CHOROBY CYWILIZACYJNE UKŁADU POKARMOWEGO

1. CHOROBY CYWILIZACYJNE UKŁADU POKARMOWEGO • WRZÓD ŻOŁĄDKA I DWUNASTNICY • NADKWASOTA • PRZYCZYNY OBJAWY I ZAPOBIEGANIA • Prezentacja przygotowana w ramach projektu • „Zdrowe jedzenie to zdrowe życie” • Projekt dofinansowany został ze środków Prezydenta Miasta Olsztyna

2. WRZÓD ŻOŁĄDKA I DWUNASTNICY • Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy • Obecnie uważa się, że główną przyczyną choroby wrzodowej jest bakteria Helicobacter pylori. • Wrzód trawienny to kraterowate zagłębienie, zwykle mniejsze niż 2 cm, umiejscowione w błonie śluzowej wyściełającej od wewnątrz żołądek, dwunastnicę i dolny odcinek przełyku. Przypomnijmy, że dwunastnica jest pierwszą wychodzącą z żołądka częścią jelita cienkiego. Większość wrzodów trawiennych powstaje właśnie w dwunastnicy. O chorobie wrzodowej mówimy wtedy, kiedy wrzody powodują dolegliwości lub powikłania. Choroba wrzodowa może występować w każdym wieku, nawet u małych dzieci.

3. OBJAWY (WRZÓD ŻOŁĄDKA I DWUNASTNICY) - Objawy choroby. Niektórzy ludzie mają wrzody nic o tym nie wiedząc, ponieważ nie odczuwają żadnych dolegliwości. Jeśli już występują, to zwykle przybierają postać bólów głodowych lub uczucia palenia i pieczenia, które chory odczuwa najczęściej w środkowym nadbrzuszu powyżej pępka. Bóle pojawiają się zwykle pomiędzy posiłkami lub w środku nocy. Charakterystyczne dla owrzodzenia dwunastnicy jest ustępowanie lub zmniejszenie się dolegliwości po spożyciu niewielkiego posiłku. Jeśli wrzód położony jest na tylnej ścianie dwunastnicy, to ból może pojawiać się z tyłu, w okolicy kręgosłupa piersiowego. Choroba wrzodowa bywa też czasem przyczyną przykrego uczucia "pełności" lub rozpierania po posiłkach, a nawet wymiotów. Objawy te są powszechne w przypadku, gdy pacjent cierpiący na chorobę wrzodową żołądka lub dwunastnicy odczuwa z tego powodu jakieś dolegliwości.

4. Co bywa przyczyną choroby wrzodowej? W żołądku produkowane są substancje, które trawią białko: kwas solny i enzym zwany pepsyną. Niektóre wrzody są wynikiem nadmiernej produkcji przez organizm tych składników (szczególnie kwasu) lub też niedostatecznej ochrony przed ich niszczącym działaniem. Taką ochronę w prawidłowych warunkach zapewnia nie uszkodzona i prawidłowo ukrwiona błona śluzowa żołądka, pokryta dodatkowo zasadowym (czyli neutralizującym kwasy) śluzem. W niewielu przypadkach wrzody mogą też powstawać wskutek długotrwałego przyjmowania niektórych leków. Wśród nich na pierwszym miejscu należy wymienić niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. polopirynę i inne pokrewne środki przeciwbólowe. Nie oznacza to jednak, że te mające szkodliwy wpływ na śluzówkę żołądka leki wywołują wrzody u każdego pacjenta, który je zażywa. Do tej pory powszechnie uważano też, że szkodzą czynniki takie jak stres, palenie, alkohol, ostre przyprawy. Chociaż wszystkie one mogą istotnie przyczyniać się do rozwoju choroby, to obecnie uważa się, że głównym winowajcą jest bakteria nazwana Helicobacter pylori. Ma ona unikalne właściwości pozwalające na przeżycie w ekstremalnie niekorzystnych warunkach panujących w żołądku i dwunastnicy. Jest obecna u prawie wszystkich pacjentów z chorobą wrzodową dwunastnicy i w 80% przypadków choroby wrzodowej żołądka. Przypuszcza się, że jest ona przenoszona przez bezpośredni kontakt, np. przez ręce. Ciągle jeszcze nie wiemy, w jaki sposób bakteria powoduje powstawanie wrzodów. Szacuje się, że u około 30% populacji w wieku 30 lat wykrywa się Helicobacter pylori, w późniejszym wieku odsetek ten jest jeszcze wyższy. Z drugiej strony wiadomo, że nie wszyscy z zarażonych cierpią na chorobę wrzodową, chociaż u prawie każdego rozwija się różnego stopnia zapalenie błony śluzowej żołądka, zwykle przebiegające bezobjawowo. Poznanie dokładnych związków pomiędzy tymi stanami wymaga dalszych badań.

