Przestępczość zorganizowana

1. Przestępczość zorganizowana Ujęcia Typy Przykłady

2. A to Polska właśnie…

3. Historyczne przykłady przestępczości zorganizowanej • Mafia [sycylijska] Maafir – dynastia z Palermo; Mahias – zachowanie bezczelne; Maha – kamieniołom, miejsce schronienia opryszków • Kompanie Zbrojne – od XVI w. instrument lokalnych władz, stosowany do poskramiania miejscowych bandytów czy raczej zapewnienia spokoju lokalnym notablom, arystokracji • Występowało przenikanie się obu struktur

4. Historyczne przykłady przestępczości zorganizowanej • Giovanni Falcone: „Mafia jest organizacją wzajemnej pomocy, działającą kosztem społeczeństwa obywatelskiego i na wyłączną korzyść jej członków” • Cechy organizacji mafijnej: • Przemoc (środek dyscyplinowania, kontroli, mediacji/wymuszania) • Vendetta (zasada honorowej zemsty na sprawcy) • Omerta (nakaz milczenia)

5. Historyczne przykłady przestępczości zorganizowanej • Dzisiejsza specyfika organizacji mafijnych: • handel narkotykami, prostytucja, hazard • budownictwo (zwłaszcza drogowe)rejestrowanie firm na tzw. słupy; eliminowanie konkurencji; pranie brudnych pieniędzy; łamanie, ignorowanie prawa pracy • przemysł spożywczy • zagospodarowanie odpadów i ich recykling • przemysł rozrywkowy

6. Bliźniacze lub podobne organizacje z innych rejonów Włoch i świata: • ndranghetta z Kalabrii (ok. 150 rodzin); obrót bronią, narkotykami • camorra z okolic Neapolu (ponad 100 rodzin); przemyt, handel narkotykami, kontrolowanie grup złodziejskich • sacra corona unita z okolic Bari (ok. 20 rodzin) • Cosa Nostra (USA) – włoskie przestępcze grupy oparte – jak na Sycylii - o powiązania rodzinne; nabrały znaczenia w okresie prohibicji - od 1920 r. (na dostarczaniu alkoholu, tzw. rekecie, hazardzie, zakładach bukmacherskich, praniu pieniędzy)

7. Organizacje przestępcze z innych stron świata - Japonia • Yakuza (słowo oznacza osobę, która przegrała [w grze w karty]); XVII w., wojna domowa; po niej - mnóstwo bezrobotnych samurajów; rozboje i wymuszenia na porządku dziennym; • potrzebna była zarazem samopomoc i lojalność w obrębie zbiorowości, jakie wyłoniły się po wojnie; • charakter rodzinny (struktura klanu); związek ze światem polityki, wtopienie w społeczeństwo • hazard, narkotyki, prostytucja, przemysł rozrywkowy – obecne obszary działalności

8. Organizacje przestępcze z innych stron świata - Japonia • Boryokudan – struktura klasycznie gospodarcza (zakład pracy), jako taka legalna; ścigane są tylko jej czyny przestępcze: • dochody z wymuszeń (z użyciem siły) za „opiekę” • rynek narkotykowy • lichwa • firmy „krzaki” • inwestowanie na giełdach, inne operacje finansowe • umiędzynarodowienie działalności (Hong Kong, Makao, Rosja!!!)

9. Organizacje przestępcze z innych stron świata: Rosja, Ameryka Południowa... • Rosja, czyli sojusz trzech grup przestępczych: • byłych przedstawicieli aparatu władzy i służb specjalnych • głównych beneficjentów przemian politycznych i gospodarczych, tj. tzw. oligarchów • naturalnie silnego środowiska przestępczego („wory w zakonie”) • Kolumbia (kartele narkotykowe z Cali i Medelin) • Meksyk

10. Pojęcie przestępczości zorganizowanej • W kryminologii określenie to (jako umowne) pojawiło się po II wojnie światowej • Odnosiło się do: • międzynarodowych powiązań między przestępcami działającymi wcześniej w poszczególnych krajach i/lub... • przenikania przestępców do świata polityki i biznesu

11. Pojęcie przestępczości zorganizowanej • Jednak inne formy przestępczości, z udziałem bodaj dwóch/trzech osób i doraźne, też są zorganizowane; • Pytania: • Czy chodzi zatem o organizowanie działań przestępczych bez względu na to, czy związane są z powołaniem bodaj względnie trwałych struktur?; • czy o „przestępczość zinstytucjonalizowaną” i w jakim stopniu zinstytucjonalizowaną? • Czy muszą wystąpić powiązania ze światem polityki i gospodarki, także międzynarodowe?

