدریس کنم؟ مادهوموضوع درس چیست؟ چه مقدارباید تدریس شود؟برای چه کسانی تدریس می کنم؟ آمادگی شان چقدر بوده و چه تجربه های قبلی درباره موضوع درس دارند؟

8. چرااین موضوع و این مقدار را تدریس می کنم؟ هدفهایکلی و رفتاری که دانش آموزان در پایان درس بایدبه آنها برسند کدامند؟چگونه باید تدریس کنم؟ برای تدریس موضوع موردنظر از چه روشهایی باید استفاده کنم؟با چه چیز یا چه وسایل وابزارهایی باید تدریس کنم؟ برای موفقیت در تدریس این موضوع به چه وسایلی نیاز دارم و چگونه باید آنها را مورد استفاده قرار دهم؟

9. من برای این تدریس چقدر آمادگی دارم؟همانگونه که آمادگی دانش آموز شرط اول موفقیت او در یادگیری است، آمادگی معلم نیز شرط اول موفقیت او در تدریس است. برای پاسخگویی به سوالات اصلی و کلیدی مطرح شده، ضروری است معلمان با برخی از مفاهیم علمی مربوط به برنامه ریزی مراحل تدریس آشنا بوده و به آنها توجه نمایند.

10. در این مجموعه سعی شده است مطالبی کاربردی و مختصر در خصوص پیش بینی مراحل تدریس معرفی گردند.

11. تدریس ومراحل آنگاهی معلم وارد کلاس می شود، اما نمی داند که دراین جلسه چه موضوعی را در چه پایه ای باید تدریس کند. مسلم است معلمی موفق است که گامها و فعالیتهای مختلف تدریس خود را قبلا پیش بینی و برنامه ریزی نماید.

12. تدوین هدفهای تدریس«تا فرد نداند مقصدش کجاست هرگز نمی تواند به گزینش بهترین راه رسیدن به آن بپردازد».اگر معلمان در فرآیند تدریس ندانند که دانش آموزان باید به چه اهدافی دست یابند، در غبار ابهامی که خود فراهم کرده اند، کار خواهند کرد. چنانچه هدفهای تدریس به وضوح بیان شده باشد معلم و شاگردان می توانند به کوششهای خود برای دست یافتن به آن هدفها، سازمان و جهت دهند.

13. تجربه نشان داده است که در صورت وجود هدفهای صریح آموزشی، معلم و شاگردان (در هر سطحی که باشند) بهترمی توانند تصمیم بگیرند که برای رسیدن به هدفها چه فعالیتهایی را انجام دهند. در چنین حالتی فراگیران انتظارات معلم را به خوبی تشخیص می دهند.

14. هدف کلی (نهایی) درسیاین نوع هدف مربوط به کل درس است و اکثراً به کمک عنوان اصلی درس، طرح می شود در نوشتن هدف کلی از افعال غیررفتاری استفاده می شود. برخی افعال غیررفتاری حوزه شناختی عبارتند از: آشنا شوند، بدانند، یاد بگیرند، بشناسند، بفهمند، پی ببرند، آگاه شوند، درک کنند و ...

15. مثال :1- معلمین با مراحل تدریس آشنا شوند (هدف کلی مربوط به محتوای مراحل تدریس) 2- دانش آموزان حالتهای ماده را بشناسند.در نوشتن هدف کلی به جای فعل غیررفتاری می توان از اسم مصدر آن استفاده کرد. مانند 1- آشنایی معلمین با مراحل تدریس2-آشنایی دانش آموزان با حالتهای ماده

16. این نوعهدف تا حدودی مبهم بوده و برداشت افراد از آن متفاوت است و همچنین تغییراتی را که باید در شاگردان ایجاد شود را مشخص نکرده و مستقیما قابل مشاهده و ارزشیابی نیستند ولی به فعالیتهای معلم و دانش آموزان جهت می دهند

17. هدفهای جزیی (مرحله ای)جهت برطرف نمودن بخشی از نواقص هدف کلی و فراهم کردن زمینه تحقق آن، باید به هدفهای کوچکتر و محدودتر تبدیل شود تا علاوه بر جهت حرکت، مراحل نیز مشخص گردند. پس برای هدف کلی می توان دو یا چند هدف جزیی تدوین کرد.

