ضرورت و اهميت موضوع نياز شركتها به واكنش‌هايي متعدد و سريع

1. بررسی ابعاد رابطة "كنترل راهبردي" و "بهره‌وري منابع انسانی" در سازمان(مورد مطالعه: پژوهشگاه صنعت نفت)دکتر سید محمد صحفیعضو هیات علمی پژوهشگاه صنعت نفت Investigating the Aspects of the Relationship between "Strategic Control" and "Metallization of Human Resources" in OrganizationsCase study: Research Institute of Petroleum Industry (RIPI)

2. ضرورت و اهميت موضوع • نيازشركتها به واكنش‌هايي متعدد و سريع • اهميت سازمان هاي دانش بنيان همچون پژوهشگاه صنعت نفت حايز اهميت است . • به گفتة پيتر دراكر، مديران بايد ناپيوستگي‌ها را مديريت كنند. • هر چه آهنگ تغييرات محيطي افزايش بيشتري مي‌يابد، پيچيدگي‌ مسائل نيز بيشتر مي‌شود (خليلي شوريني، 1377). • مقوله كنترل راهبردي تا كنون بيشتر از يك ديدگاه (توجه به محيط بيرون و تغييرات محيطي)نگاه شده است. در صورتي كه سازمان امور راهبردي داخل سازماني هم دارد وبراي كامل‌تر شدن فرايندكنترل راهبردي لازم است، به همه ابعاد توجه شود .

4. طرح مساله و فرضیات : • وجود يك سامانه كنترلي مناسب زمينه را براي ارزيابي و تصميم‌گيري فراهم مي‌آورد. بنابراين با گذشت زمان و تغييراتي كه در شرايط محيطي اين قبيل شركتها در حال رخ دادن است، ضرورت وجود اين سامانه ها در سارمان (پژوهشگاه) بيشتر احساس مي شود . • كنترل راهبردي به عنوان سازوكاري جهت «حصول اطمينان از عدم غافلگيري سازمان در برابر شرايط متغير محيط بيروني» است. • از نظر نهادگرايان، هر قدر سازمان بتواند خود را در محيط فعاليت خود ثمربخش جلوه دهد، بر ميزان مقبوليت و مشروعيت آن افزوده خواهد شد. از منظر ديگركنترل راهبردي را تداوم ثمربخشي سازمان در اثر پايش مداوم تغييرات محيط تعريف مي‌كنند. به عبارت ديگر تلاش دايم سازمان براي انطباق با محيط براي دستيابي به ثمربخشي، يك جنبه از كنترل راهبردي است.

5. در ايران، موضوع كنترل راهبردي بحثتازه‌اي است به ويژه آنكه اين تحقيق براي يك «سازمان دانش بنيان»يعني پژوهشگاه صنعت نفت كه دستخوش تحولات ساختاري است انجام شده است . • پرسش پژوهش : • اگر كنترل راهبردي پايش دايمي محيط بيروني و دروني تعریف شود • چه نوع كنترل‌هايي مناسب پژوهشگاه صنعت نفت است؟ • آيا مي‌توان ابزارهايي را براي اعمال کنترل در پژوهشگاه معرفي نمود؟

6. بهره‌وري فعاليت‌هاي سازماني ناظر بر ارتباط مناسب محيطي است كه هدف آن ارائه برونداد كارساز به محيط بوده و در مقابل فعاليت‌هايي كه ناظر بر اقدامات داخل سازمان هستند، بر درون‌داد كارا تاكيد دارند. حاصل كسر برونداد كارساز و درونداد كارا، مفهوم بهره‌وري را شكل مي‌دهد. الگوی بهره‌وري

7. از ديدگاه پيرس و رابينسون كنترل راهبردي مشتمل است بر:

8. ويژگي‌هاي انواع كنترل پيرس و رابينسون Source: Preble, John (1992) towards a comprehensive system for strategic control, journal of management studies, 29:4.

9. نقش هاي كنترل راهبردي كنترل راهبردي را مي‌توان بر اساس جستجو و پايش‌گري محيطي تعريف كرد. كنترل‌هاي راهبردي روش‌هايي هستند كه به تغييرات واقع در محيط بيروني سازمان، مربوط مي‌شوند. كنترل‌ها مبنايي را بوجود مي‌آورند كه سازمان را قادر به پاسخگويي مناسب به محيط مي‌كند. كنترل راهبردي در سازمان دو نقش ايفا مي‌كند : کنترل راهبردي مبنايي براي مقايسه فراهم آورده و اين مقايسه‌ها موجب يادگيري مي‌شود. كنترل راهبردي عنصر ضروري در مديريت سازمان بوده و در دوره‌هاي ناپيوستگي (تغييرات شديد محيطي) وجودش حياتي مي‌شود.

10. رابطه ميان بهره‌وري و كنترل راهبردي

11. ابزارهاي تناسب‌بخشي فعاليت‌ها كنترل راهبردي بر اساس تناسب دروني و تناسب بيروني فعاليت‌هاي سازمان تعريف شده است. لورانژ ابزارهاي كنترل راهبردي را در دو گروه كنترل تدريجي و كنترل جهشي دسته‌بندي كرده است