12. Pojęcie przestępczości zorganizowanej • Zawsze należy/można uwzględniać kryteria: organizacyjne, kompetencji (zakresu i środków), funkcjonalności (elastyczności) • Bezsporne wydaje się to, że: • przestępczość zorganizowana jest działalnością zespołową • członkowie zespołu są połączeni jakąś więzią pozwalającą na skuteczne działanie

13. Pojęcie przestępczości zorganizowanej • Sporne pozostają: • Struktura zespołu (czy musi być hierarchiczna, najmniej dwupoziomowa, czy nie) • Trwałość zespołu (czy konieczne jest nastawienie na ciągłe popełnianie przestępstw, czy wystarczy porozumienie w celu popełnienia bodaj jednego przestępstwa) • Zakres powiązań zespołu (czy konieczne jest powiązanie z ludźmi polityki, gospodarki, administracji)

14. Pojęcie przestępczości zorganizowanej • Modele przestępczości zorganizowanej: • wąski (mafijny) – struktura hierarchiczna, ciągła działalność przestępcza, rozbudowane powiązania ze światem polityki i gospodarki • szeroki (grupowy) – struktura dowolna, stworzona w celu popełnienia bodaj jednego przestępstwa, dowolny zakres powiązań

15. Pojęcie przestępczości zorganizowanej • Na marginesie: • banda – zbiorowość, której członkowie indywidualnie lub zbiorowo systematycznie naruszają przepisy prawa; „banda to grupa ludzi zdemoralizowanych, którzy włóczą się, nie mają stałego zajęcia, zdradzają niechęć do pracy, stracili kontakt z rodzinami, żyją własnym życiem innym niż reszta społeczeństwa; (…) członkowie bandy wzajemnie świadczą sobie pomoc i ochronę” (P. Zakrzewski, za: M. Bryła, za: M. Cichomski, A. Fraj-Milczarska); • są bandyprzestępcze (rozboje, włamania), złodziejskie (drobne kradzieże), konfliktowe (stosują przemoc), chuligańskie (niszczą), wycofania (narkomańskie) • gang to raczej struktura zorganizowana, wieloczłonowa, prowadząca ciągłą działalność przestępczą

16. Przykładowe ujęcia zorganizowanej grupy przestępczej i przestępczości zorganizowanej • To „posiadająca strukturę grupa składająca się z trzech lub więcej osób, • istniejąca przez pewien czas oraz… • działająca w porozumieniu w celu popełnienia jednego lub więcej poważnych przestępstw (podlegających karze pozbawienia lub ograniczenia wolności na okres 4 lat lub więcej) • dla uzyskania, w sposób bezpośredni lub pośredni, korzyści finansowej lub innej korzyści materialnej” /Konwencja NZ przeciwko przestępczości zorganizowanej z 15.11.2000 r., zwana Konwencją z Palermo/

17. Konwencja z Palermo została potwierdzona w kwietniu 2004 r. decyzją ramową Rady UE, a ta za przestępstwa uznała: • fakt kierowania organizacją przestępczą maks. wym. kary >= 10 l. • także zachowanie każdej osoby, która – w sposób zamierzony i mając świadomość celu i ogólnej działalności przestępczej organizacji, albo zamiaru popełnienia przez nią konkretnych przestępstw - aktywnie bierze udział w jej działaniach przestępczych, w tym w: • dostarczaniu informacji lub środków materialnych, • rekrutacji nowych członków, • także wszelkich formach finansowania jej działalności maks. wym. kary nie może być niższy niż 5 l.

