«Ιατρική Εκπαίδευση: παρελθόν, παρόν, μέλλον: ανάλυση άρθρων από τη βιβλιογραφία»

1. Δεληγεωργάκης Δημήτριος Μπελεχάκης Σπύρος Κουτουκόγλου Πρόδρομος Βούρος Μιλτιάδης Βαμβακερός Κωνσταντίνος «Ιατρική Εκπαίδευση: παρελθόν, παρόν, μέλλον: ανάλυση άρθρων από τη βιβλιογραφία»

2. Το σκεπτικό του άρθρου Το σκεπτικό του υπό μελέτη άρθρου είναι: • Η παρουσίαση από τους συγγραφείς ενός«Οδηγού» για τη δημιουργία Περιφερειακών Πανεπιστημίων και δη Ιατρικών Σχολών ως «θυγατρικών» μιας Κεντρικής Σχολής. • Η διάχυση της ακαδημαϊκής γνώσης και η αποκόμιση ωφελειών από την εφαρμογή του Οδηγού όχι μόνο στα κράτη των συγγραφέων (ΗΠΑ, Βρετανία, Καναδάς, Αυστραλία, Ταϊλάνδη), αλλά και σε όποια χώρα της υφηλίου μελετάται το ενδεχόμενο επέκτασης των περιοχών ιατρικής κατάρτισης.

3. Σκοπός και στόχοι Σκοπός του άρθρου-Οδηγού είναι  • η καθοδήγηση για τη δημιουργία «αυτόνομων λειτουργικάΠανεπιστημιουπόλεων» για την εκπαίδευση προπτυχιακών φοιτητών Ιατρικής και  • η περιγραφή των πιθανών θεμάτων /προβλημάτων που ανακύπτουν κατά τη σύσταση ανεξάρτητων Ιατρικών Σχολών (κυρίως σε περιφερειακό- επαρχιακό επίπεδο).

4. Επιμέρους στόχοι του Οδηγού: • Να συμβάλει στην επίλυση προβλημάτων που παρουσιάζονται διεθνώς στο χώρο της Ιατρικής Εκπαίδευσης (επικείμενη παγκόσμια έλλειψη ιατρών, υποεξυπηρετούμενες περιοχές, πλημμελής κλινική καθοδήγηση φοιτητών κ.ά.). • Να καταδείξει την ανάγκη επέκτασης αλλά και τα πλεονεκτήματα των Ιατρικών Σχολών σε περιφερειακό/ επαρχιακό περιβάλλον για κάθε κράτος.

5. Να παρουσιάσει συγκεκριμένες προτάσεις για το Σχεδιασμό και την Υλοποίηση του Προγράμματος Ιατρικής Εκπαίδευσης(προκλινικής & κλινικής) σε ένα Περιφερειακό Πανεπιστήμιο μέσα από τις εμπειρίες των συγγραφέων από την εφαρμογή των στρατηγικών του Οδηγού στις χώρες τους (ΗΠΑ κ .ά, όπ.π).  • Να συνεισφέρει στην πνευματική και εργασιακή αναβάθμιση του Περιφερειακού Πανεπιστημίου καθώς και στην τόνωση / ενίσχυση της Περιοχής μέσα από μια εποικοδομητική διασύνδεση της Ιατρικής Σχολής με την τοπική κοινωνία. • Να συμβάλει στη βελτίωση της ιατρικής εκπαίδευσης των φοιτητών και να καταδείξει τα οφέλη για την ιατρική κατάρτισήσε ένα Περιφερειακό Πανεπιστήμιο τους ή για την επαγγελματική αποκατάστασή τους στηντοπική κοινότητα μετά την αποφοίτησή τους.

