LEYLA ILE MECNUN MESNEVISINDE PSIKANALITIK TEM

1. LEYLA ILE MECNUN MESNEVISINDE PSIKANALITIK TEM

2. KONULAR PSIKANALITIK Y�NTEM NEDIR? PSIKANALIZ VE EDEBIYAT? METIN KIRILMASI NEDIR?

3. PSIKANALIZ Sigmund Freud tarafindan1856 yilinda ortaya atilan ve hastalarin bilin� altina inerek kendilerini daha iyi tanimlamalarini saglayan y�ntemin adidir.

4. PSIKANALIZ VE EDEBIYAT Psikanaliz y�ntem edebiyata ilk olarak kuramin yaraticisi Freud tarafindan uygulanmistir. Antik Yunan Edebiyati ve Mitolojilerden yararlanmistir.

5. METIN KIRILMASI Metin kirilmasi y�ntemi ile sairin �z yasamiyla ilgili bilgilere ve �esitli d�nemlerindeki i� d�nyasina ait bulgulara ulasilabilir.

6. Metin kirilmasi metodunda iki terimden bahsedilir: 1.Y�zeydeki metin 2.Derindeki metin

7. Y�zeydeki metin; Yazilan metnin aslidir. Metnin kendisi y�zeydeki metindir. Leyla ile Mecnun �un hikayesinde y�zeydeki metin; Mecnun�un Leyla�ya olan askinin farkli bir boyut kazanarak ilahi aska d�n�smesidir.

8. Derindeki metin; Sairin �z yasamina ait �ocuklugundan ve hayatindan gelen par�alardir.. Y�zeydeki metinden bazi par�alardan yola �ikilarak bu bulgulara ulasilir. Bu bulgulara ulasilirken y�zeydeki metinde saire ait par�alara rastlanilan noktalara metin kirilmasi adi verilir..

9. En �stteki metin; Sairin gen�lik yillarini veya eseri kaleme almadan az �nceki ge�misini anlatir.. Bu metne de metin kirilmasi y�ntemiyle ulasilir. Sairin eseri kaleme alma sebebi en �stteki metindeki gizlidir. Mevzu-u bahs metin y�zeysel metnin kalbi ve ruhudur diyebiliriz.

10. Derindeki metinde rastlanilan bulgular sunlardir; �dip kompleksi: Erkek �ocugunun annesine asik olmasi ve babasini kiskanarak babasindan nefret etmesidir. Sairin �ocuklugunda kiz kardesinin �lmesi ve sairin bu �l�mden kendini sorumlu tutarak �ektigi vicdan azabi.

11. �dip kompleksine ait bulgular; � Her kirpigi bir hadeng-i h�n-r�z Peyk�n-i hadengi gamze-i t�z� "Her kirpigi kan d�ken bir ok, keskin yan bakisi o okun temrenidir."��Bu beyitte sair Leyla�nin g�zellik unsurlarini �esitli silahlara benzetiyor. Bu divan siiri geleneginde sik kullanilan bir y�ntemdir; ancak her �esit silah sairin �ocukluguna ait i� d�nyada �dipsel kaygilar olusturur.

12. Derindeki metin sairin �ocukluk yillarinin 3-10 yaslarini kapsar. Sairin �ocukluguna ait bulgulardan bahsederken ��ocuk kahraman� terimi kullanilir. Burada �ocuk kahraman Leyla�nin g�zellik unsurlarini savas aletlerine benzeterek �dipsel kompleksi uyarici etkilere maruz kalmistir.

13. �dip kompleksine ait bir diger bulgu; Sairin y�zeysel metinde bahsettigi ve asik oldugu Leyla derindeki metinde annesidir. Yani derindeki metinde anne olan Leyla �dip kompleksindeki �ocuk kahramanin ilk sevgi nesnesidir.

14. Kays�in fiziksel �zellikleri; Sehl� g�z� nergis-i p�r efs�n Z�b� kaysi nergis �zreki n�n� � "Sehla g�z� sihir dolu nergis gibi. G�zel kays nergisin��zerindeki nun harfi gibi." H�sn� g�l� l�le-i ?safak-f�m Z�lf� hami l�le �zreki l�m� "G�zelliginin g�l�(kirmizi yanakli), ?safak renkli lale gibi;�sa�inin kivrimi lalenin �zerindeki lam harfi gibi."������

15. Bu beyitlerde �lam� ve �nun� harfleri gizli bir sifre olusturur.�Lan� ; �vefasizlik� anlamina gelen Fars�a bir addir. Derindeki metinde �ocuk kahraman annesinin hamile olusu ve yeni bir bebegi d�nya getirisi nedeniyle kaygi ve hayal kirikliklarindan �t�r� yine �dip kompleksine bagli olarak annesini bir �esit vefasizlikla su�lamaktadir.

