سازمان توسعه تجارت ایران راهبرد توسعه روابط اقتصادي و بازرگاني جمهوري اسلامي ايران

2. سازمان توسعه تجارت ایران راهبرد توسعه روابط اقتصادي و بازرگاني جمهوري اسلامي ايران با كشورهاي همسايه معاونت بازاريابي و تنظيم روابط نسخه داخلی (ویرایش اول)

3. تهیه کنندگان 1-رضا عباسقلی اداره کل آسیا واقیانوسیه 2-فرهاد پرند اداره کل اروپا وآمریکا 3-فرزاد پیلتن اداره کل عربی وافریقایی

4. فهرست مطالب فصل اول )اصول حاکم بر سیاست خارجی بویژه در مورد کشورهای همجوار فصل دوم ) شناخت كشورهاي همجوار فصل سوم ) روابط دوجانبه اقتصادي، بازرگاني ايران و كشورهاي همجوار فصل چهارم ) مروري بر رويكرد منطقه‌گرايي فصل پنجم ) حوزه‌هاي داراي پتانسيل همكاري منطقه‌اي فصل ششم ) راهكارها و پيشنهاد‌ها

5.  كمك به تحقق اهداف سند چشم‌انداز جمهوري اسلامي ايران ارايه الگوي مناسب براي توسعه همه جانبه و پايدار كشور  حداكثر استفاده از ظرفيت‌ها و توانمندي‌هاي اقتصادي كشور در عرصه‌هاي مختلف گسترش امنيت اقتصادي و بسترسازي جهت رونق فضاي كسب و كار در كشور تقويت و توسعه زيرساخت‌ها خلق مزيت‌هاي رقابتي در عرصه اقتصاد كشور نقش‌آفريني فعال و هدفمند مناطق آزاد كشور در فرآيند توسعه اقتصاد ملي و تعامل با اقتصاد جهاني اهداف و راهبردهاي طرح ملي ساماندهي روابط اقتصادي، تجاري ج.ا.ايران و كشورهاي همجوار

6. فصل اول مروري بر رويكرد منطقه‌گرايي (همگرايي يا همكاري؟)

7. در سه سطح جهانی،بین المللی و منطقه ایدر دو منظر اقتصادی و سیاسی ـ اجتماعی  از منظر اقتصادی: یک رشته سیاست‌ها کهمحدودیت‌های تجاری و موانع و تبعیضات موجود بر سر راه روابط اقتصاد بین‌الملل را حذف و یا به حداقل ممکن تقلیل دهد. سطوح و ابعاد منطقه گرايي

8. گسترش تولید منطقه اي و جهانيتخصص در تولید داخلیکسب درآمدهای ارزیکاهش هزینه‌های تولید در سطح منطقهافزایش تجارت ميان اعضاصرفه‌جویی در منابع کمیاب داخلیتوزیع بهینه درآمدافزایش کارایی در تولید و تجارتافزایش سرمایه‌گذاری‌های خارجی استفاده از مزیت‌های نسبي اعضا اهداف منطقه گرايي اقتصادي و تجاري

9. دلايل گرايش به منطقه‌گرايي دلايل اقتصادي دسترسي به بازار يكپارچگي عميق‌تر اقتصادي ضرورت حمايت از اقتصاد افزايش رقابت و جذب سرمايه‌گذاري خارجي

10. دلايل گرايش به منطقه‌گرايي دلايل سياسي جلوگيري از عقب‌گرد در زمينه اصلاحات سياسي و اقتصادي افزايش قدرت چانه‌زني در مجامع بين‌المللي تقويت امنيت ميان اعضا تضمين حمايت سياسي

11. در كشورهاي پيشرفته پيش‌بردن تدريجي دستور كار مذاكرات تجاري چند جانبه حمايت از اهداف سياست خارجي از جمله توسعه دسترسي به بازار در حوزه‌هاي غير كالايي (نظير تجارت خدمات، تجارت ايده و سرمايه‌گذاري) وارد كردن موضوعات خارج از WTO در دستور كار مذاكرات

12. در كشورهاي در حال توسعه دسترسي مطمئن به بازار كشورهاي پيشرفته (علاوه بر امتيازات يكطرفه) جذب سرمايه‌گذاري خارجي و انتقال فناوري تسهيل تجارت ميان همسايگان ايجاد چارچوبي براي همكاري در سطح منطقه

