Riospráid Ceallach :

1. Suíomh- An Miteacoindre RiospráidCeallach:

2. Riospráid: An bpróiseastrínascaoiltear fuinneamhsa chill ó bhriseadhsíosGlúcóis. • BíonnfuinneamhagteastáilagGACHorgánaigh’ & tásé le fáil ó bia. • An bealadh is fearrchun an fuinneamhstórailtesamóilínbia (glúcós) a fháilnátríriospráid, conaircatabalacha, chunATP a cruthú. Tarlaíonnséichealla: Prócarótach& : Eócarótach:

3. 2 cinéal RIOSPRÁIDE:1. RiospráidAeróbach (le O₂):2. RiospráidAnaeróbach (gan O₂): RiospráidAeróbach: Briseadhsíosglúcóis go hiomlán le cabhairocsaiginechunfuinneamh a chur arfáil. Úsáidtear an fuinneamhseochungurféidir leis an chill a gnáthobair a dhéanamh. C6H12O6 + 6O2 →6CO2+ 6H2O + fuinneamh

4. Miteacoindre- • Cillorganáid le scannándúbailtetimpeallair. • Scannánseachtarachréagusbíonn an scannáninmheánachfillte. • Criostae: nafillteáinsascannáninmheánach. • Máitrís: ábharleachtachilár an mhiteacoindre. • Tarlaíonnriospráidaeróbachsamhiteacoindre – timthriall Krebs samháitrís& córasiompairleictreoinsnacriostaí. Faightear a lánmiteacoindríigceallainadteastaíonn a lánfuinnimhuatha, ms: ceallamíristéamachasaphlanda………

5. RiospráidAerobach (le O₂)- (GNÁTH) Tarlaíonn2stáitseiriospráid aeróbach: • Glicealú • Timtraill Krebs & Córas IomproiríLeictreoin Stáitse 1:GlicealúAnaeróbach Suíomh: saciotasól (an cuidleachtach don ciotaplasma). Bíonnnaeinsímíriachtanach do céim 1 le fáilanseo. Ocsaigin?: Níl O₂ agteastáilag an pointe seo! Ciotasól Miteacoindre

6. RiospráidAeróbachcéim 1: Glicealú (a) • Cuirteardhámhóilínfosfáite ó 2 ATP leis an nglúcós. • Scoilteanmóilínghlúcóisinabhfuil6Carbóin go dhámhóilín 3C, - naaigéadpiorúvach. (C3H4O3)– - Scaoiltear 4 ATP (brabús 2 ATP). • Nílgá le hocsaigin& mar sin tugtarGLICEALÚ ANAEROBACH air. - Tarlaíonnsésachíteaplasma. - Mábhíonnocsaiginiláthairtéann an aigéadpiorúvachisteachsamhiteacoindre & scaoiltearméidbeagfuinnimh. Tácuid is mó don fuinneamhfóssnamóilínípiorúvach.

7. Stáitse 2: (i)Timthriall Krebs Timtriall Krebs: Bristearsíosnamóilíní 3C (piorúvach) go hiomlán.Baintearcarbónamháin den aigéadpiorúvachagfágáilgrúpaaicéitile (2C). - Ceanglaíonnan C le O2=scaoileadhCO2 - Bristear an grúpaaicéitilego hiomlán. - ScaoiltearCO2, H+ & leictreoin. - Ceanglaíonnnahiainhidrigine le NAD agdéanamhNADH+. Tágá le ocsaiginanseo Suíomh: máitrísmiteacoindre Táirgaí: móilíníATP déanta, NADH, CO2,

8. Stáitse 2: (ii) CórasIompróiríLeictreoin • Faightarna H+& naleictreoin ó Thimthriall Krebs. • Ceanglaítearnahiainhidrigine le ocsaiginchunH₂O a dhéanamh. • Bíonnfuinneamhsnaleictreoinagtúsnasraithe. Nuair a théannsiadtrínsraithiompróiríúsáidtearan fuinneamhchun P a chur le ADP chun ATP a thabhairt. Fosfairiliúocsaídiúcháin(cuirtearP le ADP & bíonn O₂ riachtanach.) Táirge:Déantara 36 ATP, & H₂O. Suíomh: Tarlaíonnséigcriostaemhiteacoindre. Criostae Máitrís

