Zingevingsvragen

1. Zingevingsvragen Fact Groningen

2. Peter de Rijk, geestelijk verzorger Lentis Annemarie van der Vegt, onderzoeksstagiare master GV RuG Stelling: GV kan waarde toevoegen in de ambulante zorg voor EPA cliënten door integratie in FACT

3. Opbouw • 1. GV bij Lentis • 2. Fact • 3. Onderzoek naar zingeving bij Fact • 4. En verder… • 5. Discussie

4. Vragen vooraf • Wie werkt tbv doelgroep ambulante EPA? • Wie heeft deze werkzaamheden beleidsmatig verankerd? • Wie werkt voor doelgroep op basis van verwijzing?

5. Geestelijke verzorging bij Lentis 1 • Vertrekpunt • Doel • Aandachtsgebieden • Organisatie

6. Geestelijke verzorging bij Lentis 2 • Vertrekpunt - kwaliteitswet zorg (1996) • beschikbaar voor alle cliënten in zorg bij Lentis • verzoek cliënt • initiatief geestelijke verzorging • verwijzing

7. Geestelijke verzorging bij Lentis 3 • Doel (kwaliteitshandboek GV Lentis) - ruimte voor uitdrukking: - levensverhaal - zingevingsvragen - spiritualiteit - op verhaal komen - (religieuze) coping - existentieel welbevinden (cf. Uitvoeringstoets GV van het CVZ 2006: effectiviteit in termen van de bijdrage aan het leren omgaan met ziekte en beperking)

8. Geestelijke verzorging bij Lentis 4 • Aandachtsgebieden(kwaliteitshandboek GV Lentis): • Verlieservaringen en rouw • Levensbeschouwing • Levensovergangen en rituelen • Ethiek en zorgvisie

9. Geestelijke verzorging in ambulante zorg voor chronisch clënten (LZA nu EPA) • Doelgroep: EPA • vanaf begin jaren ’90: voortzetting klinisch contact nav wens cliënt, specifieke vragen en soms verwijzing door zorgcoördinator • Uitwerking in antwoord op vragen en behoeften cliënten: • Individuele contacten • Gespreks- en ontmoetingsbijeenkomsten • Vieringen • Kloosterreizen • Begeleiding bij ziekte, overlijden en uitvaart • Consultatie door zorgcoördinator

10. Geestelijke verzorging voor doelgroep Fact • Start Fact Lentis 2007 • Gv niet betrokken • Wel info: blauwdruk en vooral via clënten • Aanbod GV voor EPA patiënten voortgezet • Wens van GV om aan te sluiten bij Fact zorg als aanvulling op visie en doel Fact • Zingeving wordt niet gethematiseerd in Handboek Fact, wel genoemd in multidisciplinaire richtlijn Schizofrenie maar niet uitgewerkt in doelen, zorgactiviteiten en onderzoek • Aanbod voor alle cliënten bekend en toegankelijk, bijdragen aan doelstelling Fact

11. Fact visies • Herstelondersteunend werken (rouwen, verwerken en ontgroeien) • Rehabilitatie bevorderen (wonen, werk, opleiding en sociale contacten) • Maatschappelijke steunsystemen (MSS) helpen opbouwen (lotgenoten, familie en vrienden, maatschappelijke instanties en hulpverlening)

12. Doelstelling Fact –         Voorkomen en verminderen van opnames –         Zorgmijders met de hulpverlening in contact brengen en houden –         Symptoomreductie –         Bevorderen van het herstelproces –         Verbeteren van het sociale functioneren –         Verhogen van de kwaliteit van leven

13. Onderzoeksvraag Verkennend onderzoek naar zingevingsvragen • Hoe komen zingevingsvragen ter sprake binnen fact Groningen? (hoofdvraag) • Welke zingevingsvragen spelen? (subvrg 1) • In hoeverre worden de zingevingsvragen onderkend? (subvrg 2)

14. Hoe is het onderzoek opgezet? • Literatuurstudie - Wat is Fact? - Wat is zingeving? - Zingeving in de zorgpraktijk • Participerende observatie - Ochtendoverleg / MDO / gesprekken • Enquête - Cliënten / medewerkers / ervaringswerkers

15. Zingeving: 4 niveaus • Zintuigelijk-emotioneel – ervaring (‘er zin in hebben’) • Cognitief – denken (‘de zin ervan snappen’) • Moreel – oordeel (‘iets is zinvol / zinloos’) • Spiritueel – balans (‘bezinnen’) Zingeving = een functie waarmee we orde maken en controle houden op ons leven en de wereld om ons heen. = óók controleverlies en het doorbreken van de bekende orde. (Jan ven der Lans / Hans Alma)