13. شرايط ايجاد همگرايي اقتصادي و تجاري نزديكي كشورهاي عضو از لحاظ بعد مسافت و جغرافيا خصوصيات مشترك فرهنگي، سياسي، نژادي، زباني، تاريخي و ... كشورهاي عضو عدم وجود منازعات و كشمكش‌هاي سياسي، فرهنگي و ... ميان كشورها تعداد و اندازه زياد و بزرگ كشورهاي عضو براي بهره‌برداري از مزيت‌هاي «مقياس اقتصادي»، «رقابت» و كاهش هزينه‌هاي توليدي آمادگي بالقوه و بالفعل ايجاد روابط اقتصادي و تجاري گسترده با يكديگر اقتصاد كشورهاي عضو به جاي آنكه مكمل يكديگر باشد، در رقابت با يكديگر قرار داشته باشد.

14. منافع و مضار عضويت منافع: بهره‌گيري از صرفه‌هاي ناشي از توليد انبوه افزايش رقابت و كارايي ميان توليدكنندگان داخلي بهبود احتمالي رابطه مبادله جذب سرمايه خارجي و انتقال فناوري احتمال ايجاد تجارت

15. منافع و مضار عضويت مضار: كاهش درآمد گمركي نيازمندي به منابع مالي و اداري براي انجام مذاكره مسئوليت سنگين اجراي قوانين و مقررات پيچيده ايجاد تعهدات متناقض احتمال انحراف تجارت

16. وضعيت ترتيبات منطقه‌اي در جهان دربخش كالايي در بخش خدمات

17. وضعيت ترتيبات منطقه‌اي در جهان موافقت نامه هاي اعلام شده به سازمان تجارت جهانی تأسيس سازمان جهاني تجارت

18. درجات گوناگون ادغام يا همگرايي منطقه‌اي: باشگاه تجاري ترجيحي منطقه آزاد تجاري يا مشاركت اتحاديه گمركي بازار مشترك اتحاديه اقتصادي

19. اتحاديه اقتصادي بازار مشترك اتحاديه گمركي موافقت نامه تجارت آزاد موافقت نامه هاي ترجيحي مراحل شكل گيري همگراي منطقه اي يكپارچگي بيشتر اقتصادي و سياسي سطح نازلتر فعاليت هاي اقتصادي

20. Global & regional developments Projected participation in RTAs (services) 15 to 19 1 to 4 5 to 9 10 to 14 20 to 25 No Data

21. Global & regional developments Euro Mediterranean Free Trade Area ASEAN + 3 ASEAN + 3 + SAFTA and CER? Free Trade Area of the Americas (FTAA) African Economic Community NAFTA MERCOSUR COMESA ECOWAS CIS CACM EFTA GCC SADC EAEC SAFTA CARICOM EU PAN-ARAB FTA CEMAC CAN CEFTA WAEMU SACU ASEAN

22. Macao, China BIMSTEC ASEAN PATCRA MSG Singapore SPARTECA PICTA CER South Asian Free Trade Area ASEAN Free Trade Area Signed / In Force Under Negotiation Under Consideration Pacific Islands Countries Trade Agreement (PICTA) Asia-Pacific Trade Agreement Asia_ Pacific's intra_ regional RTA network

23. Canada EU-PACIFIC EPA United States Mexico Dominican Republic Guatemala Bahrain Honduras ASEAN Jordan El Salvador PICTA Nicaragua Egypt Singapore Panama Mauritius Peru GCC Chile SACU MERCOSUR Brunei, Chile, New Zealand & Singapore South Asian Free Trade Area ASEAN Free Trade Area Signed / In Force Under Negotiation Under Consideration Pacific Islands Countries Trade Agreement (PICTA) Asia-Pacific Trade Agreement Asia_ Pacific's extra_ regional RTA network

24. Asia_ Pacific's regional integration ASEAN + 3 ASEAN + 3 + SAFTA + CER South Asian Free Trade Area ASEAN Free Trade Area Pacific Islands Countries Trade Agreement (PICTA) Asia-Pacific Trade Agreement

25. EU EFTA United States Turkey New Zealand GCC Australia Agadir Agreement Notified in Force China COMESA Members Signed / Under Negotiation India Gulf Co-operation Council Arab Maghreb Union Singapore Japan Pan-Arab Free Trade Area

