1 / 27

БАЛЦКІЯ ПЛЯМЁНЫ

Бібліятэка слайдаў “БEЛАРУСЬ НАЗАЎСЁДЫ” Слайд-серыя №3 БЕЛАРУСЫ Ў ЧАСЫ ВЯЛІКАГА КНЯСТВА ЛІТОЎСКАГА ( 1236-1791 ) Часопіс “САКАВІК”, www.sakavik.net П раект “РАЗАМ”, сьнежань 2013. БАЛЦКІЯ ПЛЯМЁНЫ.

aletta
Download Presentation

БАЛЦКІЯ ПЛЯМЁНЫ

An Image/Link below is provided (as is) to download presentation Download Policy: Content on the Website is provided to you AS IS for your information and personal use and may not be sold / licensed / shared on other websites without getting consent from its author. Content is provided to you AS IS for your information and personal use only. Download presentation by click this link. While downloading, if for some reason you are not able to download a presentation, the publisher may have deleted the file from their server. During download, if you can't get a presentation, the file might be deleted by the publisher.

E N D

Presentation Transcript

  1. Бібліятэкаслайдаў “БEЛАРУСЬ НАЗАЎСЁДЫ”Слайд-серыя №3БЕЛАРУСЫ Ў ЧАСЫ ВЯЛІКАГА КНЯСТВА ЛІТОЎСКАГА(1236-1791)Часопіс“САКАВІК”, www.sakavik.netПраект“РАЗАМ”, сьнежань 2013

  2. БАЛЦКІЯ ПЛЯМЁНЫ У 10-12 ст. балцкіяплямёны -куршы, жэмайты, прусы, ятвягі, літва, латгалызаймалітэрыторыісучасныхЛітвы, Латвіі і частковаБеларусі.

  3. БАЛТЫ І ЎСХОДНІЯ СЛАВЯНЕ Балцкіяплямёны, жыліпобач з усходніміславянамі і відавочна, штоянычастковазьмешвалісяякда, так і пасьляўтварэньняПолацкага (960), Тураўскага (980) і Пскоўскага (1014) княстваў.

  4. ЛІТВА Ў 13-м СТАГОДДЗІ У пачатку 13 ст. налітоўскіхземляхнебыломоцнайулады, наўсходзеянычастковабыліпадкантролемПолацкагакняства. Тэрыторыялітоўскіхзямельскладаланатойчаскаля 90.000 кв.км. У 1260 г. у Літвеналічваласякаля400.000 жыхароў, з іх 2/3 былілітоўцамі.

  5. МІНДОЎГ. КАРОЛЬ ЛІТВЫ Заснавальнікам Літоўскага княства быў князь Міндоўг. Ён, як першыі апошнікарольЛітвы, каранаваўсяўНаваградкуў1253 годзе. Магчыма, што Міндоўгпрыйшоў у Наваградаксасваёйсілай, але больш верагодна -быўзапрошанынакняжаньнежыхараміНаваградка. НаваградакстаўсталіцайЛітоўскага княства. 1253 - КаранаваньнеМіндоўга ў Наваградку Міндоўг прыняў праваслаўе ў 1246 г., каталіцтва ў 1251 г., а ў 1261 г. вярнуўся да паганства. МіндоўграспачаўдалучэньнедаЛітвыўсходніхзямель, якія ў сярэдзіне 13 ст. быліпадпагрозайзахопуманголаміЗалатойАрды.

  6. СТАНАЎЛЕНЬНЕ ВКЛ У 1307 г. пры князю Віценю да ВялікагаКнястваЛітоўскага (ВКЛ) была далучанаПолацкаязямля. У часы княжаньняГедыміна (1316-1341) Мінская,Турава-ПінскаяіБерасцейскаяземлітаксамаўвайшліў склад ВКЛ (1320-1330). ПачынаючыадГедымінадзяржаўнаймовай у ВКЛ быластарабеларускаямова. У 1323 г. Гедымінперанессталіцу ВКЛ зНаваградкаўВільню. Гедымін (1275-1341) Гедымін меў добрыя стасункі з Ноўгарадам, Псковам і Цвер’ю на грунце сумеснай барацьбы супраць маскоўскага ўціску ў часы княжаньня Івана Каліты (1325-1340). Менавіта ў гэты час ВКЛ выступіла аб’яднальнікам усходнеславянскіх зямель, абараніла іх ад захопу Залатой Ардой і ад уплыву еўразійскай цывілізацыі ў далейшым.