6. Αποσαφήνιση όρων • «Λειτουργικά αυτόνομη Πανεπιστημιούπολη» (ή συντ. Περιφερειακή Πανεπιστημιούπολη) : • Ένα γεωγραφικά διακριτό Πρόγραμμα Ιατρικής Εκπαίδευσης, το οποίο: • παρέχει κατάρτιση και υλική υποστήριξη (π.χ καταλύματα) στους φοιτητές καθώς και υποστήριξη στην ηγεσία, το προσωπικό και τη διοίκηση της Σχολής, • δίνει έμφαση και αξία στην τοπική εκπαίδευση (προκλινική ή κλινική ή και τα δύο) και • καθοδηγείται ή υποβοηθείται από το Κύριο /Κεντρικό Πανεπιστήμιο ή από ένα Τοπικό Πανεπιστήμιο, από ένα Νοσοκομείο ή Κέντρο Υγείας. ☞ Για λόγους συντομίας υιοθετείται από τους συγγραφείς ο όρος «Περιφερειακή Πανεπιστημιούπολη» για το παραπάνω εγχείρημα.

7. Ανασκόπηση μελετών- θεωρητικό υπόβαθρο του εγχειρήματος • Παρουσίαση των πορισμάτωντων σχετικών με το εγχείρημα ερευνών, που αφορούν στη διαπίστωση της ανάγκης για αύξηση της εισδοχήςφοιτητών Ιατρικής στις Σχολές αλλά και για επαγγελματική εξασφάλιση των αποφοίτων σε υποεξυπηρετούμενες (συχνά αγροτικές) περιοχές ή στην Πρωτοβάθμια Περίθαλψη (Whitcomb 1990, Hays 2005, Boelen 2004 & 2009 κ.ά.). • Παρουσίαση των παραδειγμάτων υλοποίησης/ δημιουργίας Περιφερειακών Πανεπιστημίων στις χώρες των συγγραφέων. • Ενδεικτικό Πρόγραμμα: To Πρόγραμμα WWAMI (Παν/μιο Ουάσινγκτον, έναρξη λειτουργίας 1971, για πέντε Πολιτείες των USA). Υλοποιείται από: • Επτά (7) πανεπιστημιακές προ-κλινικές(για τους πρωτοετείς) • Τριάντα(30)Περιφερειακά –συνεργαζόμενα Πανεπιστήμια για την Κλινική Εκπαίδευση των φοιτητών των άλλων ετών.(Mallon, 2006)

8. Το κύριο ερώτημα του άρθρου • «Γιατί Περιφερειακές Πανεπιστημιουπόλεις - Περιφερειακές Ιατρικές Σχολές»; «Σημεία Υπεροχής»: • Μεγαλύτερη παρεχόμενη βάση ασθενών στην Ιατρική Σχολή • Εκτεταμένη βάση κλινικών εκπαιδευτών • Εστίαση σε τομείς σχετικά «δυσεύρετους» σε Κεντρικό Παν/μιο (π.χ. Πρωτοβάθμια Φροντίδα)

9. Πηγή έλξης για ετερόκλητους πληθυσμούς φοιτητών • Κλινικά εστιασμένη Ιατρική Εκπαίδευση • Ενίσχυση των Περιφερειακών Νοσοκομείων ως ακαδημαϊκών κέντρων και βελτίωση της παρεχόμενης περίθαλψης • Ευεργέτηση της τοπικής κοινωνίας με την πρόσληψη ντόπιων ιατρών, τόνωση του τοπικού κύρους και οικονομική ενίσχυση της περιοχής

10. Κύριοι άξονες ανάπτυξης του άρθρου- Προτάσεις/ Υποδείξεις- Επισημάνσεις • Σχεδιασμός ίδρυσης της Σχολής: Κρίσιμο βήμα η επιλογή χώρου Οι παράμετροι επιλογής είναι: • Ύπαρξη Νοσοκομείου στην περιοχή (ακόμα και αγροτική) για την Κλινική Εκπαίδευση • Δυνατότητα συνεργασίας με άλλο Παν/μιο (εκτός της Κεντρικής/ γονικής Σχολής) • Δυνατότητα άντλησης εκπαιδευτικού προσωπικού από τη δεξαμενή των τοπικών ιατρών

11. Άσκηση τυχόν δημόσιας πίεσης και η συνεργασία με την Κυβέρνηση για συγκεκριμένες περιοχές ίδρυσης • Συμφωνία με τα άλλα Παν/μια για τη μείωση του ανταγωνισμού • Ύπαρξη στην περιοχή αποφοίτων μεταπτυχιακών ιατρικών σπουδών για την ανάληψη ασκουμένων για πρακτική • Ύπαρξη υποδομών εκλεκτικών για την κλινική κατάρτιση των φοιτητών (π.χ. υποδομές μαιευτικής και καισαρικών τομών)