18. معمولاً عنوان های فرعی درس راهنمای خوبی جهت نوشتن هدفهای جزیی است. به عبارت دیگر هدفهای جزیی هدفهای قسمتهای مختلف درس است. در نوشتن هدفهای جزیی هم از افعال غیر رفتاری استفاده می شود. مثال : دانش آموزان حالت مایع را بشناسند.– معلمان با هدفهای کلی آشنا شوند.

19. هدفهای رفتاری (عملکردی)در این هدفها رفتار و قابلیت هایی که انتظار داریم از دانش آموز در ضمن یا پایان تدریس سربزند مشخص می شود ویژگی بارز هدفهای رفتاری این است که به کمک فعل های رفتاری نوشته شده و عملکرد عینی و قابل مشاهده و اندازه گیری دانش آموزان را مشخص می کند. بدین لحاظ برداشت افراد مختلف از آنها یکسان بوده و بر اساس آنها به راحتی می توان فعالیتهای معلم و دانش آموزان را تدریس تعیین کرد

20. برخی فعل های رفتاری عبارتند از:مثال بزند، توضیح دهد ، مقایسه کند، به کار ببرد، تحلیل کند، بسازد، خلاصه کند، حل کند، رسم کند، نقد کند، و ..... در تدوین هدفهای رفتاری ضروری است هدفها سطوح مختلف یادگیری را دربرگرفته و زمینه رشد هوش چندگانه دانش آموزان را فراهم سازد.

21. (مثال)هدف کلی:آشنایی معلمین با مراحل تدریس هدفهای جزیی ورفتاری مربوط به این هدف : آشنایی معلمین با مراحل تدریس1- معلمین باهدف کلی آشنا شوند.1-1- معلمان هدف کلی را توضیح داده و مثال بزنند.2-1- هدف کلی چند درس را تعیین کنند.2- معلمین هدف جزیی را بشناسند1-2 -هدف جزیی را معرفی کنند.2-2- برای یک هدف کلی چند هدف جزیی مثال بزنند.3-2 - هدفهای جزیی یک درس را بنویسند.

22. 3- معلمین به هدفهای رفتاری پی ببرند1-3- ویژگی های هدف رفتاری را با مثال بیان کنید.2-3 - هدفهای رفتاری یک درس را تدوین کنند.3-3- هدفهای کلی جزیی و رفتاری دیگران را نقد کنند.4- معلمین ازفعالیتهای مقدماتی تدریس آگاه شوند.5- معلمین با مرحله ارزشیابی قبل از تدریس آشنا شوند.6- و ...

23. مثال :هدف کلی آشنایی دانش آموزان با حالتهای مادهدانش آموزان در پایان یا ضمن تدریس:1- با حالت جامد آشنا شوند.1-1- مفهوم جامد را تعریف کنند.2-1- چند ماده جامد را تعریف کنند.3-1- از بین مواد ارایه شده مواد جامد را پیدا کنند.2- حالت مایع را بشناسند.3- به حالت گاز پی ببرند.

24. پس از تدوین هدفهای رفتاری مربوط به هر یک از هدفهای جزیی شبیه مواردقبلی، در پایان می توان هدفهای رفتاری زیررا نوشت که به همه هدفهای جزیی مربوط می باشند.- چگونگی حرکت گلوله تفنگ را در حالتهای مختلف مواد مقایسه کرده و دلیل آنرا توضیح دهند.- با طرح آزمایش ویرگی های مختلف حالتهای مواد را نشان دهند.

25. در نوشتن هرهدف رفتاری گاهی بر حسب نیاز لازم است که علاوه بر مشخص کردن رفتار موردنظر موقعیت یا شرایطی که رفتار باید در آنظاهر شود و درجه موفقیت (معیار تحقق هدف) تعیین شود. مثال :معلم با استفاده از محتوای آموزشی ارایه شده (مراحل تدریس) برای یک درس از کتاب 5 هدف رفتاری بنویسد.محتوای آموزشی ارایه شده (شرایط ) 5 هدف رفتاری (درجه)

26. توجه : چنانچه در یک درس برخی مطالب پیش نیاز مطالب دیگر بوده و تقدم دارند، هدفهای جزیی و رفتاری نیز باید به همان صورت مرتب شده تا در تدریس به ترتیب مورد توجه قرار گیرند.