16. Ol iki semen-ber � seh�-kad Birbirine oldular mukayyed� "O iki yasemin g�g�sl�, fidan boylu birbirlerine tutuldular.� Bir c�mdan i�tiler mey-i zevk Ol iki har�b-i b�de-i ?sevk� "O iki arzu ?sarabinin k�rk�t�k sarhosu, zevk(ask) ?sarabini bir�kadehten i�tiler." Evz�'-i muh�lif oldu yeks�n G�y� iki tende idi bir c�n� "Birbirinden farkli durumlari bir olup sanki iki bedende bir can�oldular."�

17. Beyitlere baktigimizda y�zeydeki metinde Kays ile Leyla�nin okulda birbirlerine asik oldugunu g�r�r�z. Asklari �yle bir hal almistir ki iki bedende bir can gibi olmuslardir. Kays ile Leyla�nin yaslari eserin birinci b�l�m�nde 10 yaslari olarak verilmistir. B�yle bir bilgi verilse de burada iki eriskin insanin birbirlerine karsi duygusal yakinliklari islenmistir. Bu yasanilan ask i�inde yasanilan toplumun etik kurallari ve Islam ahlak �gretisinin kurallari ile �rt�smemektedir.

18. Dinsel anlayis ve t�re burada metin kirilmasina neden olur diyebiliriz. Y�zeydeki metinde asktan k�rk�t�k sarhos olan, iki bedende bir can olan sevgililer; Derindeki metinde anne ile �dip kompleksinde olan �ocugun askidir. Derindeki metinde �dip kompleksi etkisi altinda bulunan �ocuk kahraman annesine karsi olan askinin en mutlu g�nlerini yasamaktadir.

19. Her kim sorar olsa Kaysa bir r�z Leyl�den ana yeterdi� �v�z� "Kim Kays'a bilmedigi bir seyi(sirri) sorsa o kimseye yanit� Leyla'dan gelirdi.� Kim Leyl�ye kilsa bir hit�bi Kays idi ana veren cev�bi� "Kim Leyla'ya seslense ona yanit Kays'tan gelirdi." ���� �

20. Y�zeydeki metne bakarsak Kays ile Leyla�nin birbirlerine yakinliklarinin son derece arttigini ve birbirlerinin yerine cevap verdiklerini aralarindaki askin bir sonucu olarak g�rebiliriz.

21. Burada Kays� sorulan raz (sir) dir; ancak dikkat edecek olursak Leyla�ya soru sorulmaz Hitap edilir. Bu iki kelime derindeki metni ifsa eder. K���k bir �ocuk her t�rl� soruya ve bilgiye bir sir olarak bakar ve temel bilgi kaynagi annesidir. Her seyi annesine sorarak �grenir.

22. Baskalari tarafindan annesine y�neltilen hitaba y�zeydeki metinde kays derindeki metinde �ocuk kahraman cevap verir. �dipal evredeki �ocuk annesini kimse ile paylasamamasinin dogal sonucu olarak �ocuk annesini kiskanmakta ve annesine seslenenlere o yanit vermektedir.

23. Leyl�de okumak izdir�bi Olsa ruh-i Kays idi kit�bi� "Leyla'da okuma istirabi(bikkinligi) oldugu zaman Kays'in y�z��kitabi olurdu.� Mesk etmege Kays alsa her hat Leyl� kays idi ana ser-hat� "Kays mesk etmek i�in eline bir yazi alsa Leyla'nin kasi ona hat��rnegi idi." �����

24. Y�zeysel metinde yine ask ve muhabbet ilerlemistir. Leyla Kays�in y�z�n� hayal eder. Kays da yazi yazarken Leyla�nin kaslarini yazar,�izer.

25. Derindeki metne bakacak olursak anne egitimin ilk asamasinda �ocuk i�in �nemlidir. Anne okumada yazmada yardimci olur. Egitir ve �gretir. Bu asamada anne �ocugun y�z�ne bakarken �ocuk annesinin kaslarina bakmaktadir. Ileriki metin kirilmasi �rneklerinde annenin �ocugun y�z�ne bakarak kaslarini �attigini aslinda ona kizdigini g�recegiz.

