Sruth Leictreachas

1. SruthLeictreachas

2. Ach cad é??? Sa slíceanna a itheanntúbiachunfuinneamh a fháilbíonnleictreachasagteastáil ó nafearais go léir mar do teilifís, cuisneoirsrl… • FoinnseFUINNEAMH • Sa saotharlannbeidhmuidagtogaintciorcaid • Tagannleictreachas go DO theach I ciorcaid & an ‘bataire’ a tugann an cumhachtná an ESB powerplant. • Bíonnleictreachas I gcónaiagiarradhbualadh leis an talamh, déanannséiarracht é seo a dhéanamhsaslí is tapula, fiútrítusa!!!

3. Ach cad é….(an Eolaíocht!) • Tá GACH rudarDomhandéanta as adaimh. • Is féidir le leictróingluaiseachtóadamh go hadamh. • Nuair a bogannleictróinbogannleictróineile as an slí • Nuair a gluaiseannsiad go tapa glaoitear LEICTREACHAS arseo!!

4. ‘Everything around us is made of invisible atoms, and the atoms contain particles that carry electric charge. Charge can be positive or negative. Particles with the same kind of charge repel each other, while opposite charges attract.’ • Nuair a gluiseannnaluchtannaseofaighmuidSRUTH LEICTREACHAS, a tománann an Domhanmórtimpeallorainn.

5. Turg: Cénábhair a ligeannleictreachastríd?? • Bailigh AON píosatreallamh as an tralaí: I do ghrúpadéaniarrachtréiteach a fháilar an fadhb….. Aire! Bícinntenachbhfuilaonrudfliuch in aiceleat is féidir le leictreachasseoladhtrí an uisce go léir I do choirp!

6. Ceisteanna….. • Conas a rinnetú do iniucadh & cénfath? • Céntorthaí a bhfuairsibh?

7. Sruthleictreach=Sreabhadhluchta (flow of charges) Seoltóirí: * Ábhaira ligeannsruthleictreachtríothu m.s. GACH miotal & graifít Sruth: * I miotailtáleictreonsaorle gluaiseacht. * Gluaiseannsiad go léiridtreoannaéagsúla.

8. Bolgán Fáiscíncrogaill BATAIRE Fáiscíncrogaill Turg: Idirdhealúidirseoltóirí& inslitheoirí Modh 1. Cuir an ábharfaoiscrúdúidir A agus B 2. Tabhairfaoindeara an lasann an bolgán Ábhar le teastáil

9. Ciocaidleictreachas • Máchuirtearbatairesachiorcaidtugannséfuinneamhdonaleictreoin &brutariadionasgo sreabhannsiad go léirsatreocéanna.

10. Sruth, Voltas, FriotaÍocht SRUTH= tomhasar an sreabhadh (flow) luchta VOLTAS= an brú a chuireann an batairearnaleictreoin FRIOTAÍOCHT= deacracht a chuirarsreabhadhnaleictron- níoslúleictreoinsreabhadh= laghdúarsruth. (opposite of sruth!)

12. Ilmhéadar (multimeter) • Sruth (current) : crochsreangaar ‘common’ & ‘amps’. • Voltas: crochsreanga I ‘common’ & ‘voltage’.

13. Bataire/Ceallra Aimpmhéadar Bolgán Reastat/Friotóirathraitheach Fiús Lasc Voltmhéadar Talamh Friotóir Dordánaí

14. SIOMBAL LEICTREACHAS • BATAIRE *AMPMÉADAR * BOLGÁN SOLAS

15. Ainmnighna SIOMBAILÍ.... FRIOTÓIR LASC (oscailte) FIÚS VOLTMÉADAR

16. Ciorcadleictreachas: Chun go feidhmaíonnsruth/ciorcad: • Táciorcadiomlánag teastáili.e (ganbearnaí) (ii) Táfoinsevoltasagteastáil m.s.bataire. (iii) sreangannamiotal. Nuair a shreabhannsruthbíonnnaleictreoincéannaaggluaiseachttimpeall an ciorcaid. (nícaillteariad).