26. اتحاديه‌هاي تجاري منطقه‌اي و سازمان تجارت جهاني هر عضو مي‌تواند وارد يك ترتيب تجاري منطقه‌اي شود و با شركاي جديد خود رفتار تجاري مطلوب‌تري نسبت به اعضاي خارج از آن برقرار نمايد. مطابق ماده 24 گات 1994، اعضا مي‌توانند اتحاديه گمركي، مناطق تجارت آزاد و موافقتنامه‌هاي موقت ايجاد نمايند با اين شرط كه ترتيبات مزبور، تجارت بين طرف‌هاي متعاهد را بدون افزايش موانع تجاري فراروي كشور ثالث تسهيل نمايد. كشورهاي در حال توسعه مطابق شرط توانمندسازي قادرند بدون در نظر گرفتن شرايط مندرج در ماده 24 گات، اتحاديه گمركي يا منطقه تجارت آزاد و يا ترتيبات منطقه‌اي ديگري تشكيل دهند. ماده 5 موافقتنامه عمومي تجارت خدمات تحت عنوان يكپارچگي اقتصادي همانند ماده 24 گات 1994 ترتيبات تجاري منطقه‌اي را مجاز مي‌داند.

27. گات 1947 موافقت نامه عمومي تجارت خدمات مقررات سازمان درخصوص ترتيبات منطقه‌اي ماده 5 ماده 24 تفسير از برخي مفاد ماده 24 گات شرط توانمند سازي

28. مهمترين ترتيبات همكاري و همگرايي منطقه‌اي در آسيا اتحاديه ملل جنوب شرق آسيا (ASEAN) برونئي، كامبوج، اندونزي، لائوس، مالزي، فيليپين، سنگاپور، تايلند، ويتنام سازمان همكاري اقتصادي (ECO) آذربايجان، افغانستان، ايران، قزاقستان، قرقيزستان، تاجيكستان، تركيه، تركمنستان، ازبكستان و پاكستان جامعه اقتصادي اوراسيا (EURASEC) بلاروس، قزاقستان، قرقيزستان، روسيه، تاجيكستان، ازبكستان در مرحله عضويت جامعه كشورهاي مستقل مشترك‌المنافع (CIS) روسيه، تركمنستان، قزاقستان، قرقيزستان، تاجيكستان، آذربايجان، روسيه

29. مهمترين ترتيبات همكاري و همگرايي منطقه‌اي در آسيا شوراي همكاري خليج فارس (PGCC) بحرين، كويت، عمان، قطر، عربستان، امارات اتحاديه همكاري منطقه‌اي جنوب آسيا (SAARC) بنگلادش، پاكستان، هند، بوتان، پنال، افغانستان موافقتنامه همكاريهاي اقتصادي و تجاري اقيانوس آرام جنوبي(SPARTECA) استراليا، نيوزيلند، جزاير كوك، فيجي، كريباتي، مارشال، ميكرونزي، مائورو، نئوپاپوآ، گينه‌نو، جزاير سليمان،‌ ساموا كميسيون اقتصادي و اجتماعي سازمان ملل براي آسيا و اقيانوس آرام (ESCAP) تمامي كشورهاي آسيا و اقيانوس آرام به اضافه چند كشور اروپايي

30. مهمترين ترتيبات همكاري و همگرايي منطقه‌اي در آسيا سازمان همكاري آسياي مركزي (CACO) قزاقستان، قرقيزستان، تاجيكستان، ازبكستان سازمان همكاري شانگهاي (SHO) قزاقستان، قرقيزستان، تاجيكستان، ازبكستان، روسيه، چين، ايران، هند و پاكستان بعنوان ناظر اتحاديه همكاري منطقه‌اي كشورهاي حاشيه اقيانوس هند (IOR_ARC) اعضا:ايران، عمان، هند، اندونزي، مالزي، تايلند، سنگاپور، امارات، بنگلادش، موريس، كنيا، افريقاي جنوبي، ماداگاسكار، استراليا، سريلانكا، تانزانيا، موزامبيك، يمن. ناظرين و طرف‌هاي گفتگو:چين، فرانسه، انگليس، ژاپن، مصر

31. مهمترين ترتيبات همكاري و همگرايي منطقه‌اي در آسيا گفتگوي همكاري آسيايي (ACD) اعضا:ايران، چين، ژاپن، تايلند، بنگلادش، برونئي، كامبوج، هند، اندونزي، قزاقستان، كره جنوبي، كويت، لائوس، مالزي، عمان، پاكستان، فيليپين، قطر، سنگاپور، سريلانكا، ويتنام، امارات، مغولستان، بوتان، عربستان، روسيه، تاجيكستان، ازبكستان گروه هشت كشور مسلمان (D8) ايران، تركيه، پاكستان، بنگلادش، مالزي، اندونزي، نيجريه، مصر