27. تعیین رفتار ورودیمنظور از رفتار ورودی تجارب گذشته و آموخته های قبلی دانش آموز است که پیش نیاز درس جدید بوده و به یادگیری مفاهیم جدید کمک می کند.لازم است معلمان قبل از تدریس یک درس رفتارها یا توانایی هایی که انتظار دارند از دانش آموزان سر بزند را مشخص کنند.

28. بنابراین تعیین رفتار ورودی یک پیش بینی است که توقعات معلم از دانش آموزان را در مورد مطالب پیش نیاز معرفی می کند.

29. برخی از رفتارهای ورودی مربوط به این بحث (مراحل تدریس) عبارتند از:معلمان مفهوم هدف را توضیح می دهند.اهمیت تعیین هدف را بیان می کنند.حیطه های مختلف یادگیری را معرفی می کنند.سطوح مربوطه به هر یک از حیطه ها را با ارایه مثال توضیح می دهند.

30. مثال هایی از رفتارهای ورودی مربوط به درس حالتهای ماده :دانش آموزان قبل از تدریس این درس: ماده را تعریف کرده و مثال می زنند. وپزگی های ماده را توضیح می دهند.

31. ارزشیابی ورودی(تشخیصی)بر اساس رفتارهای ورودی معلم تعدادی سوال مطرح کرده تا سطح آموخته ها و توانایی های دانش آموزان را محک بزند (اجرای ارزشیابی ورودی) و نقطه شروع تدریس را تعیین کند.

32. برخی از معلمین فقط به تدریس درس جدید پرداخته و به ایجاد ارتباط بین مفاهیم جدید با ساخت شناختی فراگیران نپرداخته و همچنین به مسئله فراموشی و یا ضعف یادگیری دانش آموزان در مفاهیم قبلی (که مرتبط با درس جدید بوده و حتی ممکن است مربوط به سالهای قبل باشد) توجه نمی کنند. این امر موجب می شود که یادگیری درس جدید برای دانش آموزان مشکل جلوه کند.

33. در مقابل معلمانی که به آموخته های قبلی و یادگیری معنی دار توجه دارند. اظهار می کنند که این فعالیت موجب شده که نقاط ضعف دانش آموزان در ابتدا بر طرف گردد و از سوی دیگر سرعت یادگیری آنان در درس جدید افزایش یافته و زمان صرف شده جبران شود.

34. مرحله اجرایی تدریسمنظور از مرحله اجرایی تدریس همه فعالیت هایی است که معلم و دانش آموزان در طول یک جلسه تدریس انجام می دهند که شامل قسمتهای زیر است :

35. 1- حضور در کلاس برقراری ارتباط عاطفی با دانش آموزان توجه به غایبین جلسه فعلی و گذشته بررسی تکالیف و ...

36. ایجاد ارتباط عاطفی موجب می شود که دانش آموزان نسبت به معلم وحتی نسبت به درس علاقمند شوند. از طرف دیگر لازمه اجرایی یک تدریس خوب با همراهی و مشارکت دانش آموزان برقراری رابطه عاطفی در کلاس است، چون در این حالت دانش آموزان در کلاس احساس امنیت و آرامش می کنند.

37. معلمان شیوه های مختلفی را در ایجاد ارتباط عاطفی در کلاس به کار می گیرند. مانند: احوالپرسی ، توجه به مناسبتها، انجام رفتارها و حرکات بیانگر شادابی، نشاط و آمادگی معلم و ...

38. بررسی تکالیف آثار ارزنده و گسترده ای دارد. از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد :- ارزش دادن بهفعالیتهای دانش آموز – ایجاد رغبت و انگیزه در شاگردان برای انجام تکالیف – افزایش سطح یادگیری شاگردان – شناخت بیشتر شاگردان و کشف و رفع اشکالات و نقاط ضعف آنان – کمک به معلم جهت تصمیم گیری و تعیین تکلیف بعدی – ارایه بازخورد به فراگیران – و ...

39. معلمان در بررسی تکالیف از شیوه های مختلفیاستفاده می کنند. مانند بررسی تکلیف توسط :- معلم - یکی از دانش آموزان- تعداد محدودی از دانش آموزان- گروهها و تیم ها از یکدیگر- هر فراگیر از خودش و ... استفاده از برخی شیوه ها موجب صرفه جویی در وقت می شود.

40. در بررسی تکلیف توصیه می شود که از یک روش واحد استفاده نشود و باتوجه به نوع تکالیف خواسته شده از شیوه های ترکیبی متناسب با آن بهره گرفته شود. بدون شک ... بررسی تکلیف توسط دانش آموزان باید تحت نظارت معلم صورت گیرد.

