DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE DİL VE KONUŞMA PATOLOJİSİ/TERAPİSİ MESLEĞİ

1. PROF. DR. SEYHUN TOPBAŞ ANADOLU ÜNİVERSİTESİ DİLKOM SAĞLIK BİL. ENS. DİL VE KONUŞMA TERAPİSTLİĞİ A.B.D DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE DİL VE KONUŞMA PATOLOJİSİ/TERAPİSİMESLEĞİ Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

2. DÜNYADA DKT BİR BAĞIMSIZ MESLEK MİDİR? 1. Mesleki eğitim programları • Her ülkenin kendi eğitim sistemi içinde belirlenen mesleki standartlar, etik ilkeler ve uygulama zorunluluklarını sağlayan programlardan mezun kişiler 2. Meslek dernekleri • Meslek haklarını koruyan, sınırlarını belirleyen, standartlarını oluşturan, eğitim ilkelerini ve etik kuralları belirleyen; ve bunların gerçekleşme durumunu akredite eden ve denetleyen dernekler EVET Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

3. NASIL DKT OLUNUR? Söz sahibi dernekler Ülke bazında • American Academy of Speech Correction, 1926, 1927 ASHA (AmericanSpeech, Language & HearingAssociation) • RCSLT (RoyalCollege of Speech & LanguageTherapists, 1945) • CASLPA (CanadianAssociation of Speech-LanguagePathologists andAudiologists) • ASPL ( TheSpeechPathologyAssociation of AustraliaLimited) • CFFa(Federal Speech-LanguagePathologyandAudiologyCouncil, Brazil) • AJSLHT (Assoc. of RegisteredSpeech, Language & HearingTherapists,Japan, 1997) Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

4. Uluslararası dernekler • IALP (InternationalAssociation of LogopedistsandPhoniatrists), 1924 • Üst kuruluş- birçok ülke derneği • CPLOL (StandingLiasonCommittee of E.U. Speech & LanguageTherapists/Logopedists), 1987 • AB üye ülkeler (31 professional organizations in 28 countries) Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

5. Dünyadaki ve AB ülkeleri hareketlilik • Meslek adı • Meslek tanımı • Etik ilkeler, meslek sınırları ve standartları ve eğitim standartları • Yasal yetkileri • İstihdam koşulları ve özel klinik açma hakları • Disiplinler arası işbirliği MUTUAL AGREEMENT Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

6. ÜLKELERE GÖRE MESLEK ADI Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

7. MUTUAL AGREEMENT MESLEK ADI ASHA, RCSLT, CASLPA, ASPL • Speech-Language Pathologist (SLP): Includes the terms Speech andLanguage Therapist (SLT) and Speech Pathologist (SP). • Speech-Language Pathology: Includes the terms Speech and Language Therapy, and Speech Pathology. • Orthophonie, logopedics, Speech and Language Therapy covers the same concept in all countries. (MRCASA, 1 January 2005) Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

8. MESLEK TANIMI • “DKT, iletişim ve dil (lisan) ile ilgilenir ve etiyolojisine bakmaksızın çocuklarda, ergenlerde, yetişkinlerde ve yaşlılarda tüm konuşma, ses, konuşma ve yazıyla ifade edilen dil (lisan) (dilin algılanması ve üretilmesinin yanı sıra sözel olmayan dilin uygun biçimlerini) ve yutma bozukluklarını tedavi eder. • DKT, iletişim-dil-konuşma-yutma ile ilgili bozuklukların önlenmesi, değerlendirmesi, ayırıcı tanının konulması, tedavisi ya da uygun çözümlerin geliştirilmesi ve bilimsel incelemesinden sorumludur. Bunların uygulamaya sokulması süreçlerinin temelinde yer alan, çoğu kez de ekibin lideri ya da ekipte yer alan elemanların ekip içi iletişim ve eşgüdümünü sağlayan meslek elemanıdır.” (CPLOL,1999,1997,1994,1990). Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