26. Yine �nceki metinlerde ge�en �raz� sir kelimesine d�necek olursak �ocuktan anne ile ilgili bir sirrin b�y�kler tarafindan saklandigini burada s�ylememiz dogru olacaktir. Bu sir ile ilgili �ocuk kahraman kaygilanmaya baslar.

27. ��nk� ; �ocuk bu sirri �grenmek i�in durmadan annesine soru sormakta annesi de ona bakarak kaslarini �atmakta ve ona kizdigini belirtmektedir. Y�zeydeki metinde bu kisim beyitte birbirlerine naz ederlerdi ama ne tartisma ne sevgi muhabbet olarak askin naz halleri olarak ge�er.

28. Daha sonraki beyitlerde sevgililerin bir s�re daha b�yle muhabbet duyduklarini fakat askin oldugu yerde izdirabinda �ok oldugu s�ylenerek bu askin bozulacaginin sinyalleri verilir.

29. Derindeki metne bakacak olursak annenin baskalarinin bildigi fakat �ocuktan gizledigi sir ortaya �ikmis olacaktir ki anne ve �ocuk arasinda sevgi ve muhabbet bozulmak �zeredir ve �ocuk izdirap �ekecektir.

30. Ardindan gelen beyitlerde Leyla ile Kays�in aski herkes tarafindan �grenilmistir ve artik bir sir degildir. Y�zeydeki metinde Kays ile Leyla asklarinin ortaya �ikmasindan dolayi izdiraptadirlar.

31. Derindeki metinde ise sirrin ne oldugu bilinmese de ortaya �iktigi kesindir. Bu durum �ocuk kahramani hir�in ve yaramaz biri yapmistir; annesi onu kinamaktadir..

32. Sonraki beyitlerde; durumlarini birbirlerine anlatmak i�in artik g�z ve kaslariyla konusuyorlardi, kays g�z�yle konusur Leyla da kasiyla cevap verirdi deniyor.. Y�zeydeki metne bakacak olursak artik asklari herkes tarafindan bilindigi i�in �evreden kinamalara maruz kalmamak adina kas g�z isaretleriyle konustuklari anlatilir.

33. Derindeki metinde anne �ocuga kaslarini �atarak kizmaya devam etmektedir.

34. �ocugun israrla bir soru sormasi, �ocuktan b�y�kler tarafindan israrla saklanmasi ve annenin israrla sirri a�iklamayarak �ocuga bu soruyu sordugu i�in kaslarini �atarak kizmasi bu sorunun cinsel i�erikli bir soru oldugunun kanitidir.

35. Peki bu soru ne olabilir?

36. Elbette ki �ocuk annesini karninin b�y�mesiyle durmadan sormustur. Neden karnin sisti, neden �yle oldu neden b�yle oldu gibi. Sonu� olarak anne dogurmus ve bir bebek d�nyaya gelmistir..

37. �ocugun annesine israrla sordugu soru ise; Bebegin nereden geldigidir.

38. Kas u g�z ilen olan tekell�m Hem kilmadi def'-i zann-i merd�m� "Kasla g�zle konusma, insan(bebek) kuskusunu ortadan kaldirmadi."� Merd�mden edem deme ken�ra Merd�m g�z i�indedir ne ��re� "Insandan(bebekten) ka�amazsin, ��nk�� o insan(bebek)g�z(�n�nde yani annenin sisen karnindadir.) i�indedir.

39. � Merd�m hem "insan" hem de "g�z bebegi" anlamlarina gelen Fars�a�bir addir. Sair ikinci beyitte Derindeki metin baglaminda adeta s�yle�demektedir: Insan kendi g�z bebeginin �izdigi sinirin disina nasil��ikamiyorsa ve nasil g�z bebegi g�z�n i�inde yer aliyorsa� tipki�bunlar gibi annenin hamile olugu yadsinmayacak bir ger�ektir ve bebek�de onun sisen karninin i�erisindedir.

40. "Bebekler nereden gelir?"sorusu �dipal�evredeki �ocuklarin bir �esit tez �alismalaridir. D�nyaya her gelen��ocuk da ilgili evrede bu konuda bir tez �alismasini mutlaka�yapmistir. Ama gizlilik evresinde her insanin yasadigi �ocukluk�unutkanligi ile bu konudaki �alismalar, arastirmalar, bulgular�bilin�altinin derinligine g�m�lm�st�r. 

