ا هد ا ف برنامه پژوهشي

1. محاسبه و ارزیابی شاخص‌هاي فعاليت‌هاي كارآفريني در شهر تهرانبر اساس مدل ديده‌بان جهاني كارآفريني (GEM )

2. هدف این پروژه تحقیقاتی ارزيابي شاخص های کارآفرینی ایران و تحليل فضاي كسب و كارایران كشورهاي عضو GEM است. تبيين و تحلیل شاخص های کارآفرینی، امكان تصميم سازي، تصميم‌گيري و سياست‌گذاري صحيح و برنامه‌ريز‌هاي كوتاه مدت، ميان مدت و بلندمدت را براي كار شناسان، مديران، سياستگذاران و سرمايه‌گذاران برای توسعه کارآفرینی فراهم مي‌سازد.

3. ديده‌بان جهانی كارآفريني (GEM) به عنوان يك کنسرسیوم پژوهشی دانشگاهی، با عضويت بيش از 60 کشور دنیا همه ساله به ارزیابی فعاليت‌هاي كارآفرينانه و محیط كارآفريني در کشورهای عضو اقدام مي‌كند. سالانه در برنامه پژوهشی GEM، تعداد 16 شاخص برای انواع فعالیت های کارآفرینی و 16 شاخص برای ارزیابی محیط کسب و کار مورد بررسی و ارزیابی قرار می گیرد. در همين راستا، و بر اساس داده‌هاي جمع‌آوري شده در طول سال‌هاي 2001 تا 2008 نرخ فعاليت‌هاي كارآفرينانه نوپا (TEA) در كشورهاي عضوGEM مشخص گردیده است. نمودار شماره (1) وضعیت این کشورها را از نظر نرخ فعاليت كارآفرينانه نوپا نشان می دهد.

4. اهداف برنامه پژوهشي هدف برنامه پژوهشي ديده بان جهاني كارآفريني (GEM)، برآورد سالانه‌ي سطح ملي فعاليت‌هاي كارآفرينانه مي‌باشد. به‌طور كلي اهداف برنامه پژوهشي ديده‌بان جهاني كارآفريني عبارتند از: 1. سنجش و ارزيابي سطح فعاليت كارآفرينانه ميان كشورهاي عضو، 2. كشف رابطه‌ي نظامند ميان كارآفريني و رشد اقتصاد ملي، 3. شناسايي عوامل موثر در توسعه كارآفريني

7. مدل مفهومي تحقيقمدل GEM توسط پاول رينولدز براساس ايده­ي مايکل هي در سال 1997 به عنوان شاخص استاندارد جهاني کسب و کار ايجاد گرديدكه مشابه شاخص رقابت­پذيري جهاني اجلاس اقتصاد جهاني می باشد

8. مدل مفهومی GEM کسب­وکارهای تثبيت شده‌هاي جديد شركت‌هاي بزرگ تثبيت شده (اقتصاد اصلي) • شرايط چارچوب ملي و عمومي: • بازبودن (تجارت خارجي) • دولت (وضعيت، وظيفه) • بازارهاي مالي (كارايي) • فناوري، R&D (سطح ميزان) • زير ساخت (فيزيكي) • مديريت (مهارت‌ها) • بازارهاي كاري (انعطاف‌پذيري) • نهادها (قوانين و مقررات) رشد اقتصاد ملي (مشاغل و نوآوري فني) كسب‌وكارهاي خرد، كوچك و متوسط (اقتصاد فرعي) زمينه سياسي، اجتماعي، فرهنگي ايجاد كسب و كارهاي جديد • شرايط/ چارچوب كارآفرينانه: • تأمين مالي • سياست‌هاي دولت • برنامه‌هاي دولت • آموزش و پرورش • انتقال تحقيق و توسعه • زير ساخت قانوني، تجاري • بازبودن بازارهاي داخلي • دسترسي به زيرساخت‌هاي فيزيكي • هنجارهاي فرهنگي، اجتماعي فرصت‌هاي كارآفرينانه • ظرفيت كارآفرينانه • مهارت‌ها • انگيزش

