BIOETIKA, zer eta zertan den…

1. BIOETIKA, zer eta zertan den… Koldo Martínez Urionabarrenetxea

2. Zorionak!

3. “Amo mi país profundamente Me da rabia (mi país) profundamente Lo conozco profundamente Lo desconozco profundamente, le doy mi vida Profundamente le doy mi muerte. Le doy todo lo que tengo, más todavía Le doy todo lo que no tengo, lo que no soy Lo que no sabré nunca que soy Lo que no llegaremos a saber nunca...” Jorge Oteiza

4. Bioetika Eremu berri bat… XX. mendekoa? • Van Renselaer Potter • 1970: Bioetika, Biziraupenaren Zientzia • 1971: Bioetika, Etorkizunerantz Zubia • André Hellegers • 1968: Humanae Vitae • 1971: The Joseph & Rose Kennedy Center for the Study of Human Reproduction and Bioethics

5. Bioetika Eremu oso zaharra… Xto baino lehen. Aristoteles: Nikomakori Etika

6. Bioetika Bios + Ethos

7. Bioetika • Anbibalentzia • bios: • Bizitzaren sakraltasuna • Bizi-kalitatea

8. Bioetika • Anbibalentzia • éthos: • ohiturak, tradizioa, folklorea. • burutzapen ideia, ekintzak, inmanentzia, eginbeharrak, legeak, arauak, deontologia. Bizikidetasun markoa kide moralentzat

9. Bioetika • Anbibalentzia • èthos: • bertutea, izaeraren bikaintasuna, hobekuntzarako tentsio iraunkorra. • apreziazioa asmoa, balioa, ideiala, traszendentzia, bikaintasunaren bilaketa, teleologia. Bizikidetasun marko morala norberarentzat

10. Legea Gizarte demokratiko baten kontsentsu etiko minimoa une konkretu batean. Bizikidetasun markoa arrotz moralentzat

11. Bioetika • Ekologia, Populazioa… • Harreman klinikoa • Biziaren hasiera • Ernalketa / Abortoa • Ingeniaritza genetikoa • Biziaren amaiera • Testamentu bitala • Eutanasia / Suizidio lagundua • Ikerketa • Globalizazioa • Politika

12. Etika eta Politika

13. Etika eta Politika • Zientziaren politizazioa • Erabilerak, helburuak, finantziaketen informazioa • Gizakiaren auto-ulerkuntzarako esanahia • Biziaren, familiaren, ugaltzearen kontzepzioa…

14. Etika eta Politika • Zientziaren politizazioa • Giza bizitzaren zentzua • Gizakion duintasuna • Neurrigabekeriaren tentazioa

15. Etika eta Politika • Bioetikaren politizazioa • Zoritxarrekoa? Ezinbestekoa? • Boterea • Oinarrizko ezberdintasunak • Konbikzioak, iritziak, kontzepzio moralak • “Kultur gerrak” • Progresistak vs. Kontserbatzaileak • Eskuina vs. Ezkerra

16. Etika eta Politika • Bioetikaren politizazioa • Bateraezinak dira Bioetika eta Politika? • Interaktuatu dezakete maila berean? • Autonomoki iraun dezakete bakoitza bere identitate eta helburuekin? • Politikak gizartean sortzen dituen zauriak osatzen lagun dezake Bioetikak? • Bioetika beharrezkoa al da gizarte benetan pluralista eta demokratiko batetan?

17. Etika eta Politika Gizakia Usteldua naturaz Irrazionala Arriskutsua Nekez hezigarria Ona naturaz Razionala Kontziente Hezigarria Boterea Aristoteles Maquiavelo Kaltegarria Onuragarria Politika Giza garapen eta progresorako tresna Negozio Zikin eta inmorala

18. Etika eta Politika Bioetika • Pellegrino: • POLITIKA • politika • etikoa • ez etikoa E. Pellegrino (2006) “Bioethics and Politics: “Doing Ethics” in the Public Square” Journal of Medicine and Philosophy vol. 31, nº 6, pp. 569-584

19. Desadostasun morala • Misteriotsua • Periloski subjektiboa • Xaloa eta konplexua Baina gatazka morala beti izango da

20. Desadostasun morala • Politikan desadostasun morala: • Gizartearen zatiketak areagotu • Jarrera politikoen muturkeria areagotu • Denontzat pozgarriak izango diren konklusioetara ailegatu ez