9. AR

10. Riospráidaeróbach (le O₂): 2 2 32 Líon ATPs taréisriospráidaeróbachGlúcós: 36ATP

11. RiospráidAnaeróbach: • Nuairnachmbíonnocsaiginiláthair, níbhristear an glúcóssíos go hiomlán. • Ainmhithe: Déantaraigéadlachtach • Plandaí: Déantareiteanól& CO₂ as ibplandaí/fungas. Nídhéantarmóránfuinnimh (ATP) anseo. Plandaí:C6H12O6 → C2H5OH + CO2 +210 kJ eiteanól

12. PróiseasnaRiospráideAnaeróbaí Tosaíonnriospráidanaeróbach mar an gceanna le riospráidaeróbach. (Glicealú) • Tarlaíonnglicealúaneróbachsachíteaplasmainascoiltearglúcós go dhámhóilínaigéadpiorúvachagusscaoiltear 2 ATP. Táirge/Suíomh: An Citeaplasma/Ciotósól Toiscnachbhfuilocsaiginiláthairníféidirle TimthriallKrebs/CórasnanIompróiríHidriginetarlú. http://www.greatpacificmedia.com/#

13. I bPlandaí/Giosta • Is leorméidbeagATP do cheallasingilplandaí. • Déananngiosta, fungasaoncheallach, riospráidanaeróbach& déantareiteanólagusCO₂ dábharr. Úsáidíitionscadal: 1. Grúdaireachta(brewing): tugtarcoipeadh(fermentation) arseo& séeiteanól an t-alcól a dhéantarimbeoirnóibhfíon. ScaoiltearCO₂ mar fuíoll 2. Bácála: nuair a chuirteararán san oigheanngalaíonn an t-alcólagfágáilblasdeasar an arán. Freisinforbraíonn an dé-ocsaídcharbóin leis an teas agusséseo is cúisle hárdú an aráin.

14. Riospráid ANAERÓBACH (gan O₂)

15. I Ainmhithe/Bactéir (monera) áirithe: • I matáin an duinetarlaíonnriospráidaeróbach de ghnáthach gan O₂ athraíonnnamatáindo riospráidanaeróbach. • Cuirtearbeagfuinnimharfáil. • Déantaraigéadlachtach& nuair a bhailíonnsésnamatáin is cúis le crampaí é. Úsáidí I dTionscadal: indéantúsíogairtcuirtearbaictéir a dhéanannaigéadlachtach leis an mbainne.

16. http://www.youtube.com/watch?v=3pDSPVhi69c&feature=related • http://www.youtube.com/watch?v=2f7YwCtHcgk (ceannfada)

19. (a) Ullmhaigh&(b) taispeáintáirgeadhalcóil le giosta. (a) Ullmhú an Alcól Fearas:Eascramór, spadal, 2 promhadán, stopallán, feadán, méaleictrónach plátateo, teirmiméadar (dabhach uisce@30°C) Ceimicáin: Aoluisce, Giosta*, Glúcós, Ola. Srath Ola Giosta & Glúcós@30°C Aoluisce

20. (a) Ullmhú an Alcól-MODH • Cuir5g Glúcós le 100cm³H₂O • Fiucharplátateo- 5 nóim • Ligdófuarú (go timpeall 30°C) & cuir5g Giostaleis. • Clúdaigh le srath Ola • Socraigh an fearas mar  • Coiméadsúilar an AolUisce don athrúdath. Srath Ola Giosta & Glúcós@30°C Aoluisce

21. (b) TaispeáintairgeAlcól ‘Eatanól’ le RiospráidAnaeróbach ó Giosta Fearas: Promhadán , 2 braonadór, eascrauiscete, Scagpháipéir Ceimicáin: 5cm³Dícrómáit Potassiam 5cm³ AigéidSulfúrachDlúth (conc.) le 5cm³ don meascánscagtha

22. (b) TaispeáintairgeAlcól ‘Eatanól’ le RiospráidAnaeróbach ó Giosta Modh/NósImeachta: • Measc5cm³ DícrómáitPotassiam(oráiste) le 5cm³ don meascánscagtha(táirge ó chuid (a) don turg.) • GO CÚRAMACH!!- cuir5cm³ AigéidSulfúrachDlúthisteachanois & cuir an tuaslagánseo in eascralánd’uiscete. Tortha: Athrúdathmábhfuilalcól/eatanól I láthair: ó Oráiste go __________ * Seo a búnús do na ‘breathaliser tests’ a déanannna Gardaí