  7. СТАНАЎЛЕНЬНЕВКЛ(працяг) Уладаньні ВКЛ істотна пашырыліся ў часы княжаньня сына Гедыміна, Альгерда (1345-1377), вялікага князя літоўскага, князя віцебскага. Пасьля бітвы пад Сінімі Водамі ў 1362 г. уся левабярэжная Украіна была вызвалена ад манголаў і далучана да ВКЛ. Такім чынам, украінцы, як і беларусы выйшлі з пад уплыву Залатой Арды. Альгерд (1295-1377) У ВКЛ, Полацкая і Віцебская землі мелі пэўную самастойнасьць – баярства зямель мела права займаць пасады мясцовага кіраваньня. З Падзвіньня выйшла большасьць родаў беларускага паходжаньня, прадстаўнікі якіх займалі кіруючыя пасады ў органах улады ВКЛ: князі Друцкія, Лукомскія, Адзінцэвічы і такія роды як Глябовічы, Ільінічы, Неміравічы, Корсакі, Зяноўевічы.

  8. СТАНАЎЛЕНЬНЕ ВКЛ(працяг) ПрыАльгердзеў ВКЛ увайшліЧарнігава-Северскія, Валынскія, Пераяслаўскіяземлі, Смаленскаекняства, тэрыторыіўбасейнахДнястра, Буга, Дняпра. ПасьлявайнызМасковіяй у 1368-1372г.г. да ВКЛ былідалучанызначныяраёны на паўночнымусходзе да МажайскаіКаломны. Масковіяікняствы на паўночнымусходзеінапоўднізнаходзілісяпадЗалатойАрдойз 1234 па 1480 г.г.

  9. ВІТАЎТ ВЯЛІКІ І ГРУНВАЛЬД -ВітаўтВялікі (у каталіцтвеВіганд і Аляксандар, у праваслаўіАляксандар) — вялікікнязьлітоўскі (княжыў з 1392 па 1430г.), князьгарадзенскі і троцкі.Адзін з найвыдатнейшыхгаспадароў ВКЛ. ПрыВітаўце, паводлеКрэўскайуніі, ВКЛ існавалаякнезалежнаяадпольскагакаралядзяржава. • У часГрунвальдскайбітвы (1410) узначальваўлітоўскіявойскі, якіябыліасноўнайсілай у разгромекрыжакоў (Полацкая, Віцебская, Гарадзенская, Пінская, Ваўкавыская, Лідзкая, Новагародзкая, Смаленская, Слонімская, Старадубская, Кіеўская, Амсьціслаўская і інш. харугвы). З 40 харугваў ВКЛ, 25 былі з гарадоў і мястэчкаўсучаснай Беларусі. Вітаўт (1350-1430) Перамога пры Грунвальдзе надоўга ліквідавала пагрозы з боку Тэўтонскага Ордэна.

  10. ВЯЛІКІЯ КНЯЗІ ВКЛ ВялікіяКнязіЛітоўскіяпачынаючы з Казімірабылі і КараляміПольскімі Казімір Аляксандр Жыгімонт ІІ Жыгімонт ІІІ

  11. ВКЛда Люблінскай уніі 1569 г. т. (д Першая палова 16 ст. была запоўнена войнамі паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Масковіяй (1500-1503, 1506-1508, 1512-1522, 1534-1537). 3 аднаго і другога боку былі і перамогі і паражэнні. Уся захопніцкая палітыка Масковіі адбывалася пад ідэяй абароны праваслаўя.

  12. ЭТНАСЫ Ў ВКЛ На тэрыторыі ВКЛ побач з продкамі беларусаў пражывалі ў 13 ст. – аўкштайты, валыняне, жамойты, латыголы, севяране, яцьвягі, а з канца 14 ст. татары, яўрэі і інш. На культуру нашых продкаў пэўны ўплыў аказвала як культура гэтых этнасаў, так і культура продкаў украінцаў, далучаных да ВКЛ пасля перамогі над татарамі ў другой палове 14 ст. Уплыў культуры палякаўімаскоўцаў у 14–15 ст. быўнязначным. ВялікаеКнястваЛітоўскае было пераважнахрысьціянскайкраінай (праваслаўе, каталіцтва, пратэстантызм, з 1596г. уніяцтва, існавалітаксамаіўдзейскаеімусульманскаеверавызнаньні). У 1618 годзеў РэчыПаспалітай, Рэспубліцы Двух Народаў, натэрыторыі ў 1 млнкв.км. пражывала 12 млнжыхароў, з іх: палякаў- 4.5 млн, украінцаў- 3.5 млн,беларусаў- 1.5 млн, літоўцаў - 0.75 млн,прусаў- 0.75 млн, яўрэяў- 0.5 млн, лівонцаў- 0.5 млн. Плошча ВКЛ у гэты час складала каля 380 тыс. кв.км.