9. به هرحال از ويژگي هاي پژوهش هاي علمي برخورداري از يك چهارچوب يا مدل علمي است. بر همين اساس بررسي ساليانه GEM در قالب يك مدل مفهومي ويژه‌اي انجام مي­گيرد كه از زمينه­هاي تئوريكي قوي برخوردار مي­باشد. اين مدل مبتني بر درك و شناخت رابطه‌ي ميان كارآفريني و رشد اقتصادي است. در مدل GEM عوامل پنج‌گانه كه بر فعاليت‌هاي كارآفريني اثر مي‌گذارند، بررسي مي‌شود. اين عوامل مؤثر بر فعاليت‌هاي كارآفرينانه عبارتند از: زمينه سياسي، اجتماعي و فرهنگي حاكم بر جامعه شرايط عمومي، ملي و شرايط كارآفرينانه فعاليت كارآفرينانه فرصت‌گرا، قهري/ اجباري ايجاد كسب و كار رشد اقتصادي ملي

10. اين مدل داراي سه فرض اصلي است: دلايل رشد سريع و مؤثر اقتصاد ملي برخي كشورها نسبت به ديگر كشورها ريشه در فعاليت‌هاي كارآفرينانه دارد. تمام فعاليت‌هاي اقتصادي در يك فضاي سياسي، اجتماعي و تاريخي نسبتاً با ثبات شكل مي‌گيرد. دو سازوكار مشخص اما مكمل به عنوان منابع اصلي رشد اقتصاد ملي عمل مي‌كنند: شركت‌هاي بزرگ (اقتصاد اصلي) و كسب‌وكارهاي خرد، كوچك و متوسط (اقتصاد فرعي).

11. اولين سازوكار اصلي مربوط به نقش شركت‌هاي بزرگ مي‌باشد كه عهده‌دار كسب‌وكار بين‌المللي هستند. فرض بر اين است كه اگر شرايط كلي به گونه‌اي متناسب، توسعه يابد، توان رقابت بين‌المللي شركت‌هاي بزرگ افزايش پيدا مي‌كند. با بلوغ و توسعه‌ي اين شركت‌ها، براي كالاها و خدمات در اقتصاد ملي، تقاضاي قابل ملاحظه‌اي به­­وجود مي‌آيد. اين افزايش تقاضا به نوبه‌ي خود براي كسب‌وكارهاي خرد، كوچك و متوسط فرصت‌هايي را در بازار فراهم مي‌سازد. از سوي ديگر، همان طور‌كه در قسمت پايين نمودار مشاهده مي‌شود، كانون توجه دومين سازوكار اصلي به عنوان محركي براي رشد اقتصادي، نقش كارآفريني در ايجاد و رشد كسب‌وكارهاي جديد مي‌باشد. در اين فرآيند مجموعه‌ي ديگري از عوامل ساختاري- شرايط چارچوب كارآفرينانه، تعاملات بين محيط اجتماعي، فرهنگي و ظهور و گسترش كسب‌وكارهاي جديد- نقش دارند. علاوه بر اين، به طور مشخص به دو ويژگي اساسي فرآيند كارآفرينانه نيز اشاره مي‌شود كه عبارتند از: ظهور يا وجود فرصت‌هاي بازار ظرفيت كارآفرينانه (انگيزه و مهارت) افرادي كه به منظور پي­گيري و بهره‌برداري از آن فرصت‌هاي كارآفرينانه، كسب‌وكارهاي جديدي را راه‌اندازي مي‌كنند.

12. بيشترين ارزش مدل GEM به تأكيد آن بر ماهيت تكميلي هر دو سازوكار مزبور مي‌باشد كه با رشد اقتصاد ملي ارتباط دارد. در واقع شركت‌هاي بزرگ تثبيت شده از طريق انتقال فناوري، اثرات جانبي و افزايش تقاضا براي كالاها و خدمات، اغلب فرصت‌هايي را براي فعاليت‌هاي كسب‌وكار جديد فراهم مي‌كنند. از سوي ديگر، شركت‌هاي كارآفرين مي‌توانند از طريق كاهش هزينه‌ها و تشديد توسعه‌ي فناوري، به ايجاد مزيت‌هاي رقابتي در شركت‌هاي بزرگ- به عنوان مشتريان اصلي خود- در عرصه‌هاي رقابت جهاني كمك كنند. لازم به يادآوري است كه GEM قصد دارد تا با تعديل مدل فوق، چشم‌اندازهاي آتي حاصل از پژوهش و شناخت تأثير اين سازوكارها را بر رشد اقتصادي منعكس نمايد.