18. Przykładowe ujęcia zorganizowanej grupy przestępczej i przestępczości zorganizowanej • USA - przestępczość zorganizowaną cechuje: • Zaspokajanie potrzebspołeczeństwa na usługi zabronione prawem • Ukierunkowanie na formy działalności przestępczej najmniej ryzykowne, najzyskowniejsze, o maksymalnie ograniczonych kosztach i nakładzie pracy • Uznanie grupy za solidarną wspólnotę interesów, zespoloną poczuciem przynależności

19. Przykładowe ujęcia zorganizowanej grupy przestępczej i przestępczości zorganizowanej 4. Podział ról w grupie i postępująca specjalizacja 5. Przestrzeganie zasad obowiązujących w grupie i lojalność wobec niej 6. Wymuszanie przemocą przestrzegania zasad grupowych 7. Przenikanie do świata polityki i gospodarki, organów wymiaru sprawiedliwości (dla bezpieczeństwa i efektywności) 8. Wykorzystywanie postępu technicznego, ponadregionalny/międzynarodowy charakter

20. Przykładowe ujęcia zorganizowanej grupy przestępczej i przestępczości zorganizowanej • Wg Amerykanów (Komisja Specjalna ds. Stosowania Prawa i Wymiaru Sprawiedliwości), przestępczość zorganizowaną cechuje także: • Monopolizacja niektórych sfer działalności gosp., wymuszanie bankructw, oszustwa kredytowe i subwencyjne, manipulacje finansowe, korupcja • Używanie drastycznych środków do realizacji obranych celów • Wykorzystywanie możliwości prowadzenia działalności legalnej

21. Przykładowe ujęcia zorganizowanej grupy przestępczej i przestępczości zorganizowanej • Niemcy kojarzą przestępczość zorganizowaną z formami o dużym ciężarze gatunkowym, jak: • Przestępczość narkotykowa • Przestępstwa przeciw własności (kradzieże aut, kradzieże z włamaniem) • Przestępczość gospodarcza (np. płatności bezgotówkowe, pracownicy – imigranci) • Fałszerstwa pieniędzy

22. Przykładowe ujęcia zorganizowanej grupy przestępczej i przestępczości zorganizowanej 5. Przestępstwa związane z życiem nocnym (prostytucja, handel ludźmi, nielegalny hazard) 6. Przemyt ludzi 7. Przestępstwa z użyciem przemocy, zastraszania 8. Nielegalny handel bronią • Przestępczość zorganizowana kojarzona jest w Niemczech także z wywieraniem wpływu na politykę, gospodarkę, media, administrację...

23. Przestępczość zorganizowana i zorganizowane grupy przestępcze w Polsce • Art. 5 Ustawy o ochronie obrotu gospodarczego z 12.10.1994 penalizuje obrót pieniędzmize zorganizowanej przestępczości powiązanej z: • Obrotem środkami odurzającymi lub psychotropowymi • Fałszowaniem pieniędzy lub papierów wartościowych • Wymuszaniem okupu • Handlem bronią

24. Przestępczość zorganizowana i zorganizowane grupy przestępcze w Polsce • W związku z powołaną w 1994 r. w KGP służbą do walki z przestępczością zorganizowaną, za cechy charakterystyczne tej przestępczości uznano: • Generowanie zysków na potrzeby członków związku oraz kontynuowanie i rozwój działalności przestępczej • Planowanie i elastyczność w ustalaniu kierunków działalności przestępczej

25. Przestępczość zorganizowana i zorganizowane grupy przestępcze w Polsce 3. Utrzymywanie kontaktów z organami władzy w celu zapewnienia bezpieczeństwa strukturze przestępczej (chodzi o tzw. bufory) 4. Hierarchiczność struktury wzorowaną na podmiotach gospodarczych 5. Podział zadań w zależności od kwalifikacji 6. Wewnętrzną i zewnętrzną hermetyczność prowadzonych działań