  13. МОВА Ў ВКЛ Старабеларуская мова ў ВКЛ мела статус дзяржаўнай, рабочай мовы Вялікага сойма. На ёй напісаны важнейшыя юрыдычныя дакументы — Прывілеі (1447), Судзебнік (1468), Статуты ВКЛ. Па-за межамі краіны мову называлі літоўскай (у жамойтаў, продкаў сёняшніх літоўцаў, сваёй пісьмовай мовы не было да 16 ст.). УПольшчымовайафіцыйныхдакумэнтаўбылалацінская і польская. ДзяржаўнасьцьбеларускаймовыбыласкасаванаПастановайканфедэрацыісаслоўяўРэчыПаспалітай у 1696 годзе. Прыкладтэкстунастарабеларускаймове — першыабзацзваротупадканцлера ВКЛ ЛьваСапегідаЖыгмонта III Вазы з нагодыпрыняцьцяСтатуту ВКЛ, 1 сьнежня 1588 года, Брэст:«Наяснейшомупану, пануЖикгимонътуТретему […] Былитыечасы, наяснейшыймилостивый г[о]с[по]д[а]рукоролю, коли в томъзгромаженью а посполитован[ь]ю людскомъ, котороемыречьюпосполитоюназываем, неправомъякимъописанымъабостатутомъ, алетолькосвоимъзданъемъ и уподобанъемъвладностьсвою г[о]с[по]д[а]ры и королитогосветанадълюдмиростегали …”

  14. ЛІТАРАТУРА Помнікамі беларускай літаратуры 14–15 ст. з´яўляюцца царкоўна-рэлігійныя творы: «Сказанне аб літоўскіх (віленскіх) пакутніках» (14 ст.), «Хаджэнні» Аграфенія (14 ст.), Варсанофія (15 ст.) на Блізкі Усход, у Палесціну, хаджэньне ў Царград і Ерусалім Ігнація Смаляніна; гісторыка-літаратурныя летапісы: «Летапісец вялікіх князёў Літоўскіх», створаны ў 20-я гады 14 ст., беларуска-літоўскі летапіс 1446 года, «Хроніка Быхаўца». Напісаныя на старажытнабеларускай мове яны паказваюць гістарычнае мінулае нашага народа, услаўляюць дзейнасьць гістарычных асоб і іх ратныя подзвігі («Пахвала Вітаўту», «Жыцьцё і сьмерць Кейстута»), ўтрымліваюць легенды і паданьні, прыказкі і выслоўі, арыгінальныя сьвецкія і воінскія аповесьці, апавяданьні і навэлы. Пачынальнікамсьвецкайлітаратурыможналічыць М. Гусоўскага (1470-1533). Яго пяруналежыць 3 паэмы, асноўнаязіх – “Песня пра зубра”, і 11 вершаў, напісаных на лацінскаймове. Кашкурэвіч А.М. 1929. Мінск. “МіколаГусоўскі”. Літаграфія.

  15. МАГДЭБУРГСКАЕ ПРАВА Магдэбургскае права атрымалі: Вільня (1387), Бярэсце (1390), Гародня (1391), Слуцк (1441), Полацк (1498), Мінск (1499), Браслаў (1500), Навагрудак (1511), Магілёў (1577), Пінск (1581), Нясвіж (1581), Віцебск (1597), Друя (1618), Орша (1620) і інш. Магдэбургскае права*– гэта шэраг законаў, якія са згоды мясцовай улады рэгулявалі аўтаномную дзейнасць гарадоў і вёсак і спрыялі іх развіцьцю ў цэнтральнай Еўропе. * Назва дадзена паводле законаў, што дзейнічалі ў 12 ст. у германскім горадзе Магдэбурзе, які на той час уваходзіў у склад Свяшчэннай рымскай імперыі (962-1806). Фрагмент прывiлеяПолацку на магдэбургскае права У 16-м пачатку 17ст. на Беларусі пражывала 1,8 млн. жыхароў, налічвалася 350 гарадскіх пасяленьняў з колькасцю жыхароў ад 1,5 да 3 тыс.БольшнаселенымібыліПолацк, Магілёў, Віцебск, Брэст, Пінск, Слуцк (звыш 10 тыс.), Мінск, Орша, Гродна (ад 5 да 10 тыс.).