16. Zingevingsvragen(Rijksen en Van Heijst) 1. Identiteitsvragen: wie ben ik, wie wil ik zijn? 2. Vragen over relaties: hoe sta ik tegenover anderen? hoe maak ik contact? 3. Temporele vragen, over de tijd: levensfase, vragen n.a.v. belangrijke gebeurtenissen, kijk op verleden, heden, toekomst 4. Vragen over de natuur: hoe verhoud ik mij bijvoorbeeld tot de natuur of tot mijn lichaam? 5. Vragen over het handelen van mensen: waarom we doen zoals we doen? waarom maken we daarin soms zulke andere keuzes dan anderen? 6. Vragen over lijden en dood 7. Vragen over religieuze en spirituele thema’s

17. Zingeving in de zorgpraktijk Pragmatisch Schouwend Present zijn  Introspectie Aandacht voor de subjectieve ervaring  Sensitiviteit voor symbooltaal  Besef van traagheid in zingevingsprocessen • Aandacht voor fysiek, psychisch en emotioneel welbevinden • Voorzien van informatie • Praktische begeleiding • De cliënt in de eigen kracht aanspreken

18. Resultaten 1 Hoofdvraag - Hoe komen zingevingsvragen in de zorgpraktijk van fact Groningen ter sprake? • Duidelijk besef dat zingeving voor cliënten belangrijk is. Echter, • Zingevingsvragen worden in het overleg niet of nauwelijks geëxpliciteerd: het is er, maar meer onder de oppervlakte. Het lijkt erop dat praktische zaken de voorrang krijgen op de langzamere zaken die om bezinning vragen. NB: sensitiviteit voor symboliek en beeldtaal nauwelijks waargenomen (schouwende attitude) Subvraag 1 – Welke zingevingsvragen komen ter sprake? • Alle type zingevingsvragen worden in het zorgcontact herkend.

19. Resultaten 2 Resultaten 2: Subvraag 2 – In hoeverre worden de zingevingsvragen door de drie onderzoeksgroepen onderkend? Op verschillend niveau Cliënten: moreel en zintuiglijk-emotioneel niveau: van nut zijn, maatschappelijke erkenning, voldoening, geluk ervaren FACT-medewerkers: cognitief niveau met een pragmatische inslag: een individueel leerproces, identiteitsontwikkeling en richting aan het leven kunnen geven, doel en betekenis Ervaringswerkers: (nog te weinig i.h. zorgcontact) spiritueel en zintuiglijk-emotioneel niveau: een spirituele reis, een plezier in het leven hervinden

20. Hoe nu verder? Hoe kan aandacht voor zingeving geborgd en ingebed worden i.d. organisatie? Aandacht voor eigen professionaliteit? • lezing, cursus, gastspreker • presentaties, boekbespreking door teamleden zelf , bijv. bij intervisie Aandacht binnen het team? • aandachtfunctionaris • zingevingsperspectief op de evaluatie-agenda Aandacht voor zichtbaarheid Dienst GV? • structureel cursusaanbod, i.p.v. incidenteel • meerjarige evaluatie met management

21. Voorstel Bij het MDO de jaarevaluatie van een fact-cliënt beginnen met vraag naar zingeving • In evaluatiegesprek met cliënt de ‘wie ben ik-vraag?’ expliciteren. (herstelvisie) Wat, hoe en met wie, waar, waarom is reeds helder omschreven in behandelplan • In overleg met GV: welke vragen kunnen hiervoor geformuleerd worden? Hoe pilot uit te zetten? • Als succes: aandachtsfunctionaris? Ervaringswerker daarvoor opleiden?

22. Discussie 1 • Vrijplaats versus integratie • Lentisbeleid: GV registreert niet in (E)PD • Cliënt informeert GV en Fact • GV kan cliënt handreiking doen • GV kan met instemming cliënt Fact informeren • Praktijk: cliënt waardeert rechtstreeks contact GV-Fact

23. Discussie 2 • Bekostiging • GV registreert niet in (E)PD = geen declarabele verrichting • Lentisbeleid: in begroting ruimte voor inzet GV

24. Discussie 3 • Fact = wijkgericht • GV werkt voor individuele cliënt en organiseert overstijgende activiteiten • Fysieke nabijheid versus sociale nabijheid

25. Vervolgens • Ideeën over onderzoek naar screening zingeving en existentieel welbevinden: • Items om zingeving en existentieel welbevinden te meten • Uitwerken interventies die aansluitend op scores screening • Veldonderzoek

26. Heb geduld met het onopgeloste in het hart, en probeer de vragen zelf lief te hebben, als gesloten ruimtes, als boeken geschreven in een zeer onbekende taal. Wanneer men die vragen leeft, leeft men misschien geleidelijk, zonder het te merken 0p een ongewone dag binnen het antwoord Rainer Maria Rilke Uit: Brieven aan een jonge dichter

27. Dank voor jullie aandacht!