32. مهمترين ترتيبات همكاري و همگرايي منطقه‌اي در آسيا بانك توسعه آسيايي (ADB) اعضا منطقه‌اي:افغانستان، استراليا، بنگلادش، بوتان، كامبوج، چين، فيجي، هنگ‌كنگ، هند، اندونزي، ژاپن، قزاقستان، كريباتي، كره جنوبي، قرقيزستان، لائوس، مالزي، مالديو، جزاير مارشال، ميكرونزيا، مغولستان، ميانمار، نائورو، نپال، نيوزيلند، پاكستان، گينه‌نو، فيليپين، ساموآ، سنگاپور، جزاير سليمان، سريلانكا، چين تايپه، تاجيكستان، تايلند، تونگا، توالو، ازبكستان، واتواتو، ويتنام. طرح كلمبو (COLOMBO PLAN) اعضا:افغانستان، استراليا، بنگلادش، سريلانكا، بوتان، فيجي، هند، اندونزي، ايران، ژاپن، كره، تايلند، لائوس، مالزي، مالديو، مغولستان، ميانمار، نپال، آمريكا، نيوزيلند، پاكستان، گينه جديد، فيليپين، سنگاپور، ويتنام

33. برونئي، كامبوج، اندونزي، لائوس، مالزي، فيليپين، سنگاپور، تايلند، ويتنام اتحاديه ملل جنوب شرق آسيا ASEAN

34. آذربايجان، افغانستان، ايران، قزاقستان، قرقيزستان، تاجيكستان، تركيه، تركمنستان، ازبكستان و پاكستان سازمان همكاري اقتصادي ECO

35. بلاروس، قزاقستان، قرقيزستان، روسيه، تاجيكستان/ ازبكستان در مرحله عضويت جامعه اقتصادي اوراسيا EURASEC

36. بنگلادش، پاكستان، هند، بوتان، پنال، افغانستان اتحاديه همكاري منطقه‌اي جنوب آسيا SAARC

37. اتحاديه همكاري منطقه‌اي كشورهاي حاشيه اقيانوس هند IOR-ARC اعضا:ايران، عمان، هند، اندونزي، مالزي، تايلند، سنگاپور، امارات، بنگلادش، موريس، كنيا، آفريقاي جنوبي، ماداگاسكار، استراليا، سريلانكا، تانزانيا، موازمبيك، يمن.ناظرين و طرف‌هاي گفتگو:چين، فرانسه، انگليس، ژاپن، مصر

38. ايران و ترتيبات منطقه‌اي عضويت در ترتيبات منطقه‌اي محدود اكو سازمان كنفرانس اسلامي گروه هشت كشور در حال توسعه مسلمان (D8) نظام ترجيحات تجاري ميان كشورهاي در حال توسعه اتحاديه كشورهاي حاشيه اقيانوس هند (IOR_ARC) رويكرد منفعل در عضويت با نگاه عمدتا سياسي و كمتر اقتصادي

39. وضعيت موافقتنامه‌هاي تجاري دوجانبه جمهوري اسلامي ايران

40. سياست منطقه‌گرايي ايران اتخاذ رويكرد فعالانه با نگاه عمدتا اقتصادي همكاري منطقه‌اي محدود با شركاي طبيعي و داراي بيشترين اكمال تجاري با ايران براساس مطالعات اقتصادي ترتيبات تجاري منطقه‌اي به هيچ وجه نمي‌توانند جايگزين مذاكرات الحاق به سازمان جهاني تجارت باشد مديريت مذاكرات دوجانبه، منطقه‌اي و چندجانبه

41. موانع همگرايي فاصله زياد جغرافيايي فقدان خصوصيات مشترك فرهنگي، سياسي، نژادي، زباني، تاريخي و ... كشورهاي عضو وجود منازعات و كشمكش هاي سياسي، فرهنگي و ... ميان كشورها عدم آمادگي بالقوه و بالفعل يك يا چند عضو از اينجا جهت برقراري روابط اقتصادي و تجاري گسترده با يك يا چند عضو ديگر مكمل بودن اقتصاد كشورهاي عضو