  16. РАМЁСЛЫ На тэрыторыі Беларусі займаліся мастацкай апрацоўкай металу, чаканкай, керамікай і кафляй, аздабленьнем зброі каштоўнымі металамі, разьбой па косьці і каменю, вырабамі са шкла. У гарадах і мястэчках Беларусі развіваліся таксама такія промыслы як цагельні, млыны, рудні, цукроўніцы, віньніцы, піваварні і інш. Па падліках гісторыкаў, у гарадах Беларусі налічвалася ад 50 да 80 рамесніцкіх прафесій. Фірмовая чаша-звон (Налібоцкая гута, пачатак 18 ст.) Слуцкі пояс

  17. ВКЛ І КАРАЛЕЎСТВА ПОЛЬСКАЕ 28 чэрвеня 1569г.у Любліне паміж Вялікім Княствам Літоўскімі Каралеўствам Польскімбыло заключана пагадненьнеабаб’яднаньні і ўтварэньніфэдэратыўнайдзяржавы – РЭЧЫ ПАСПАЛІТАЙ, РЭСПУБЛІКІ АБОДВУХ НАРОДАЎ. Адной з прычынутварэньняФедэрацыібыланеабходнасьцьабароныадпагрозМасковіі. ПаводлеУнііКаралеўстваПольскаепадпарадкаваласабеПадляшша, Валынь, Падольле і Кіеўшчыну, тэрыторыі, якіяранейналежаліда ВКЛ. Сьцяг Рэчы Паспалітай Герб Рэчы Паспалітай

  18. СТАТУТ ВКЛ У ВКЛ былі прынятыя тры Статуты, 1529, 1566 і 1588 гадоў. Ужо ў першы звод законаў у феадальнай Еўропе — Статут ВКЛ 1529 года — быліўпершынюўнесенытакіяпрагрэсіўныя нормы, як суверэннасьцьдзяржавы, адзінства права, ягосьвецкіхарактар, рэлігійнаяталерантнасьць, добрыяадносіны да іншыхэтнасаў ВКЛ, прававоестановішча розных саслоўяўісацыяльныхгрупнасельніцтва. Тытульныліст Статута ВКЛ (1588)

  19. СТАТУТ ВКЛ(працяг) Статут 1588 г. быўпадрыхтаванывыдатнымідзяржаўнымііграмадскімідзеячамі ВКЛ, канцлерам АстафіямВаловічаміпадканцлерам Львом Сапегам. Статут заканадаўчааформіўзахаваньне ВКЛ як самастойнайдзяржавы. АСТАФІЙ ВАЛОВІЧ (1520, Гарадзенскі пав.  - 20 лістапада 1587)  ЛЕЎ САПЕГА (4 красавіка 1557, Астроўна, цяперБешанковічскі район - 7 июля 1633, Вільня)

  20. ВКЛ У СЯРЭДЗІНЕ17 ст. ПаводлеЛюблінскайуніі (1569) украінскіятэрыторыі, якія належалі да ВКЛ,увайшлі ў складКаралеўствапольскага. 3 16 ст. на беларускіх землях дамінавала 3-полле: трэцьворывазасяваласяазімымі, трэць - яравымі, трэць была падпапарам. Галоўнайкрыніцайнацыянальнагадаходузрабіўсяэкспарттаннагазбожжапразбалтыйскія порты. У сярэдзіне 17 ст. у ВКЛ было 757 гарадоўімястэчак. ПадчасПаўночнайвайны (1700-1721) большасцьгарадоўімястэчакбыліразбураны.

  21. РЭФАРМАЦЫЯ • Рэфармацыя - антыфеадальны і гуманістычны рух у Заходняй Еўропе ў 16 ст., які быў скіраваны супраць дагматаў каталіцкай царквы. Яго ідэёлагамі былі Я. Гус, М. Лютэр, Ж. Кальвін, А. Цвінглі.Рэфармацыязнайшлаадпюстраваньне ў пратэстантызме, якіпрызнаваўаўтарытэтБібліі, праваўсіхверуючыхзвярнуццадаБогабезпасрэдніка (царквы), выратаваньнеасабістайверай. ІдэолагаміРэфармацыі на Беларусібылі С. Будны (1530-1593), В. Цяпінскі (1540-1603), а таксама магнаты Радзівілы, Валовічы, Сапегі, Кішкі, Хадкевічы. Помнік Сымону Буднаму ў Нясьвіды

  22. РЭФАРМАЦЫЯ(працяг) Беларускі рэфармацыйны рух быў рэлігійна верацярпімым. Верацярпімасьць абвяшчалася дзяржаўнай палітыкай ВКЛ і была замацавана ў Статутах 1566 і 1588 гадоў. Там гарантавалісяроўныя правы праваслаўным, католікам, кальвіністам, антытрынітарыямдыіншымрэлігійным сектантам (разд. III, арт. 3). Дапрыкладу, у сойме ВКЛ засядалі ў 1569 г. 15 сенатараў-пратэстантаў, 2 каталікі, 5 праваслаўных, а ў 1580 г. - 13 пратэстантаў, 6 каталікоў, 4 праваслаўных. З дапамогай магнатаў ў Бярэсьці, Лоску, Нясьвіжы і Любчы з сярэдзіны 16 ст. да сярэдзіны 17 ст. былі адчынены друкарні, дзе выходзілі ў сьвет кнігі па Рэфармацыі. ТытульнаястаронкаКатэхізісу Буднага. Нясьвіж, 1562.