5. Jak leczymy chorobę wrzodową? Ponieważ za czynnik sprawczy choroby uznano obecnie Helicobacter pylori, to właściwym leczeniem zwalczającym tę infekcję jest stosowanie antybiotyków. Opracowano więc metodę leczenia polegającą na łączeniu tej grupy leków ze środkami zmniejszającymi wydzielanie kwasu żołądkowego, które uważano do tej pory za jedyny skuteczny sposób leczenia choroby wrzodowej. Taka nowoczesna, łączona kuracja obejmująca antybiotyk działający na Helicobacter pylori i środek zmniejszający kwasowość żołądka trwa zaledwie od 1-2 tygodni, co jest dużym postępem w porównaniu z wielomiesięczną terapią stosowaną do tej pory. Oczywiście - zanim zastosuje się ten schemat leczenia, należy potwierdzić obecność tej szkodliwej bakterii w ustroju. Znaczną ulgę przynoszą zazwyczaj pacjentom stosowane od lat preparaty zobojętniające działanie kwasu żołądkowego, sprzedawane zazwyczaj bez recepty. Dzięki postępom w leczeniu zachowawczym (środkami farmakologicznymi) rzadko staje się niezbędny zabieg chirurgiczny. Jest on jednak konieczny w przypadku powikłań choroby: krwotoku, niedrożności czy perforacji (przedziurawienia) wrzodu. Jeszcze nie tak dawno zalecano pacjentom dietę "wrzodową", lekko strawną, bez żadnych produktów drażniących żołądek. Obecnie zaleca się unikanie tylko tych pokarmów, które wcześniej wywołały dolegliwości. Odstępuje się również od zalecanego dawniej mleka, które wprawdzie na krótką metę łagodzi ból, ale równocześnie powoduje zwiększenie produkcji kwasu żołądkowego. Zawsze powinno się rzucić palenie - niezależnie od innych szkód dla zdrowia u palaczy wrzody goją się wolniej, a nawracają częściej. Podobnie nie powinno się bez koniecznej potrzeby stosować niesteroidowych środków przeciwzapalnych typu aspiryny, które mogą uszkadzać błonę śluzową żołądka. Choroba wrzodowa jest w dalszym ciągu schorzeniem poważnym. W żadnym przypadku nie wolno jej lekceważyć i leczyć się na własną rękę. Zawsze należy skonsultować się z lekarzem, który na szczęście dysponuje wieloma lekami pozwalającymi choremu na pełne wyleczenie. Dla "wrzodowców" nadeszły obecnie lepsze czasy. Dzięki poznaniu przyczyny choroby i zastosowaniu kuracji łączącej antybiotyki ze środkami zmniejszającymi wydzielanie kwasu żołądkowego szybkość ustąpienia objawów i skuteczność zagojenia się wrzodu wzrosła, a częstość nawrotów zmalała.

6. NADKWASOTA • NADKWASOTA (ZGAGA) Zwiększone wydzielanie soku żołądkowego jest najczęściej spowodowane używaniem tytoniu, alkoholu spi ożywaniem niewłaściwego pożywienia.Chorzy na wrzód żołądka i zapalenie żołądka skarżą się na kwaśne odbijania i długotrwałe uczucie kwasów w przełyku lub żołądku, choć zwykle nie tracą ape­tytu. Zazwyczaj po jedzeniu odczuwają gniecenie w żołądku, spożyty pokarm wraca im do przełyku, mają nudności.