12. Ανάπτυξη εταιρικών σχέσεων Ως «Εταίροι» ορίζονται : -Το Κεντρικό Πανεπιστήμιο -Η(Κρατική) Υπηρεσία Υγείας/Υγειονομική Αρχή -Η τοπική κοινωνία • Η ανάπτυξη υγιούς εταιρικής σχέσης και εργασιακής συνεργασίας περιλαμβάνει: • Οικοδόμηση κοινού οράματος, αποστολής & στόχων • Εξεύρεση κοινής βάσης ιδεών • Δημιουργία επωφελούς αμοιβαίας σχέσης

13. Εφαρμογή ενός πλαισίου συμφωνηθεισών κατευθυντήριων αρχών (γραπτή δέσμευση) • Αποδοχή της κοινωνικής ευθύνης με τη δημιουργία της Σχολής στην Περιφέρεια • Δέσμευση για τακτική επαφή μεταξύ των εταίρων ακόμα και με τη βοήθεια ανεξάρτητων διαμεσολαβητών • Συναντήσεις και εποικοδομητική συνεργασία με την τοπική κοινότητα & ΜΜΕ / διοργάνωση κοινωνικών εκδηλώσεων για προσέγγιση και ενημέρωση της τοπικής κοινωνίας • Επαφή και στήριξη τωντοπικών ιατρών ως βασικών εταίρων –συνοδοιπόρων στο εγχείρημα

14. Η στήριξη από την τοπική κοινότητα: αναγκαίος όρος επιτυχίας Αποσκοπεί: • Στη συμμετοχή / εμπλοκή της τοπικής ηγεσίας, του λαού και των ΜΜΕ στο νέο εγχείρημα- οικοδόμηση αξιοπιστίας • Στη δημιουργία επιτροπών για τη δημόσια και διαφανή προσπάθεια αύξησης των χρηματικών πόρων της Σχολής • Στην προσέλκυση «εθελοντών» για την ανάπτυξη προσομοίωσης και «τυποποιημένων τραπεζών ασθενών»

15. Σχεδιασμός - Οικονομική διακυβέρνηση Περιλαμβάνει το σχεδιασμό για : • Την αναγκαία υποδομή (π.χ νέα κτίρια) • Τον τεχνολογικό εξοπλισμό • Τη συνεχή χρηματοδότηση & άλλα οικονομικά θέματα (έγκριση κονδυλίων, στήριξη φοιτητών, φόροι, κατανομή υποτροφιών, διορισμός προσωπικού, διαδικασία εισδοχής φοιτητών) • Τη δημιουργία ενός Προγράμματος Χαρτογράφησης Αναγκών(πόροι, μελλοντικές προσλήψεις, ταυτοποίηση κενών, ταξίδια διδασκόντων,τηλεδιασκέψεις) • Το μοντέλο οικονομικής διακυβέρνησης της Περιφερειακής Παν/πολης.

16. Διαπίστευση (από τις Εθνικές Υπηρεσίες/ ύστερα από επίσκεψη στη Σχολή) Αφορά στη διερεύνηση: • Της δυνατότητας της Περιφερειακής Παν/πολης ως προς την εξασφάλιση επαρκών πόρων υλοποίησης του Ιατρικού Προγράμματος • Της θετικής ή μη εμπειρίας των φοιτητών από τη Σχολή • Της ύπαρξης θετικών αποτελεσμάτων και οφέλους για τους αποφοίτους της Σχολής, ισοδύναμων με αυτών της Κύριας Σχολής • Της δυναμικής της υλοποίησης του τοπικού Προγράμματος (με διασταύρωση από γραπτά έγγραφα, με εξέταση δυνατότητας πρόσβασης σε Περιβάλλοντα Εικονικής Πραγματικότητας, καθώς και με συναντήσεις με διδάσκοντες, φοιτητές, τοπικούς εταίρους)