  23. КОНТРРЭФАРМАЦЫЯ Езуіцкі Калегіум у Полацку (1580). Зараз Полацкі дзяржаўны універсітэт. ПасляЛюблінскайуніі(1569) пачынаеццаКонтррэфармацыя, якаяпразкаталіцкіяордэнызмагалася з Рэфармацыяй з мэтай аднавіць аўтарытэт каталіцкай царквы. НаБеларусііснавалікаталіцкіяордэныбенедыкцінцаў, бернардзінцаў, дамініканцаў, францысканцаў і іезуітаў. Контррэфармацыяпрывяланаватправаслаўнуюшляхту (Валовічы, Сапегі) дапераходу ў каталіцызм. Галоўнымчынамздапамогайрэлігійныхаб’яднаньняўразвіваласяадукацыя. У буйных беларускіхгарадахгэтымзаймалісяезуіцкіякаталіцкіякалегіумы, брацкіяправаслаўныя школы, паслязаключэньняБрэсцкайцаркоўнайуніі (1596) – уніяцкія, галоўнымчынам, базыліянскія школы. У 1579г. езуітызаснаваліВіленскуюакадэмію – першую ў ВКЛ вышэйшуюакадэмію.

  24. УНІЯЦТВА У 1596 г. адбыўсяБрэсцкіцаркоўнысабор, якіпрыняўцаркоўнуюунію, прызнаўшуюпершуювысновукаталіцкайпрагматыкі і рэлігійнаеглавенстваПапыРымскага, алепрызахаваньнітрадыцыйнайабраднасьціправаслаўнайцарквы і выкарыстаньнімясцоваймовыдлябогаслужэньня. Напачаткууніяцтванезнайшлоразуменьня ў насельніцтва. Антыуніяцкібунтадбыўся ў Віцебску ў 1623 г.; быўзабітыуніяцкіархіепіскап I. Кунцэвіч. Аднак, у далейшым дзейнасьць уніяцкіх мітрапалітаў, Я. Руцкога, А.Сялявы, Р.Корсака, базыльянскага ордэна, спрыяла павелічэньню уплыву уніяцтва. На працягу 1596–1654 і 1668–1839 г.г. Сафійскісабор у Полацкубыў кафедральным саборамгрэка-каталіцкай (уніяцкай) царквы.

  25. УНІЯЦТВА(працяг) Праззахаваньнебеларускаймовы ў богаслужэньніуніяцтвадапамаглобеларусамзахавацьсваюбеларускасць, сваюнацыянальнуюкультуру. У канцы 18 ст. каля 70% насельніцтва Беларусі было уніятамі. У 1834 г. базыльянскі ордэн быў закрыты. У 1839 г. адбыўся Полацкі царкоўны сабор пад кіраўніцтвам япіскапаІосіфаСямашкі, пасля якога уніяцкая царква была ліквідавана і далучана да рускай праваслаўнай царквы. Базыльянскі кляштар (1675) у Ружанах У 2009 г. колькасьць вернікаў-уніятаў у Беларусі складала па ацэнках ад 3 да 10 тыс. чалавек.

  26. ВКЛ - АГУЛЬНАЯ СПАДЧЫНА БЕЛАРУСКАГА І ЛІТОЎСКАГА НАРОДАЎ СучасныгербЛітвы “Віціс” ГербБеларусі “Пагоня”(1991-1995)

  27. Бібліятэкаслайдаў“БЕЛАРУСЬ НАЗАЎСЁДЫ” Слайд-серыя№3 “ВЯЛІКАЕ КНЯСТВА ЛІТОЎСКАЕ” падрыхтаванаПётрам П.Мурзёнкам Прыпадрыхтоўцыслайдаўвыкарыстаныкартыз вэб-сайтаў: http://vln.by/sites/default/files/litwa_0.jpg (слайд 4), і інш. Аўтарбудзеўдзячнызакрытычныязаўвагі і праўкі Часопіс “САКАВІК”, www.sakavik.net, праект “РАЗАМ”, сьнежань 2013

More Related