21. Desadostasun morala • Politikan eztabaida morala: • Ebitatzea auto-suntsitzailea da: • Zatiketek, muturkeriek eta adostasun ezak iraungo dute • Ezberdintasun horiek mantentzen dituztenen arteko lankidetza sozialaren bilaketa aukerak murriztu egingo dira

22. Desadostasun morala • Kausak: • Oinarrizko kriterio moralen ezberdintasuna • Hizkuntz komun baten eza • Aurreiritziak • Dialogoaren esijentzia prozedimentalak • Pertsonen interesak • Komunikabideen eragina • Isolamendu epistemologikoa • Jarrera dogmatikoak • Errealitatearen interpretazio eskemak • Ondorioak

23. Desadostasun morala • Kausak: • Baliabideen urritasuna • Eskuzabaltasun mugatua • Balore bateraezinak • Errealitatearen ulerketa ez osoa Giza kondizioaren atalak. Bakoitza, nahikoa. Bat ere ez nahitaezkoa. Ez dira inoiz desagertuko.

24. Desadostasun morala • Irtenbideak: • Engelhardt: • Argudio zibil laiko razionala • Konbertsioa • Indarra • Adostasuna H. T. Engelhardt, Jr (2002) “Consensus Formation: The Creation of an Ideology” Cambridge Quarterly of Healthcare Ethics vol. 11, pp. 7-16

25. Desadostasun morala • Irtenbideak: • Gutmann, Thompson: • Demokrazia deliberatiboa Gutmann A., Thompson D. (1996) Democracy and disagreement. Belknap Press. Cambridge

26. Etika eta Politika • Desadostasun morala: • Lehen mailako teoriak • Utilitarismoa • Liberalismoa • Komunitarismoa • …

27. Etika eta Politika • Desadostasun morala: • Lehen mailako teoriak • Utilitarismoa • Liberalismoa • Komunitarismoa • … • Bigarren mailako teoriak • Demokrazia deliberatiboa

28. Deliberazioa • Erabaki hartze prozesu arrazoinagarri batetan kontutan hartu behar diren faktore guztien ponderazio prozesu intelektuala.

29. Deliberazioa • Zirkunstantzien, • ondorioen, • ekintza norabide posible guztien, • eta guzti hauen artean, hoberenaren ikerketa xehe eta mugatua

30. Deliberazioa • arrazoiak emanez, • besteenak entzunez, • inork egia osoa ez duela • inoiz guztiz izango ez dugula • onarturik, Erabaki zuhurrak hartzea helburutzat duen prozedura intelektuala

31. Deliberatzea arte bat da, elkarrenganako begirunean oinarritua, apaltasun intelektual maila batean, eta gertakizunetaz norberaren ulerpena aberasteko desioan, entzutearen eta iritzi eta argudio trukaketaren bitartez, prozesuan tartekatzen diren beste pertsonekin.

32. Demokrazia deliberatiboa • Ezaugarriak: • Arrazoiak ematearen esijentzia • Arrazoi eskuragarriak • Behin-behineko erabakiak • Prozesu dinamikoa

33. Hizkuntzan • Ekintzetan • Printzipioetan Demokrazia deliberatiboa • Zera esijitzen du: • Osotasuna • Eskuzabaltasuna Desadostasun moralaren ekonomia

34. Etika Instituzio justoetan, besteekin eta besteentzat, bizitza onaren bilaketa ariketa bat. Ricoeur P. Soi-même comme un autre. Paris: Seuil, 1990

35. Etika eta Politika • Ondorioak (edo beharrak): • Akordio programatiko eta prozedimentalak bilatu • Bioetika, diziplina ireki eta bukatugabea • Aurreiritziak gainditu • Egiazko dialogoaren heziketa • Arrazoi kritikoa garatu • Kritikak sortzeko bideak ireki • Jarrera perspektibistak eta erresponsableak • Jarrera guztien lejitimitatearen analisia • Arazoekiko aldentze afektibo eta emotiboa

36. “Demokrazia ez da sistema bat, faltsuki erakusten den bezala baizik eta historian zehar etengabe aldatuz doan erresistentzia era bat”. Berger J. Páginas de la herida. Madrid: Visor, 1996

37. Iruña, 07.07.08 Esker aunitz!