17. «Εμπόδια» υλοποίησης και διευκόλυνση ανάπτυξης Τα εμπόδια σχετίζονταιμε: • Την πολυπλοκότητα/ συνθετότητα του Προγράμματος Ιατρικής Εκπαίδευσης • Τα προβλήματα και τις καθυστερήσεις της πολεοδομικής αδειοδότησης • Τη διαθεσιμότητα των υλικών και του τεχνολογικού εξοπλισμού • Μοχλοί αντιμετώπισης των εμποδίων: • Εξασφάλιση ενός «περιθωρίου» καθυστερήσεων (από το Κράτος και την Κεντρική Σχολή) • Εκπόνηση ενός «Σχεδίου Β» (Plan B) (π.χ εξασφάλιση τοπικών εγκαταστάσεων που είναι σε αδράνεια)

18. Πρόσληψη διδακτικού προσωπικού Απαραίτητη η περιγραφή και η οριοθέτηση τωνκινήτρωνεργασίας στην Ιατρική σχολή: • Ευκαιρίες επιστημονικής έρευνας για τους ιατρούς • Περισσότερες δυνατότητες προαγωγής και εξέλιξηςτου διδακτικού προσωπικού • Αύξηση κύρους των ακαδημαϊκών ιατρών με την ανάληψη ισχυρών κλινικών ρόλων στο τοπικό Σύστημα Υγείας • Μεγαλύτερη εκπροσώπηση για τους τοπικούς ιατρούς στους πίνακες διορισμού των κλινικών εκπαιδευτών ή ερευνητών • Στροφή σε νέα πεδία ερευνών (π.χ η υγεία του αγροτικού ή του αυτόχθονος πληθυσμού)

19. Εγγραφές φοιτητών • Οριστικοποίηση ποσοστού εγγραφής δύο χρόνια πριν από την έναρξη λειτουργίας του Προγράμματος • Διοχέτευση φοιτητών τόσο από την Κεντρική Σχολή όσο και από την τοπική κοινότητα • Υποστήριξη (online) των σπουδαστών: συμβουλές για οικονομικά ζητήματα, παροχή φροντίδας σε αυτούς με προσωπικά ή προβλήματα υγείας, επαγγελματικός προσανατολισμός • Δυνατότητα επικοινωνίας με τη διοίκηση και την ηγεσία

20. Πρόγραμμα Εκπαίδευσης Καθορίζεται από τις Εθνικές Υπηρεσίες Αδειοδότησης και τις έρευνες για τις ικανότητες των αποφοίτων ιατρών. Αφορά: • Στον προγραμματισμό της διδακτέας ύλης • Στη δημιουργία κλινικών ευκαιριών μάθησης • Στην αξιολόγηση της μαθησιακής προόδου σε όλους τους χώρους (ακαδημαϊκούς- κλινικούς) • Στην εξασφάλιση κατάλληλων εργαστηρίων για τα πρώτα έτη (Μαθήματα Συμπεριφοράς – Ανατομία- Φυσιολογία) • Στη δυνατότητα της Σχολής για διαλέξεις (Video/ web conferencing) • Για τα ανώτερα έτη σπουδών:Δυνατότητες για κλινικά περιστατικά, τεχνολογία κλινικής έρευνας, κατάλληλο φάσμα ασθενών,κλινικές ευκαιρίες μάθησης, επίβλεψη από έμπειρους εκπαιδευτές, μικρότερος αριθμός φοιτητών ανά κλινικό μάθημα

21. Αξιολόγηση φοιτητών Περιλαμβάνει: • Ίδιες μεθόδους με την Κεντρική σχολή & ίδιες εξετάσεις για γρήγορη και έγκυρη συγκρισιμότητα των αποφοίτων ιατρών • Αξιολόγηση σε μικρές ομαδικές δραστηριότητες (στις κλινικές δεξιότητες) • Δημιουργία ενός κοινού χαρτοφυλακίου θεμάτων με τη Γονική Σχολή (με πολλαπλής επιλογής ερωτήματα κ.ά.) • Πιλοτική εφαρμογή του Προγράμματος • Απαιτείται κυρίως για τον έλεγχο εφαρμογής της ιατρικής ή της γενικής τεχνολογίας • Υλοποιείται με μια ομάδα φοιτητών- εθελοντών με πιλοτικές τοποθετήσεις και ασκήσεις σε τοπικές κλινικές • Στόχοι: Η ανάδραση /επανατροφοδότηση με την Κεντρική Σχολή και η αντιμετώπιση πιθανών προβλημάτων λειτουργίας