9. DKT MESLEĞİNİN ÖZERKLİĞİ-AUTONOMOUS-LIBERAL PROFESSION • In its exact definition, autonomy means self-government. It contrasts with the termhegemony, which means the domination of one state or group by another. • As it applies to professions, and particularly to the profession of speech-languagepathology and audiology, autonomy acquires some special connotations, hencethisdefinition: • An autonomous profession is one in which the practitioner has thequalifications, responsibility, and authority for the provision of services which fall within its scope of practice.Federal laws generally do not require the supervision and direction of speech-languagepathologists and audiologists by physicians or members of any otherprofession. • Autonomy does not mean complete freedom from all monitoring and regulation…open to external review and regulations of federal, state , and accrediting agencies, professional associations… ASHA DOI:10.1044/policy.RP1986-00204, CPLOL EC General Directive 89/48 1988 Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

10. Scope of practice • Speech-language pathologists provide clinical services that include the following: • prevention and pre-referral • screening • assessment/evaluation • consultation • diagnosis • treatment, intervention, management • counseling • collaboration • documentation • referral ASHA DOI:10.1044/policy.SP2007-00283 IALP/CPLOLSLP (profess. & kin) 076.107-010. Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

11. SCP-uygulamalarda DKT rolü-yetkisi ve diğer personel sorumlulukları… 9. using instrumentation (e.g., videofluoroscopy, FEES/ST, electromyography, nasendoscopy, stroboscopy, endoscopy, nasometry, computer technology) to observe, collect data, and measure parameters of communication andswallowing or other upper aerodigestive functions;(bakınız policy statements) 14. developing, selecting, and prescribing multimodal augmentative andalternative communication systems, including unaided strategies (e.g., manualsigns, gestures) and aided strategies (e.g., speech-generating devices, manual communication boards, picture schedules); 17. selecting, fitting, and establishing effective use of prosthetic/adaptive devicesfor communication and swallowing (e.g., tracheoesophageal prostheses,speaking valves, electrolarynges; this service does not include the selection orfitting of sensory devices used by individuals with hearing loss or otherauditory perceptual deficits, which falls within the scope of practice of audiologists; ASHA, 2004); Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

12. EĞİTİM • ABD de Dil ve Konuşma Terapisti/Pataloğu yetiştiren bölümler ASHA tarafından akredite • 4 yıllık lisans + 2 YL SLP • Lisans tercihan iletişim boz., ya da ilgili disiplinler ama herhangi bir lisans da yeterli. Bu durumda + Bilimsel Hazırlık • Pratik uygulamaların az bir kısmı lisans önemli kısmı YL düzeyinde yapılmaktadır. • Çalışabilmek için 9 ay çalışma +sınav Dernek Mesleki yeterlik belgesi (CCC) Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

13. TÜRKİYE AB YOLUNDA…. • …the Helsinki Meeting, besides Turkey's candidacy, the Fifteen state members have unanimously resolved to carry out unification negotiations with twelve countries, i.e., the ten candidate countries of Central and Eastern Europe, Cyprus and Malta (CPLOL, 2001). • Bu nedenle CPLOL kararlarına uymak gerekiyor. Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

14. Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

15. Speech and Language Therapy in European countriesFor a brief description of the profession in a specific country - encompassing the organization of services, education, authorization / recognition of diplomas, status of the profession, and professional organization - point at the name of the country and click. Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

16. Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

17. AB ülkeleri • CPLOL Tüzüğü 'nün 4. maddesinde: "Konuşma ve dil terapistleri, her ülkenin kendisi tarafından verilen Dil ve Konuşma Terapistliği alanına özgü diploma sahipleri olarak tanımlanacaktır" denilmektedir (1995). • Çoğu AB ülkesinde lisans düzeyinde eğitim doğrudan mesleğe yöneliktir. Pratik uygulamalar içindedir. • Çoğu AB ülkesinde lisans diplomaları Sağlık veya Eğitim Dairelerinde onaylanmaktadır. Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

18. Revision of the Minimum Standards for EducationCompleted by the EducationCommissionAdopted at the General Assembly, Riga12 May 2007 • In order to achieve the requisite knowledge, skills and competencies as outlined belowit is CPLOL’s view that such studies must be undertaken at University or equivalentacademic level, in accordance with the principles of the Bologna charter in realizing theEuropean Higher Education Area, taking account of CPLOL Resolution 9* (GA, Malmo,Oct. 2003). Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