41. 2- ارزشیابی قبل از تدریس (ارزشیابی آغازین) معمولا معلمین قبل از تدریس درس جدید ارزشیابی های زیر را انجام می دهند. معمولا معلمین قبل از تدریس درس جدید ارزشیابی های زیر را انجام می دهند. 1-2 – اجرای ارزشیابی از درس گذشته : این نوع ارزشیابی به کمک تعدادی سوال از درس قبل صورت می گیرد و معمولا اجرای آن نتایج زیر را دربر دارد : - ترغیب دانش آموزان به مطالعه درس قبل - کشف و رفع اشکالات احتمالی دانش آموزان - مرور مطالب قبلی - به جریان انداختن اطلاعات دانش آموزان.

42. 2-2 -اجرای ارزشیابی رفتار ورودی این ارزشیابی با کمک تعدادی سوال از آموخته ها تجارب، مهارتهاو...پیش نیاز(آزمون رفتار ورودی )وتعداداندکی سوال از درس جدید(پیش آزمون )انجام می شود.در پایان این فعالیتمعلم می تواند به دو سوال زیر پاسخ دهد.- دانش آموزان از توانایی لازم برای ورود به مطلب جدید برخوردارند؟- دانش آموزان قسمتی از مطالبی که وی می خواهد تدریس کند از پیش می دانند ؟

43. معمولا نتایج زیر به دست می آید: - مرور مفاهیم پیش نیاز- رفع نقاط ضعف دانش آموزان - تعیین نقطه شروع تدریس - تعیین میزان آموخته های قبلی دانش آموزان- هم سطح کردن شاگردان در مفاهیم قبلی - ایجاد پیوستگی بین مطالب قبلی و جدید (یادگیری معنی دار) – ترغیب دانش آموزان به مطالعه درس جدید قبل از تدریس – کمک به معلم جهت تعیین بازده تدریس خود

44. – ایجاد زمینه احساس موفقیت در دانش آموزان (وقتی معلم قبل از تدریس از درس جدید سوال کرده و مجددا همان سوالات یا مشابه آن را در تدریس مطرح می کند بسیاری از دانش آموزان که قبل از تدریس نتوانسته بودند به سوالات پاسخ دهند با ارایه پاسخ همان سوالات در پایان تدریس اعتماد به نفس آنها تقویت می گردد)

45. لازم به ذکر است که چنانچه درس گذشته پیش نیاز درس جدید باشد ارزشیابی از درس گذشته و ارزشیابی ورودی ادغام می شوند.

46. 3- ایجاد انگیزه در دانش آموزان (ایجاد آمادگی)اگر توجه دانش آموزان به درس جدید جلب شده وعلاقمند شوند و یا نسبت به مفهوم جدید احساس نیاز نمایند آن وقت می توان انتظار داشت که در جریان تدریس با معلم همکاری کرده تا تدریس به مفهوم واقعی صورت پذیرد.

47. بنابراین معلم (یا دانش آموزان) با انجام فعالیتی همچون: انجام آزمایش،ارایه داستان، معما خاطره ، شعر ، نمایش ، طرح مسئله ،ارایه و استفاده از وسایل آموزشی و ... شاگردان را جهت ورود به بحث جدید آماده می کند.

48. پیشنهاد می شود که فعالیت مربوط به ایجاد انگیزه با محتوای درس ارتباط داشته و در شاگردان احساس نیاز نماید وبا تاکیدتوصیه می شود معلم در طول تدریس نیز به ایجاد انگیزه توجه کند.

49. 4- معرفی درس جدید و بیان هدفهای رفتاری :در این مرحله معلم عنوان های اصلی و فرعی درس جدید (رئوس مطالب) را به اطلاع دانش آموزان رسانده و به روشنی رفتارهایی را که تا پایان تدریس از آنها انتظار دارد، معرفی میکند.

50. این کار موجب می شود که شاگردان با فعالیتهایی که در طول تدریس باید انجام داد و مهارتهایی که باید کسب کنند و تا حدودی با سوالات معلم ، آشنا شوند.تذکر : ممکن است برخی از معلمان در تدریسدو مرحله فوق را (یعنی ایجاد انگیزه ومعرفی درس و هدف های رفتاری) با یکدیگر جابجا نمایند.