22. Χρήση της Τεχνολογίας • Διαλέξεις με τηλεδιάσκεψη για την ανάδραση μεταξύ των Πανεπιστημίων ή των εκπαιδευτών και των εξ αποστάσεως εκπαιδευομένων • Παραδόσεις μαθημάτων (από το Κεντρικό Πανεπιστήμιο) • Εξασφάλιση Ιατρικών Προσομοιωτών (με χρήση και του Διαδικτύου) • Μειονεκτήματα: • Αδυναμία για ορισμένους φοιτητές συμμετοχής στην επικοινωνία και τη χρήση της τεχνολογίας • Πιθανή χαμηλή χρηματοδότηση ή διαθεσιμότητα πόρων για την τακτική βελτίωση των τεχνολογικών μέσων • «Κίνδυνοι» για μάθηση τεχνολογικά εστιασμένη αντί της επιθυμητής τεχνολογίας εστιασμένης στη μάθηση.

23. Αξιολόγηση του Προγράμματος (Με Εκθέσεις από την Κεντρική Σχολή, Δείκτες απόδοσης, Βάσεις Δεδομένων/Codebooksγια τα χαρακτηριστικά της Σχολής που πρέπει να αναπτυχθούν) Εστιάζεται κυρίως: • Στην ακαδημαϊκή επίδοση και επιτυχία των φοιτητών • Στη βελτίωση της ποιότητας της Ιατρικής Εκπαίδευσης • Στον εντοπισμό λαθών ή «ακούσιων αποτελεσμάτων» στην υλοποίηση του Προγράμματος • Στον εντοπισμό επιπτώσεωνστις προσλήψεις του ανθρώπινου δυναμικού και γενικά στην τοπική κοινωνία • Στον προσδιορισμό του βαθμού (μέσω Δεικτών) εκπλήρωσηςτων αρχικώνεκπαιδευτικών στόχων

24. Προσλήψεις προσωπικού- Ηγεσία - Επικοινωνία Χρήσιμες στρατηγικές: • Πρόσληψη ενός «πυρήνα μελών ΔΕΠ» που θα εργαστούν μαζί τα 5 πρώτα τουλάχιστον χρόνια (πλήρης πρόσληψη)  • Πρόσληψη διδασκόντων ή διοικητικού προσωπικού από το τοπικό περιβάλλον • Σε ιατρικώς υποεξυπηρετούμες περιοχές πρόσληψη κλινικών ιατρών και δημιουργία ενός «ενσωματωμένου πλεονάσματος ιατρών– εκπαιδευτών», ώστε να ξεκουράζονται οι μόνιμοι ιατροί, όταν το Πρόγραμμα Εκπαίδευσης γίνεται βαρύτερο

25. Πρόσληψη «ακαδημαϊκών συνεργατών» ως βοηθών του ακαδημαϊκούηγέτη (για τη διαχείριση του προπτυχιακού προγράμματος, την υλοποίηση των αποφάσεων σε καθημερινή βάση, όταν η κύρια ηγεσία δεν είναι διαθέσιμη) • Για την επικοινωνία με εταίρους: • Δια ζώσης επικοινωνία και με τηλεδιασκέψεις συχνές με άλλους συναδέλφους από άλλα Πανεπιστήμια και την Κεντρική Σχολή ή την τοπική κοινωνία • Ενθάρρυνση των τοπικών σχέσεων, διοργάνωση εκδηλώσεων που προωθούν το ομαδικό πνεύμα • Καθιέρωση ευχαριστήριων επιστολών, πιστοποιητικών παρακολούθησης σεμιναρίων ή διαλέξεων της Σχολής ή έγγραφων επαίνωνγια θετική δράση