19. BOLOGNA deklarasyonu üniversite eğt. düzeyine 4 yıllık lisans şartı +2 yıl ilkesi getiriyor. • Çünkü AB ülkeleri arasında düzenlik var. • Bu ABD ye ve dünya ülkelerine uyum demek. • Türkiye bu yönden sınıfı geçti. • DKT açısından CPLOL Resolution 9* Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

20. RESOLUTION NO. 9 • CPLOL meeting at Malmö on 18 and 19 October2003 -accepted the BolognaDeclaration of 1999, for higher education; • requests that all the EU member countries seek progressively toincorporate the principles laid down in the declaration; • draws attention to the need for initial education for speech andlanguage therapists to be at Masters level; • proposes that CPLOL national member organisations should alwaysbe consulted on the process of reforming and bringing their initialeducation in line with the principles and contents of the Bolognadeclaration. • Finally CPLOL draws attention to the fact that it represents the professionat European level and it should therefore be consulted by the variousEuropean authorities, committees and expert groups on all mattersconcerning speech and language therapy. Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

21. NE GETİRİYOR? • 4 yıllık lisans + 2 yıl YL • Lisans eğitimi açısından ABD gibi • 4 yıllık DKT lisansı + 2 yıl DKT YL ya da • 4 yıllık ilişkili meslek lisansı + 3.5- 4 yıl YL • Doktora bu eğitimin üstüne + 4 yıl ile branşlaşarak uzmanlaşma Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

22. Programların yapısı – • Biyo-medikal Bilimler • Fizik, ses fiziği ve akustik, matematik, insan biyolojisi-anatomisi-fizyolojisi, insan genetiği, nöroloji, odyoloji, KBB, geriatri, çocuk sağlığı-gelişimi, psikiyatri, ortodonti, foniyatri • Dilbilim • Sesbilim, sesbilgisi, deneysel sesbilim, genel dilbilim, psikodilbilim, nörodilbilim, sosyodilbilim, çokdillilik v.b • Dil ve Konuşma Bilimleri Mesleki Dersleri • Sesletim-sesbilgisi, ses, akıcılık, edinsel dil (afazi, v.b), gelişimsel dil bozuklukları, yutma-beslenme, motor konuşma, ADİS, okuma-yazma, otizm, işitme v.b • Davranış Bilimleri • Psikoloji, nöropsikoloji, eğitim/özel eğitim, sosyoloji • Araştırma Yöntemleri • İstatistik, BAY • Halk Sağlığı Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

23. TÜRKİYE’DE DURUM…. • Yasal boşluklar ve meslek eğitimi olmaması nedeniyle uzun yıllar BOŞLUK… • Bu boşluk diğer ilişkili disiplinlerden meslekler tarafından doldurulmaya çalışılmıştır: • Psikolog, özel eğitimci, doktor, odyolog, fizyoterapist v.b Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

24. Türkiye’de DKT dağılımı nedir ? • Türkiye’de 2001 yılı itibariyle DKS hizmetler içinde en amaca uygun • Konuşma terapisti ve en ilişkili meslek • odyolog sayıları en düşük düzeydedir. (Topbaş, Konrot,Başal, 1996; Topbaş ve Özdemir, 2001). DİLKOM, 2003 Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

25. Türkiye’de uluslararası görev tanımlarına uygun unvana sahip çok az terapist bulunmaktadır. • Ülke genelinde DKS bireylere bir şekilde götürülen hizmetler amaca uygun personel tarafından verilmemektedir. Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

26. AMACA UYGUN MESLEK ELEMANI YETİŞTİRME • DİLKOM –1999 ve Sağlık Bil. Ens. DKT ABD kuruldu; 2000 YL, 2004 DR • Yurt dışında eğitim almış ve dönmüş DKT ler tarafından • Ayrı ve bağımsız bir meslek olması gerekliliği Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

27. TÜRKİYE’DE PROGRAMLAR Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

28. Odyoloji & DKT iki ayrı, bağımsız meslek ama kardeş disiplin… • Odyoloji ve Dil-Konuşma Bozukluklarında giriş düzeyindeki programlar kapsam ve sunum açısından farklılaştığından Standart 3.0 -Müfredat- iki alt unsura ayrılmıştır: • Odyoloji için 3.0A ve • Dil-Konuşma Bozuklukları için 3.0B. • Bu ayrımın amacı söz konusu iki meslek dalındaki müfredat farklılıklarının altını çizmektir. Her iki alanda akreditasyon için başvuran programların her iki müfredat koşulunu da karşılamasıgerekir. (ASHA standartları, SCP) Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

29. Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

30. Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

31. TÜRKİYE’DE DKT MESLEĞİ • DKT ABD programı • ASHA ve CPLOL kararlarına uygun olarak yürütülüyor; Ders uygulamaları hariç , Zorunlu en az 400 saat vaka yönetimine yönelik klinik uygulama program içinde yürütülüyor. • Diğer disiplinlerin Öğretim üyelerinden katkı • 15 ÖÜ sürekli ders + yurt dışından ÖÜ getirtme • Arş.Grv. Yurt dışına gönderme Erasmus AB ve projelerle ABD • YÖK Uzman Dil ve Konuşma Terapisti unvanı verilmesini onayladı. • Diplomaların Sağlık Bak. istihdam onayı çalışmaları sürüyor. Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

32. Meslek hakları • DKBUD(Dil ve Konuşma Bozuklukları Uzmanları Derneği,Türkiye), 2004 kuruldu. • Meslek haklarının korunması • Standartlar, etik ilkeler , sınırlar v.s üzerinde çalışıyor. • 2 yılda bir kongre düzenliyor Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

33. Piyasanın talebi • Yüksek Lisans programımızdan 2004 yılından beri mezun olanları (41 bilim uzmanı terapist) hesaba katarak bir terapist başına düşen nüfus hesaplaması yapıldığında, toplam nüfusa oran 1 terapiste / 1,489,361 kişi olarak ortaya çıkmaktadır. • Dil ve konuşma bozukluğu olan bireylerin dünyadaki genel %3.5 tahmini oranları göz önüne alındığında bu oran (1 terapist /148,936), durumun ciddiyetini ortaya koymaktadır. • Bir uzmana düşen genel nüfus sayısının ortalama 7000 olmasını kabul edecek olursak, nüfus değişimlerini sabit tutarak şu anda acilen 1000 dil ve konuşma terapistine gereksinim duyulmaktadır. Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

34. Türkiye’de Dil ve Konuşma Terapisti/Pataloğu yetiştiren bölümlerin • Amacı, insan iletişimi, gelişimi ve bozuklukları konusunda • ayırıcı tanı koyabilen • sorunları bağımsız olarak değerlendirebilen, • gerekli öğretim ve terapiyi bağımsız olarak planlayan, • terapiyi gerçekleştirme yetkisine sahip olan, • başvuran kişiyi gerektiğinde başka kurum ve/veya uzman hekim/diğer mesleklere havale etme hizmetlerini sağlayan • Bilimsel dayanaklı uygulama /etkililik araştırmaları planlayıp uygulayabilen, • Etik kurallara saygılı • CPLOL-AB kriterlerine uygun programlardan mezun meslek grubu elemanları yetiştirmeleri gerekmektedir. Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

35. GELECEĞİN MESLEĞİ • Dünyada her 6 kişiden 1 i dil ve konuşma sorunlu • Artan nüfüs • Yaşlılık yaşı • Avrupa Birliği mesleki standartlar • Diplomaların uluslar arası geçerliği Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

36. NEREDE ÇALIŞABİLİRLER? • Üniversitelerin Tıp Fakülteleri,uygulama hastaneleri, araştırma merkezleri, enstitüleri ya da klinikleri v.b • Resmi ya da özel hastaneler • Okullar, özel özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri • Özel klinik açma hakları Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

37. Kaynaklar • http:// www.cplol.org • http:// www.ialp.org • http://www.asha.org • http://www.rcslt.orghttp://www.dilkom.anadolu.edu.tr • Topbaş, S. (2006) A Turkish perspective on communication disorders. Logopedics, Phoniatrics, Vocology, 31:76-88. • Topbaş, S. Ege, P.& Konrot, A. (2003) Türkiyede Dil ve Konuşma Terapistliği. Eskişehir: Anadolu Üniv. Yay. Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ

38. Teşekkür ederim Prof. Dr. Seyhun TOPBAŞ