15. روش‌شناسيتحقيقGEM با توجه به پيچيدگي مقوله‌ي كارآفريني، در برنامه پژوهشي GEM كه بزرگترين و جامع‌ترين فعاليت تحقيقاتي كارآفريني در جهان است، از روش تركيبي پژوهشي استفاده مي‌شود. تركيب روش‌هاي تحقيق تصوير كامل‌تري از وضعيت كارآفريني در جهان ارائه مي‌كند . به‌طور كلي در اين برنامه تحقيقاتي جهاني از سه روش تحقيق پيمايشي (نظرسنجي از جمعيت بزرگسال 64-18 سال)، روش دلفي (نظرسنجي از خبرگان ملي) و داده‌هاي كمي و آماري مستند استفاده مي‌شود.

16. بررسي ساليانه GEM در قالب يك مدل مفهومي ويژه‌اي انجام مي‌گيرد. اين مدل مبتني بر درك و شناخت رابطه‌ي ميان كارآفريني و رشد اقتصادي است. در مدل GEM عوامل پنج‌گانه را كه بر فعاليت‌هاي كارآفريني اثر مي‌گذارند، بررسي مي‌شود. در سال 2001، شاخص جديدي تحت عنوان «فعاليت كارآفرينانه‌ي فرصت‌گرا و يا قهري/ اجباري» به اين مدل اضافه شد. اين معيار نشانگر دلايل انگيزشي متفاوت كارآفريناني است كه كسب و كاري را آغاز كرده‌اند.

18. شاخص‌هايكارآفرينيGEM سالانه در برنامه‌ي پژوهشي GEM شاخص‌هاي استاندارد جهاني كارآفريني ارزيابي و تحليل مي‌شود. در جدول زير برخي از مهم‌ترين شاخص‌هاي كارآفريني به همراه اصطلاحات رايج در برنامه‌ي پژوهشي GEM ارائه شده است.

22. کارآفرینی شهری :خلاقیت و فرضیه «جغرافیای استعداد» فرضیه «جغرافیای اقتصادی استعداد» اولین بار توسط فلوریدا(2004, 2002b) و براساس داده هایی از مناطق ایالات متحده ارائه شد. طبق این فرضیه، افراد بسیار مستعد تمایل به زندگی بصورت متمرکز (از لحاظ جغرافیایی) دارند. افراد جوان تحصیل کرده که از فرهنگ های گوناگون هستند و تمایل به تغییر و روشنفکری دارند وارد چنین مناطقی می شوند. شاخص هایی که او برای تایید تجربی فرضیه خود بکار گرفته (شاخص غیراحساسی بودن، شاخص سرخوش بودن) قادر به توضیح تمرکز شدید خلاقیت و استعداد در آمریکا و مناطق پرجمعیت آن هستند.

23. فلوریدا 2002a) بطور خاص بر روی نقش bohemia در رشد اقتصادی مناطق تمرکز می کند. باوجود اینکه برخی از داده های تجربی و شاخص های موجود در کار فلوریدا قابل نقد هستند، هیچ شکی نیست که «جنگ استعدادها» بخاطر کمبود نیروی کار بسیار ماهر در تمام مناطق و کشورهای صنعتی، آغاز شده است. در تمام جهان، رقابت برای بدست آوردن افراد ماهر وجود دارد ، بخصوص در میان شرکت هایی که در زمره «شهرهای جهانی» برطبق تعریف تیلور 2004 قرار دارند. تعداد کمی تحقیقات تجربی تاکنون در زمینه نقل مکان و فعالیت های کارآفرینانه افراد «طبقه خلاق» فلوریدا Florida 2004, Boschma and Fritsch 2007 نشان می دهد که نقل مکان این افراد بسیار زیاد است ، در انتخاب مکان ها تمایز قائل می شوند و نیز از قابلیت های کارآفرینانه بالقوه برخوردارند.