13. كنترل ثمربخشي راهبردي و كنترل هم‌افزايي راهبردي

14. ارزيابي شاخص ها در پژوهشگاه صنعت نفت اكنون با مشخص شدن ابعاد ثمربخشي و هم‌افزايي راهبردي، آن را در سازمان پژوهشگاه صنعت نفت به كار می گیریم . شرط لازم اين است كه سازمان مورد بررسي، برنامه‌ريزي راهبردي را در گذشته انجام داده باشد و مديران آن با تفكر استراتژيك آشنايي داشته باشند. با توجه به واجد شرايط بودن پژوهشگاه صنعت نفت به عنوان سازماني كه داراي برنامه استراتژيك است و اين برنامه در سال قبل انجام و نتايج آن در اختيار پژوهشگر بوده است و اينكه مديران آن آشنايي نزديك با فرايند و الزامات برنامه‌ريزي استراتژيك دارند براي بررسي اين الگو انتخاب شد. اين سازمان كه يكي از بزرگترين مراكز تحقيق و توسعه در كشور وداراي 1800 نفر پرسنل است حدود 800 نفر آنها از اعضاي هيات علمي و جزو نخبگان صنعت نفت مي‌باشند. اين پژوهش در سازمان مذكور با استفاده از مصاحبه و تكميل پرسشنامه و از طريق گفتگو با نخبگان اين مركز انجام شده است.

15. روش تحقيق براي بررسي وضعيت مولفه‌هاي كنترل راهبردي در پژوهشگاه صنعت نفت، تحقيقي انجام شد كه از نظر هدف تحقيق «توصيفي» به شمار مي‌رود. اين تحقيق با بهره‌گيري از داده‌های كمي انجام شده و استراتژي تحقيق آن «مطالعه موردي» بوده است. يک تحقيق (كاربردي – توسعه اي) ابتدا از روش‌هاي استدلال عقلاني و قياسي استفاده مي‌كند و سپس بر پايه مطالعات كتابخانه‌اي تکمیل مي‌شود و در ادامه از روش‌هاي استدلال استقرائي استفاده مي‌كند و بر پايه روش‌هاي ميداني به سر انجام می رسد . اين اصولي است که در انجام تحقيق حاضر مدنظر قرار داده شده است. گردآوري اطلاعات مربوط براساس اطلاعات کتابخانه‌اي و نيز با استفاده ازديدگاه خبرگان صورت گرفت. براي غربال و تلخيص مجموعه شاخص‌هاي مورد نياز از تکنيک دلفي و براي گردآوري داده‌هاي مربوط به تجزيه وتحليل فرضيه‌ها از روش‌هاي ميداني استفاده شده است. ابزار اصلي گردآوري داده‌ها پرسشنامه خبره است که براساس مقايسه‌هاي زوجي شاخص‌ها بکار گرفته شده است.

16. روش‌ها و ابزار تجزيه و تحليل داده‏ها پژوهش حاضر طي چند مرحله و با استفاده از تکنيک‌هاي متعددي صورت گرفته است. در فاز اول اين پژوهش با استفاده از تکنيک دلفي اقدام به پالايش، ترکيب و شناسائي عوامل گرديده است. پنل مورد نظر براساس ترکيبي از خبرگان با تخصص‌هاي گوناگون تعيين گرديد و از نمونه‌اي به حجم 18 نفر استفاده شده است. در فاز دوم اين پژوهش پنل مورد نظر براساس ترکيبي از خبرگان با تخصص‌هاي گوناگون تعيين گرديد و از نمونه‌اي به حجم 18 نفر استفاده شده است. اين تحليل براساس ديدگاه اين خبرگان و براساس مقايسه‌هاي زوجي با استفاده از پرسشنامه خبره صورت گرفت. در ادامه با استفاده از متغيرها، سوالات مربوط به مولفه‌هاي كنترل راهبردي مشخص شده و پرسشنامه‌‌ تحقيق تنظيم گرديد. اين پرسشنامه داراي دو بخش بوده كه بخش اول داراي چهار سوال در مورد واحد، تجربه، ميزان تحصيلات و تخصص نخبگان بوده و بخش دوم، بيست و چهار سوال در مورد وضعيت هر كدام از مولفه‌هاي كنترل راهبردي را دارد.

17. نمودارکنترل ثمربخشی راهبردی

18. نمودارکنترل هم افزایی راهبردی

19. مقایسه مقادیر «کنترل ثمربخشی راهبردی» و «کنترل هم افزایی راهبردی» در پژوهشگاه صنعت نفت

20. جمع‌بندي ابتدا بهره‌وري به صورت كسري از برونداد كارساز بر درون‌داد كارا تعريف شد. برونداد كارساز نمايندة ميزان مشروعيت سازمان در جامعه و محيط پيرامون خود است. "كنترل راهبردي" يك جنبه ديگر نيز دارد : درون‌داد كارا، بر ايجاد، حفظ و تقويت "انسجام سازماني" مي‌افزايد. اگر تمامي عناصر و فاكتور هاي مذبور به طور منسجم فعاليت كنند، هم‌افزايي سازماني را به ارمغان خواهند آورد. اين نوع كنترل، "كنترل هم‌افزايي راهبردي" ناميده ميشود. در اين مقاله، بااستفاده از ديدگاه‌هاي فينگنر (1990)، شريوگ و استيمن (1987)، ايتر و لاكر (1997)، لورانژ و همكاران (1986) مفهوم و تعاريف و شاخص هاي مربوط به كنترل راهبردي مورد بحث قرار گرفت و در ادامه آميختن آنها با مفهوم بهره‌وري، و اثر آن بر دو مقوله "كنترل ثمربخشي" و "هم‌افزايي" در پژوهشگاه صنعت نفت مورد سنجش قرار گرفت و در پايان پيشنهاداتي براي بهبود شاخص هاي مربوط به مديريت پژوهشگاه ارايه شده است. بخش پيشنهادات به دليل رعايت محرمانگي از اين مقاله حذف شده است .