26. Μεταπτυχιακή εκπαίδευση- Ανάπτυξη κουλτούρας επιστημονικής έρευνας- Πρόσληψη αποφοίτων Μετά την πρώτη σειρά αποφοίτησης ιατρών στόχος είναι η μακροπρόθεσμη αειφορία του Προγράμματος. Προτείνεται: • Η δημιουργία • Μεταπτυχιακών Προγραμμάτων που ανταποκρίνονται στην ανάληψη της κοινωνικής ευθύνης του Περιφερειακού Παν/μίου, • μεταπτυχιακών Προγραμμάτων ειδικότητας Γενικής Ιατρικής ή «αγροτικούιατρού»ή Πρωτοβάθμιας Φροντίδας για υποεξυπηρετούμενες /αγροτικές περιοχές, • προγραμμάτων κατάρτισης στην Οικογενειακή Ιατρική, • άλλων Προγραμμάτων ειδικού ενδιαφέροντος

27. Η ενίσχυση της πτυχιακής εμπειρίας των αποφοίτων • Η έγκαιρη επίλυση διαφορών με την Κύρια Ιατρική Σχολή σχετικά με τη θεματολογία των Προγραμμάτων, τη διαπίστευση και τη χρηματοδότηση • Η δέσμευση της Υγειονομικής Αρχής και της Σχολής ότι θα εξασφαλιστούν θέσεις εργασίας των αποφοίτων (πτυχιακού και μεταπτυχιακού προγράμματος) ως κλινικών ιατρών αργότερα στη Σχολή

28. Επιστημονική έρευνα: Περιγράφεται από τον Οδηγό η κουλτούρα της έρευνας : • Η στροφή στον «άνθρωπο γιατρό» και στην καθιέρωση υποτροφιών • Πρώτη και κύρια περιοχή της ερευνητικής «ατζέντας»: Η Ιατρική Εκπαίδευση με στόχο τη δημιουργία ενός έμπειρου ιατρικού προσωπικού • Προσωπική συμμετοχή των φοιτητών στην έρευνα του Περιφερειακού Παν/μίου- αποκόμιση εμπειρίας • Μετατροπή της Περιφερειακής Παν/πολης σε τόπο εκπαίδευσης ικανών ιατρών και κατάρριψη των στερεοτυπικών αντιλήψεων για τις Περιφερειακές Ιατρικές Σχολές ως «Σχολές για ξυπόλυτους ιατρούς»

29. Αντί επιλόγουΕκπαιδευτικοί στόχοι μελέτης του άρθρου • Τι αναμένεται να «κερδίσουν» οι φοιτητές της «Ιατρικής Εκπαίδευσης» από τη μελέτη του Οδηγού: • Γνώση των εφαρμοσμένων μοντέλων Ιατρικής Εκπαίδευσης σε διάφορες χώρες του Δυτικού κυρίως Κόσμου. • Ανίχνευση διαφορών των Προγραμμάτων και της κουλτούρας Ιατρικής Εκπαίδευσης των άλλων χωρών με το δικό τους Πρόγραμμα/ Εντοπισμό «αδυναμιών» στην υλοποίηση των προγραμμάτων (συγκριτική θεώρηση)

30. Στοιχεία για την προσωπικήέρευνα στην «αγορά εργασίας», εάν θελήσουν στο απώτερο μέλλον να συνεχίσουν τις μεταπτυχιακές σπουδές τους ή να εργαστούν στο εξωτερικό (χώρες με το σχετικό εφαρμοσμένο Πρόγραμμα) ως κλινικοί ιατροί • Διαμόρφωση αντιλήψεων, σκέψεων και προτάσεων για τη βελτίωση ή τον εξορθολογισμό του οικείου Προγράμματος Σπουδών (μέσα από την κριτική θεώρηση των ξένων Προγραμμάτων κι όχι την άκριτη υιοθέτησή τους), στη βάση μιας επανατροφοδοτικής σχέσης –επικοινωνίας με τη Διοίκηση και τη Σχολή, η αναδιαμόρφωση των Προγραμμάτων Ιατρικής Κατάρτισης

31. Βιβλιογραφία • DAVID SNADDEN, JOANNA BATES, PHILIP BURNS, OSCAR CASIRO, RICHARD HAYS, DAN HUNT & ANGELA TOWLE. “Developing a medical school: Expansionof medical student capacity in new locations:AMEE Guide No. 55”,Medical Teacher, 2011; 33: 518–529