24. فلوریدا (2004) بر جذابیت مناطق شهری برای افراد بسیار خلاق تاکید می کند. این افراد اگر در همین مناطق متولد شده باشند، همانجا خواهند ماند و در غیر این صورت مناطق با خلاقیت پایین را ترک می کنند. فلوریدا (2002a) خود تلاش می کند با ارائه شواهد تجربی و توضیح اینکه تفاوت های آشکار خلاقیت در میان افراد ساکن مناطق پرجمعیت آمریکا وجود دارد، بحث را روشن تر نماید. او تلویحا فرض می کند که شاخص های خلاقیت او در دیگر مناطق غیرشهری آمریکا که مورد بررسی قرار نگرفته، بسیار کوچکتر است. با فرض اینکه افراد خلاق تمایل بیشتری به استقلال بطور کلی و استقلال اقتصادی بطور خاص دارند، می توان گفت که افراد خلاق نسبت به افراد غیرخلاق تمایل بیشتری به تاسیس شرکت دارند. در نتیجه و با در نظر گرفتن تمام جوانب بطور یکسان، مناطقی که افراد خلاق بیشتری را در خود جای داده اند (یعنی مناطق شهری) نرخ شروع کسب و کار در آنجا بالاتر از مناطق غیرشهری می باشد.

25. Phases in Entrepreneurship identified in GEM

26. نرخ كارآفرينانه‌ي نوپا برحسب كشور،2006

27. گرايشات و ادراكات كارآفرينانه در اقتصادهاي عضو GEM

32. حجم نمونه آماری در تهران با توجه به حداقل حجم نمونه در پروژه GEM­ (كه 2000= nاست)، حجم نمونه در این پژوهش 2200 تعيين شده است. با عنايت به تعداد 22 منطقه شهرداري تهران،‌ 5 حوزه در هر منطقه،2 بلوک در هر حوزه و‌10 خانوار در هر بلوك و 1 فرد در هر خانوار داشته ایم: 2200= 22×5×2×10×1

34. براساس نتایج برنامه 2008 GEM ، نرخ کارآفرینی نوپا در ایران برابر 9.18 است که در بین 43 کشور عضو GEMایران در رتبه بیستم قرار دارد.( نمودار شماره 1). کمترین کارآفرینی نوپا برای کشورهای بلژیک با (2.86)، روسیه با (3.19) و آلمان با (3.77) است و بیشترین کارآفرینی نوپا نیز برای کشورهای بولیوی با (29.82)، پرو با (26.67) و کلمبیا با (24.52) است که اکثرا جزء کشورهای آمریکای لاتین هستند.

35. نرخ فعاليت كارآفرينانه نوپا در كشورهاي عضو GEM در بخش توسعه اقتصادی (با فاصله اطمینان 95

36. کارافرینی در شهر های جهان • فلدمن (2001) گفت، اصولا کارآفرینی ، رویدادی منطقه ایست . یعنی این که تصمیمات کارافرینانه افراد و همچنین موفقیت یا شکست کسب و کار های نوپا، از عواملی مربوط به منطقه ای که فرد یا کسب و کار نوپا در آن است تاثیر می پذیرد

37. کارآفرینی در شهر های جهان • تحقیقات تجربی زیادی در کشور های مختلف نشان داده اند رابطه ی مثبتی میان تراکم جمعیتی یا اندازه جمعیت از یک طرف و تاسیس شرکت های جدید از طرف دیگر وجود دارد (فوتوپولوس و اسپنس 1999 برای مناطق یونان، آرمینگتون و اکز 2002برای امریکا، رینولدز و دیگران 1994 برای مناطق اروپایی، بریتزی و رتز 2002 برای مناطق آلمان). • با این حال، اندازه خالص و تراکم جمعیتی معیارهایی لازم هستند نه کافی. با توجه به تعداد زیاد و روز افزون شهر های بزرگ (از نظر جمعیتی) و شهر های متراکم برای مثال در چین، بسیاری از آن ها را نمی توان کلان شهر دانست چون تنها بالا بودن اندازه و تراکم جمعیتی باعث نمی شود آن ها را کلان شهر بدانیم.