26. Przestępczość zorganizowana i zorganizowane grupy przestępcze w Polsce 7. Lokowanie zysków w legalne przedsięwzięcia 8. Pomoc dla członków organizacji, zwłaszcza objętych postępowaniem karnym, oraz ich rodzin 9. Mobilność i międzynarodowy charakter • Definicja zorganizowanej grupy przestępczej: „Hierarchicznie zorganizowany związek przestępczy, powołany z chęci zysku, dla dokonywania ciągłych i różnorodnych przestępstw, zakładający osiąganie celów przez korupcję, szantaż, użycie siły i broni”

27. Przestępczość zorganizowana i zorganizowane grupy przestępcze w Polsce • Niekiedy jednak rozróżnia się grupę od związku. • Zorganizowana grupa przestępcza charakteryzuje się: • uprzednią umową, określającą podział zadań, zasady kontaktu • określeniem form organizacyjnych • przynajmniej względną trwałością • Związek przestępczy zaś to (wg M. Bryły) „organizacja oparta na trwałych podstawach, obliczona na dłuższe istnienie, mająca określone kierownictwo, porządek wewnętrzny i dyscyplinę”

28. Przestępczość zorganizowana i zorganizowane grupy przestępcze w Polsce

29. Przestępczość zorganizowana i zorganizowane grupy przestępcze w Polsce • Wzorowane na przyjętych przez Europol, uznane przez CBŚ kryteria identyfikacji zorganizowanej grupy przestępczej i przesłanki do wszczęcia działań wobec niej: • Współpraca więcej niż dwóch osób • Wyznaczenie dla każdej z nich określonego zakresu działania w grupie • Dłuższy lub bezterminowy okres współpracy tych osób

30. Przestępczość zorganizowana i zorganizowane grupy przestępcze w Polsce 4. Stosowanie wewnętrznej kontroli i środków dyscyplinujących 5. Podejrzenia popełnienia ciężkich przestępstw 6. Działanie na płaszczyźnie międzynarodowej 7. Stosowanie przemocy 8. Struktura grupy wzorowana na podmiotach gospodarczych

31. Przestępczość zorganizowana i zorganizowane grupy przestępcze w Polsce 9. Zaangażowanie w proces prania brudnych pieniędzy 10. Uzyskanie wpływu na gremia polityczne i/lub gospodarcze, sądownicze, administracyjne 11. Działanie z chęci zysku i/lub osiągnięcia wpływu na władze • Biuro do Walki z P. Zorganizowaną KGP podejmuje/podejmowało działania, gdy stwierdza/stwierdziło, że grupę charakteryzuje przynajmniej osiem takich cech...

32. Struktura zorganizowanej grupy przestępczej, jej uwarunkowania i determinanty • W warunkach polskich strukturę tę określają: • Zasięg działania (grupy lokalne: dzielnicowe, obejmujące działaniem całe miasto; regionalne, ogólnokrajowe; międzynarodowe) • Skład etniczny (grupy np. polskie, etniczne, międzynarodowe) • Kierunki działania (grupy kryminalne, narkotykowe, zajmujące się przestępczością gospod., multiprzestępcze) • Pozycja lidera/liderów (jeden lider, zespół kierujący czy rozbudowany zarząd)

33. Struktura zorganizowanej grupy przestępczej, jej uwarunkowania i determinanty • W grupie przestępczej spoiwem decydującym o jej zwartości są: • więzi obiektywne (finansowe, uzależnień, rodzinne, przedmiotowe - cele, więzi wynikające z konieczności obrony przed innymi grupami) • więzi subiektywne (identyfikacji: więź dystrybutywna i kolektywna; strachu) • więzi behawioralne (prowadzona działalność, towarzyskie)

34. Struktura zorganizowanej grupy przestępczej, jej uwarunkowania i determinanty • Typowe struktury organizacyjne • Struktura gwiaździsta (z wyraźnie wyodrębnionym centrum i z powiązanymi z nim osobami/zespołami osób) • Sieć (struktura siatkowa – brak wyraźnego centrum, istnieje kilka równorzędnych współpracujących osób/grup) • Struktura liniowa (ciąg osób, zespołów; bez kontaktu pomiędzy granicznymi ogniwami – zob./czyt. F. Forsyth, DzieńSzakala) • Obserwowana jest zależność: im większa liczba członków grupy, tym częściej występuje surowy system organizacji hierarchicznej