17. Turg: Friotaíocht I Corna (coil) a mheas Fearas: Ilmhéadar (ómmhéadar), corna/friotóir, sreanganna Modh: • Cas an Ilmhéadar go ‘ómmhéadar’ trí é a casadh go dtí an friotaíocht is íseal. • Ceangailnasreangachuig an corna (friotóir) & tógtaifead don léamh.

18. Turg (b)Tomas Voltas & Sruth I Ciorcad (&mar sin gaol eatarthu & friotaíocht a ríomh) Fearas: Aimpméadar, Voltméadar, bataire/ solátharcumhacht, friotóir, sreanganna.

19. Friotóiranseo(bolgánnófriotoir)

20. Modh: • Ceangalchuid + don aimpméadar leis an taobh + solátharcumhachta. • Cas an cumhact go dtíuimhir is lú & dúnlasc. • Tógtaifead don Voltas (Voltméadar) & Amp (Aimpméadar). • Tarrainggraf le Voltas ar an Y-ais, sruth X-ais

21. Graf do Voltas vs. Sruth 12 10 Voltas (V) 8 6 4 2 Sruth (A)

22. Conclúd: • Léiraíonn an Graf go bhfuilcomhréirdíreachidir an Sruth & an Voltas . Méadaíonn an Sruthnuair a méadaíonn an Voltas.

23. Gaol idirvoltas/sruthagusfriotaíocht Dlí Ohm (Ω): • Bíonn an voltas (idirdháfhoirchinnseoltóra) igcomhréirdíreachleis an sruthatáeatarthu (teochttairiseach). • Voltas (V) ÷ Sruth(I) = Friotaíocht (R)

24. QQQQ….Ceisteanna: • TarraingCiorcad& nasiomballaícuí do: bataire, lasc, 2 bolgáinsolas, aimpméadar, fiús& friotóir 4Ω. 2. Ionasgo feidhmaíonnciorcad I gceartchunleictreachas a seoladhnícóir go mbeadh _______ saciorcad, bambeadhfoinnse _________ aige, lasc a _________ nó a __________ ciorcad. 3. CénVoltas a mbíonnagteastáilchun0.2A do sruth a bogadhtharfriotóir1150Ω? 4. Faighan Sruth a sreabhanntharseoltóir do friotaíocht50Ω le Voltas 12V?

25. Treocheangail (Parallel circuits) nóSraithcheangail (Series) 1. CiorcaidSraithcheangail: • 2 Bholgánlasta ach níl said chomhgeal mar a bhíceannaonarach. Mibhuntáiste= mábriseannbolgánamhánníobraíonnnacinneile. (m.s.soilsíNollag)

26. 2.Treocheangail: • 2 Bholgánlasta & atáchomhgealmar a raibhceannaonarach. Buntáiste: Nuair a thógtarceannamháinamachbíonn an ceanneilelasta. m.s.soilsíarcarr ‘headlights’.

27. ÉifeachtaíSruthaLeictreach 1. Téamh (Heating) * m.s. citealleictreach, tine leictreach, umaruiscetesateach,oighinn, triomaitheoirgruaige +srl.

28. 2. Maighnéadach • m.s. motarleictreach, callaire (loudspeaker), cloigleictreach (electric bell), riomhairí…..

29. 3. Ceimiceach • m.s. Leictrealúuisce, leictreaphlatáil(electroplating) miotalsaoire a cludach le miotailníosdaora m/s seodra....

30. SruthDíreach (SD) vs. SruthAiltéarnach (SA) SruthDíreach (SD): Sruth a shreabhannidtreoamháin Arfáil ó bhataire. SruthAiltéarnach (SA): Sruth a athraíonntreogach1/50s Sruth a thagann ó ESB/ electric ireland

31. SúilSiar.... • Caithfidhciorcadbheidhiomlán. • Mábhfuilbearnaannníobraíonnsé • Tagann an fuinneamh/voltasón bataire/solátharcumhacta. • Tánaadaimhsnasreangannamiotalinaúsaidarís & aríseile. • Sreabhann an sruthtimpeall & timpeall go dtínachbíonnaonfuinneamhfagthasabataire. • Tá an fuinneamhseoladhagnapairtegailluchtaitheathraithe go dtífoirmfuinneamheile. m/s: sabolgán, dordánaísrl....