7. Objawy i symptomy nadkwasoty Powszechnie uważa się, że w sytuacjach gdy gruczoły żołądkowe stale wydzielają więcej kwasu solnego,– to zagraża to niebezpieczną dla zdrowia nadkwaśnością soku żołądkowego, zwaną pod mianem – nadkwasota . Tymczasem dowiedziono, że u osób, u których występuje nadkwasota, w rzeczywistości nie stwierdza się wyższego wydzielania kwasu żołądkowego. Przyczyną uczucia nadkwasoty jest zazwyczaj zaburzona kurczliwość przełyku i żołądka, „dzięki” której kwas przedostaje się z żołądka do góry do przełyku. Ponieważ błona śluzowa przełyku nie jest do tego przygotowana, dochodzi do jej podrażnienia, czego objawem bywa zgaga i uczucie zwracania.

8. PRZYCZYNY NADKWASOTY Bodźcem pobudzającym żołądek do wydzielania kwaśnych soków żołądkowych jest …pokarm! W pobudzaniu żołądka do produkcji kwasu solnego celują jednak specyficzne pokarmy. Główni winowajcy to tłuszcze zwierzęce, nadmiar białka zwierzęcego, cebula, czekolada, niektóre soki cytrusowe, np. grejpfrutowy, ostre przyprawy, niektóre gatunki kiełbas, pikantne dania kuchni meksykańskiej czy włoskiej, itp. spożywane na dodatek w nadmiernej ilości. Nadmiar kwasu solnego wywołany tymi pokarmami może zniszczyć izolację ochronnego śluzu. Silnym bodźcem do wydzielania kwasu solnego jest nikotyna, czyli papieros. Spośród napojów alkoholowych najbardziej kwasotwórcze są wino i piwo, na które żołądek reaguje wydzieleniem dużej ilości kwaśnych soków żołądkowych.

9. Leczenie niefarmakologiczne: - unikanie potraw i napojów, takich jak: czekolada, mięta, tłuste potrawy, kawa i napoje alkoholowe. - unikanie potraw i napojów mogących drażnić uszkodzona błonę śluzowa przełyku: owoców i soków z owoców cytrusowych, przetworów z pomidorów, pieprzu, papryki. - normalizacja masy ciała - otyłość pogarsza przebieg choroby, wiele osób odczuwa znaczącą poprawę po zmniejszeniu masy ciała. - rzucenie palenia - palenie tytoniu osłabia napięcie zwieracza przełyku i zwiększa cofanie się treści żołądkowej do przełyku. Leczenie farmakologiczne: W chwili obecnej do leczenia refluksu używa się leków zobojętniających, takich jak H2-blokery, leki prokinetyczne oraz inhibitory pompy protonowej. Leki zobojętniające przyjmowane regularnie mogą neutralizować kwas w przełyku i żołądku, znosząc objawy.U większości osób poprawa jest tylko częściowa i chwilowa. Jeżeli leki zobojętniające musza być przyjmowane więcej niż 2-3 razy w tygodniu, niezbędna jest konsultacja lekarza. H2-blokery zmniejszają objawy choroby, zmniejszają ilość kwasu solnego powracającego do przełyku, dzięki czemu pomagają w gojeniu zapalenia przełyku. Pomimo szeregu zalet tych leków ich skuteczność jest ograniczona: objawy choroby udaje się zlikwidować tylko u połowy chorych, zabezpieczenie przed nawrotami choroby można osiągnąć jedynie u ok. 27-33% leczonych chorych. Leki prokinetyczne zwiększają napięcie zwieracza dolnego przełyku, co zapobiega cofaniu się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku. Inhibitory pompy protonowej, np. Controloc, Losec, szybciej i skuteczniej od H2-blokerów leczą zapalenie przełyku wywołane refluksem. W chwili obecnej są najskuteczniejszymi lekami w terapii refluksu i objawów z nim związanych. W ciągu 6-8 tygodni terapii inhibitorem pompy protonowej można wyleczyć od 80 do 100% chorych. Inhibitor pompy protonowej jest również najlepszą opcja terapeutyczna w długotrwałym leczeniu podtrzymującym - udowodniono, że takie leczenie może powstrzymywać nawrót choroby i dolegliwości nawet przez 5 lat.

10. DANIEL BARCZYCKI ŁUKASZ BIAŁOGRZYWY PATRYK ROMANOWSKI ROBERT MISZKIEWICZ PRACĘ WYKONALI UCZNIOWIE KL.IIE