35. Spotykane struktury(na podstawie badań ONZ, wyodrębniane wg relacji struktury hierarchicznej i sieciowej) • Hierarchiczna(jeden przywódca i podlegli) • Hierarchiczno-regionalna (na poziomie regionalnym składowe grupy posiadają pewien zakres swobody) • Hierarchiczno-klasterowa (zarządza kolegium) • Sieciowo-gronowa(na kształt kiści winogron – równoprawni, współpracujący ze sobą członkowie, dobierający w razie potrzeby członków „stowarzyszonych” – typowe w przypadku międzynarodowych form organizac. • Sieciowa (oparte na działalności kilku osób będących „ośrodkami” poszczególnych przedsięwzięć przestępczych)

36. Poziomy organizacyjne grup przestępczych • Poziom przywódczy (kierowanie działaniami przestępczymi i koordynacja zadań; finansowanie działalności, działania korupcyjne, kontakty z „buforami”; kontakty z innymi grupami przestępczymi w celu np. legalizacji nielegalnych środków, wykorzystywanie legalnych struktur biznesowych, kont bankowych) • Poziom organizacyjno-logistyczny (transport, składowanie nielegalnego towaru, kreatywna księgowość, organizacja niezbędnych dokumentów, nadzór nad szczeblem wykonawczym) • Poziom wykonawczy (kurierzy, dealerzy, kierowcy, przewodnicy, obserwatorzy)

37. Poziomy organizacyjne grup przestępczych

38. Skutki zorganizowania przestępców • To tzw. efekty uzmysławiające szczególne zagrożenie, jakie stwarza przestępczość zorganizowana • Efekt organizacyjny - właściwy podział zadań, uprawnień i obowiązków pozwala osiągać lepsze rezultaty bez zwiększania nakładów, osiągać cele niedostępne dla jednostek • Efekt ochronny - zorganizowanie grupy pozwala jej członkom lepiej zabezpieczać się przed wykryciem, osądzeniem (zob. łódzka ośmiornica)

39. Skutki zorganizowania przestępców 3. Efekt demoralizacji– udział w zorganizowanej grupie przestępczej wiąże się się z kontrolą i wpływem (demoralizującym) grupy na poszczególnych członków; grupa stanowi też grupę demoralizującego odniesienia dla osób nie związanych z przestępczością 4. Efekt korupcji– dzięki zorganizowaniu (oznaczającemu też większy zasięg działania), grupa ma większe możliwości wciągania w swoją działalność osób ze świata polityki, administracji, gospodarki

40. Rodzaje przestępczości zorganizowanej 1. Zorganizowana przestępczość kryminalna • wymuszanie stałych okupów • uprowadzenia dla okupu • kradzieże samochodów • rozboje drogowe • włamania (jednym z typów – „taranowe”) 2. Fałszowanie pieniędzy (kilkanaście tysięcy przypadków produkowania i dystrybuowania rocznie) 3. Przestępczość przeciwko dobrom kultury(głównie zabytkom ruchomym)

41. Rodzaje przestępczości zorganizowanej 4. Handel ludźmi (handel wizerunkiem - proceder w sieci) 5. Zorganizowana przestępczość narkotykowa • W Polsce oznacza ona przede wszystkim: • produkcję i dystrybucję (także eksport) narkotyków syntetycznych, przede wszystkim amfetaminy i jej pochodnych typu ekstazy • wyrób i handel pochodnymi konopi indyjskich (marihuana i haszysz) • tranzyt, ale i import heroiny (zwłaszcza brązowej, brown sugar)

42. Rodzaje przestępczości zorganizowanej 6. Terror kryminalny: • To po prostu akty przemocy wykorzystywane przez zorganizowane grupy przestępcze do realizacji założonych celów ekonomicznych 7. Terror polityczny • Ten wiążemy ze zorganizowaną przestępczością polityczną (kwestia ideologii), kwestionowaniem porządku prawnego, władz państwowych, sposobu realizacji nałożonych na nie zadań (Czerwone Brygady, Frakcja Czerwonej Armii, IRA, Lepper)