41. Kasid unuturdu dersin ol z�r eyl�ye der idi ey vef�-d�r� "O inleyen Kays mahsus dersini unutmus gibi yaparak Leyla'ya�?s�yle derdi: Ey vefali sevgili,� Hifz-i sebak etti bagrimi h�n Benden bilirim bilirsin efz�n� "Ders ezberlemek bagrimi kan etti. Benden iyi bildigni biliyorum."� Ben bilmedigim bana okutgil Dersim okuyam kulak tutgil "Benim bilmedigimi bana �gret, dersimi anlatayim da bir dinle."�

42. Kuskusuz her �grenci okul yillarinda asik olmustur. Ilgi duydugu karsi cinsin dikkatini �ekmek i�in de t�rl� kurlar yapmistir. Ancak sair burada sevgiliye �gretmenlik izafe edecek derecede kendisini asagilayarak davranis bozuklugu g�stermistir. Dolayisiyla burada bir metin kirilmasi s�z konusudur.

43. Kays da Leyla�nin dikkatini �ekebilmek i�in yanlis yazmis ve Leyla�dan bunun dogrusunu s�ylemesini isteyerek ayni zamanda onu g�l�msetmek istemistir. Derindeki metinde ise ; �ocuk kardesine y�nelen ilgi dolayisiyla her firsatta annesinin ilgisini �ekmeye �alismistir.

44. Kasd ile nih�n edip kit�bin Hadden ayirirdi iztir�bin� "Kitabini kasten gizleyip �ok fazla �z�l�yormus gibi yapardi."� Leyl� yolunu tutup dururdu Sen g�rd�n ola deyip sorardi� "Leyla'nin yolunu bekleyerek 'Acaba sen kitabimi g�rd�n m�?'�diye sorardi."

45. Y�zeysel metinde Kays, Leyla ile konusmak i�in firsat kollamaktadir. Derindeki metinde ise �ocuk kardesi olduktan sonra dikkati �ekmeye �alismakta kendisinden kardesi dolayisiyla uzaklasan annesine yaklasmaya �alismaktadir

46. Freud; siir ve Ger�ek�te bir �ocukluk anisi; Adli makalesinde Goethe�nin kendi anlatmis oldugu bir �ocukluk anisina deginir. Goethe; 4 yaslarimdaki �ocukluguma dair hatirladigim anilarimdan biri evdeki kap kacak ne varsa pencereden disari savurdugum ve 7 yaslarimdayken kardesim �ld�g�nde hi� aglamadigim ve �ld�g�ne o an sevinmis olmam. Der.

47. Freud�a g�re; �ocuklarin ellerine ge�en her seyi savurmalari, atmalari ilgi odagi olan kardeslerini kiskanmalarindan ve kardeslerine zarar verme isteginden kaynaklanir. Y�zeydeki metinde Kays; kitabini saklayarak Leyla�ya sormakta;yani derindeki metne bakacak olursak �ocuk kitabini saklayarak bir nevi hir�inlik g�stermektedir.

48. Ilm-i hata �mr�n eyleyip sarf Mesk etmis idi hem�n iki harf " ?�mr�n� yazi ilmine harcadigi halde sadece iki harf �grenebilmisti.� Bir safhada l�m u y� m�kerrer Yazardi ani kilirdi ezber� "Bir yere lam ve ya harflerini arka arakaya yazardi ve onlari ezberlerdi."�

49. Yukaridaki beyitlerde verilen�ilgili harfler de bir ?sifrenin varligina isaret etmektedir. Iki harf�bir araya getirildiginde ve son beyitte ifade edildigi bi�imde tekrar�yoluyla kullanildiklarinda "Leyl�" adi ortaya �ikmaktadir. Bu y�zeydeki metinde Kays'in sevgilisinin adidir, ilgili s�zc�g�n �Arap�ada "en uzun gece" anlami ise Derindeki metinde �ocuk kahramanin�aileye yeni katilan bebek y�z�nden annesi ile arasinda olu?Yan ruhsal�ve manevi uzaklasmayi simgelemektedir. 

50. Metin kirilmasi y�ntemi ile yapilan bu inceleme Muhittin Pektas�a aittir. http://leylavemecnun.tripod.com/

51. TESEKK�RLER Nergis Pilasli