38. کارافرینی در شهر های جهان • جکوبز (1969) حدود 40 سال پیش در کتاب خود با نام «اقتصاد شهرها» بر تاثیر خاصی از این تراکم متمرکز شد. بحث اساسی او هنوز هم قانع کننده است. او می گوید هر چقدر رقابت «میان شرکت» ها در یک منطقه بالاتر باشد، رشد اقتصادی آن منطقه نیز بالاتر خواهد بود. • در نتیجه، تعداد بیشتر کسب و کارهای جدید، رقابت را افزایش خواهد داد و به رشد اقتصادی منطقه منجر خواهند شد • پژوهشی براساس داده های کلان در مورد مناطق آلمان نشان می دهد که تعداد افراد خلاق در یک منطقه ظاهرا با میزان بالای مهاجرت به آن منطقه، میزان نوآوری ، اشتغال و شرکت های تازه تاسیس رابطه ای مثبت دارد (Fritsch and Stutzer 2007).

39. کارآفرینی در شهر های جهان • با اینکه نظریه پردازان، بیان می کنند که شهرها برای توسعه اقتصادی اهمیت دارند اما هیچ کدام کارآفرین را در بحث های اساسی خود وارد نمی کنند. برخی از آنها با تاکید بر استعداد فردی اشاره ای بدان دارند و در بهترین حالت به ارتباط میان عوامل انسانی و توسعه منطقه ای می پردازند.

40. کارافرینی در شهر های جهان • نتایج دادهای GEM نشان می دهد که مهمترین دلیل اینکه چرا شهر ها باید از کشور های شان نرخ کارافرینی بیشتری داشته باشند اثر تراکمی است. • این اثر شامل آموزش، سرریز دانش، وجود بازار های تخصصی و زیرساخت های پیچیده می شود. • اگر فعالیت کارآفرینانه نوپا در شهرها بالاتر باشد (در مقایسه با دیگر مناطق کشور)، تصور می شود که این امر در مورد درک فرصت های کارآفرینانه نیز صادق باشد. به بیان دیگر، درک فرصت در مناطق پرتراکم تر بیشتر است • الگوی کلی نشان می دهد که شهرهای جهان از لحاظ گرایش رشد شغلی و فعالیت های کسب و کار مربوط به طبقه خلاق دارای مزیت کارآفرینانه هستند.

41. نرخ های کارآفرینی رشد محور در جمعیت بزرگسال 34 شهر

43. فعالیت کارآفرینانه نوپافعالیت کارآفرینانه نوپا در یک شهر با نرخ آن در کل کشور متفاوت است. در بسیاری از شهرها نرخ فعالیت کارآفرینانه نوپا بالاتر از نرخ آن در کل کشور است، بخصوص اگر آن کشور خودش چندان کارآفرین نباشد. برای مثال نرخ کارآفرینی نوپا در 4 شهر آلمان به این صورت است: بین 60 درصد (مونیخ)، 65% (فرانکفورت)، 70% (برلین) و 80% (هامبورگ) که همگی بالاتر از متوسط ملی در فاصله سالهای 2001-2006 می باشد. کشور آلمان نمونه منحصر به فردی است که شهرهای پرجنب و جوش کارآفرین آن دارای نرخ کارآفرینی بالاتر از حد متوسط هستند. اختلاف برای شهر کیپ تاون نیز بالای 65% است که بسیار متفاوت از ژوهانسبورگ (که تقریبا مساوی با نرخ ملی است) می باشد. از 34 شهری که در این نمونه قرار داشتند تنها پنج شهر نرخ فعالیت کارآفرینانه نوپا پایین تر از متوسط ملی داشتند. این پنج شهر عبارتند از میلان، توکیو، هلسینکی، آکلند، و پاریس. میلان و توکیو هر دو از شهرهای نوآور هستند اما آنومالی (بی نظمی) دارند..

45. شاخص های GEM در شهر تهران