42. موانع همگرايي ميان جمهوري اسلامي ايران و كشورهاي همجوار ديدگاه هاي متفاوت در تعاملات منطقه اي و بين المللي مناقشات ارضي و مرزي مانند (عربستان، كويت) (عربستان، عمان) (عربستان، امارات) (عربستان، قطر) (قطر، بحرين) گرايشات فراوان نظامي و سابقه تسليهاتي اختلافات قومي و مذهبي ريشه دار مكمل بودن اقتصادهاي كشورهاي همجوار استراتژي ايالات متحده آمريكا در منطقه ،

43. نتايج وجود موانع در برخي موارد فوق مانع امكان برقراري همگرايي منطقه اي ميان ايران و كشورهاي همجوار مي باشد. بجاي كوشش جهت ا يجاد همگرايي منطقه اي لازم است تلاش ها در راستاي ايجاد همكاري منطقه اي براساس نظريه هاي كاركردگرايي و نوكاركردگرايي صورت گيرد. در صورت شكل گيري همكاري منطقه اي در برخي حوزه ها مي توان به همگرايي منطقه اي در آينده اميدوار بود. ، نتيجه گيري كلي: همكاري به جاي همگرايي

44. رويكرد طرح حاضر: منطقه گرايي از نوع همكاري در زمينه هاي داراي پتانسيل همكاري به جاي همگرايي زمينه هاي پيشنهادي داراي پتانسيل همكاري: ، همكاري در زمينه ترانزيت همكاري در زمينه انرژي همكاري در زمينه صادرات مجدد همكاري در زمينه مناطق آزاد همكاري در زمينه صدور خدمات فني و مهندسي

45. فصل دوم اصول حاکم بر سیاست خارجی کشور بویژه در مورد کشورهای همجوار

46. گسترش همكاريهاي دوجانبه، منطقه‌اي و بين‌المللي. تشنج‌زدائي در روابط با كشورها. تقويت روابط سازنده با كشورهاي غير متخاصم.بهره‌گيري از روابط براي افزايش توان ملي.مقابله با تك‌قطبي شدن جهان.تلاش براي همگرائي بيشتر ميان كشورهاي اسلامي. برخي اصول حاكم بر روابط خارجي براساس سند چشم‌انداز و قانون برنامه چهارم توسعه

47. بهره‌گيري از روابط سياسي با كشورها براي: نهادينه كردن روابط اقتصادي، افزايش جذب منابع و سرمايه‌گذاري خارجي و فناوري پيشرفته وگسترش بازارهاي صادراتي ايران و افزايش سهم ايران از تجارت خارجي و رشد پرشتاب اقتصادي موردنظر در چشم انداز.تلاش براي تبديل مجموعه كشورهاي اسلامي و كشورهاي منطقه به يك قطب منطقه‌اي اقتصادي، علمي و فن‌آوري صنعتي. برخي اصول حاكم بر روابط خارجي براساس سند چشم‌انداز و قانون برنامه چهارم توسعه

48. ايفاي نقش پيش‌تاز و جريان ساز (فعال) در روابط دوجانبه و چندجانبه و پرهيز از سياستهاي انفعالي در سياست خارجي  برخورد علمي در طراحي و اجراي سياست خارجي توسعه و تعميق روابط با ساير كشورها مبتني بر منافع ملي با رعايت اولويت‌هاي زير:كشورهاي همسايه با تأكيد بر حسن همجواري كشورهاي اسلامي با تأكيد بر ضرورت همگرائي بين آنها كشورهاي جهان سوم (جنوب) بويژه كشورهاي افريقائي و آمريكاي لاتين كشورهاي غيرمتخاصم در صحنه بين‌المللي سياستها و خط مشي‌هاي كلي در سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران

49.  تحکیم و تقويت امنيت ملي از طريق تعامل با كشورهاي همسایه و تأثيرگذار در امنیت ملی تكيه بر همكاريهاي منطقه‌اي و بين‌المللي با هدف تحكيم موقعيت منطقه‌اي كشور ارتقاء نقش كشور در روابط بين‌المللاستفاده از فرصتها و امكانات براي افزايش توان ملي سياستها و خط مشي‌هاي كلي در سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران

50. مقابله با اقدامات خودسرانه قدرتها و تسري قوانين داخلي آنها به فراسوي مرزها مبارزه با تهديدات جهاني ار جمله تروريسم ، مواد مخدر و تسليحات كشتار جمعي و …كاهش فشارها و تهديدات  حضور مؤثر و گسترش فعالیتها در سطح سازمانهای تخصصی بین المللی اعتمادسازي و تنش‌زدائي در روابط خارجي كشور سياستها و خط مشي‌هاي كلي در سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران