Chương I CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG

1. Chương I CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG

2. NỘI DUNG 1. Chủ nghĩa duy vật và chủ nghĩa duy vật biện chứng 2. Quan điểm duy vật biện chứng về vật chất, ý thức và mối quan hệ giữa vật chất và ý thức • CHỦ NGHĨA DUY VẬT VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT BIỆN CHỨNG • QUAN ĐiỂM DUY VẬT BIỆN CHỨNG VỀ VẬT CHẤT, Ý THỨC VÀ MỐI QUAN HỆ GiỮA VẬT CHẤT VÀ Ý THỨC

3. CHỦ NGHĨA DUY VẬT • VÀ CHỦ NGHĨA DUY VẬT • BiỆN CHỨNG

4. 1. Vaán ñềâ cô baûn cuûa Trieát hoïc, söï ñoái laäp giöõa chuû nghóa duy vaät vôùi chuû nghóa duy taâm. • a. Vaán ñeà cô baûn cuûa trieát hoïc • Trieát hoïc nghieân cöùu theá giôùi noùi chung. Trong ñoù, taát caû caùc söï vaät, hieän töôïng ñeàu ñöôïc khaùi quaùt trong hai phaïm truø “vaät chaát” hoaëc “yù thöùc”.

5. QUAN NIỆM CỦA PH.ĂNGGHEN “Vấn đề cơ bản lớn của mọi triết học, đặc biệt là của triết học hiện đại, là mối quan hệ giữa tư duy và tồn tại”

6. Vaán ñề cô baûn cuûa trieát hoïc coù hai maët : - Giöõa yù thöùc vaø vaät chaát, caùi naøo coù tröôùc, caùi naøo coù sau, caùi naøo quyeát ñònh caùi naøo? - Tö duy cuûa con ngöôøi coù theå phaûn aùnh trung thöïc theá giôùi khaùch quan khoâng? Hay noùi caùch khaùc, con ngöôøi coù khaû naêng nhaän thöùc theá giôùi hay khoâng?

7. Đêmôcrit Kinh Thánh Thần thoại Âu cơ THỰC CHẤT VẤN ĐỀ CƠ BẢN TRONG TRIẾT HỌC QUAN NIỆM VỀ THẾ GIỚI Thế giới mang bản chất nguyên tử Thế giới mang bản chất Thiên Chúa Thế giới mang bản chất con người - Bản chất của thế giới? - Khả năng nhận thức thế giới?

8. b. Chuû nghóa duy vaät vaø chuû nghóa duy taâm • Nhöõng nhaø duy vaät cho raèng vaät chaát coù tröôùc, yù thöùc coù sau; vaät chaát quyeát ñònh yù thöùc, hoïc thuyeát cuûa hoï hôïp thaønh caùc moân phaùi khaùc nhau cuûa chuû nghóa duy vaät. • Nhöõng nhaø duy taâm cho raèng yù thöùc coù tröôùc vaät chaát, yù thöùc quyeát ñònh vaät chaát, hoïc thuyeát cuûa hoï hôïp thaønh caùc moân phaùi khaùc nhau cuûa chuû nghóa duy taâm.

9. 2.Caùc hình thöùc bieåu hieän cuûa chuû nghóa duy vaät: a.Chuû nghóa duy vaät chaát phaùc thôøi coå ñaïi. Xuaát hieän ôû nhieàu quoác gia treân theá giôùi, nhaát laø AÁn Ñoä, Trung Quoác, Hy Laïp. Quan ñieåm cuûa chuû nghóa duy vaät thôøi kyø naøy noùi chung laø ñuùng ñaén nhöng coøn chaát phaùc, giaûn ñôn, chuû yeáu döïa vaøo söï quan saùt tröïc quan, caûm tính, chöa coù caên cöù khoa hoïc.

10. b. Chuû nghóa duy vaät maùy moùc, sieâu hình theá kyû XVII – XVIII Ñaây laø thôøi kyø phaùt trieån röïc rôõ cuûa cô hoïc khieán cho quan ñieåm xem xeùt theá giôùi theo kieåu maùy moùc, sieâu hình chieám ñòa vò thoáng trò và phaùt trieån maïnh meõ ñeán caùc nhaø duy vaät. Caùc nhaø duy vaät maùy moùc, sieâu hình xem xeùt giôùi töï nhieân vaø con ngöôøi nhö moät heä thoáng maùy moùc phöùc taïp và chæ thaáy söï vaät trong traïng thaùi bieät laäp, ngöng ñoïng, khoâng phaùt trieån.

11. c. Chuû nghóa duy vaät bieän chöùng. Quaù trình khaéc phuïc caùc thieáu soùt maùy moùc, sieâu hình vaø duy taâm khi xem xeùt caùc hieän töôïng xaõ hoäi cuûa chuû nghóa duy vaät theá kyû XVII – theá kyû XVIII cuõng ñoàng thôøi laø quaù trình ra ñôøi hình thaùi thöù ba cuûa chuû nghóa duy vaät, ñoù laø chuû nghóa duy vaät bieän chöùng.

12. d. Vai troø cuûa chuû nghóa duy vaät - Chuû nghóa duy vaät laø theá giôùi quan khoa hoïc, laø cô sôû lyù luaän ñuùng ñaén daãn daét, thuùc ñaåy caùc khoa hoïc phaùt trieån. Laø coâng cuï höõu hieäu giuùp nhaân loaïi tieán boä caûi taïo theá giôùi. - Giaûi phoùng con ngöôøi khoûi nhöõng nieàm tin sai leäch, baùc boû maïnh meõ ñöùc tin muø quaùng cuûa toân giaùo.

13. 3.Chuû nghóa duy taâm Chuû nghóa duy taâm cuõng xuaát hieän vaøo thôøi coå ñaïi, toàn taïi döơùi hai daïng chuû yeáu: a. Chuû nghóa duy taâm khaùch quan, baét ñaàu töø PLaton( 472-347 tröôùc coâng nguyeân) ôû Hy Laïp vaø phaùt trieån ñeán ñænh cao laø Heâghen ôû Ñöùc: cho raèng coù moät thöïc theå tinh thaàn khoâng nhöõng toàn taïi tröôùc, ñoäc laäp vôùi yù thöùc con ngöôøi maø coøn sinh ra vaø quyeát ñònh taát caû caùc quaù trình cuûa theá giôùi vaät chaát. Thöïc theå ñoù goïi laø “ yù nieäm”.

14. LỄ PHỤC SINH

15. b. Chuû nghóa duy taâm chuû quan vôùi caùc ñaïi bieåu noåi tieáng nhö G.Beùccôli( 1684-1753) ôû Ai Len vaø Ñ. Hium(1711-1766) ôû Anh cho raèng: caûm giaùc, phöùc hôïp nhöõng caûm giaùc coù tröôùc vaø toàn taïi saün trong con ngöôøi, trong chuû theå nhaän thöùc, coøn caùc söï vaät beân ngoaøi chæ laø phöùc hôïp cuûa nhöõng caûm giaùc ñoù maø thoâi.

16. c. Nguoàn goác cuûa chuû nghóa duy taâm. - Nguoàn goác nhaän thöùc: baét nguoàn töø caùch xem xeùt phieán dieän, tuyeät ñoái hoùa moät maët, moät ñaëc tính naøo ñoù trong quaù trình nhaän thöùc mang tính bieän chöùng cuûa con ngöôøi. - Nguoàn goác xaõ hoäi: do söï taùch rôøi lao ñoäng trí oùc vôùi lao ñoäng chaân tay vaø söï thoáng trò cuûa lao ñoäng trí oùc vôùi lao ñoäng chaân tay trong xaõ hoäi cuõ ñaõ taïo ra quan nieäm sai laàm veà vai troø quyeát ñònh cuûa nhaân toá tö töôûng tinh thaàn ñoái vôùi nhaân toá vaät chaát.

17. II. QUAN ÑIEÅM DUY VAÄT BIEÄN CHÖÙNG VEÀ VAÄT CHAÁT, YÙ THÖÙC VAØ MOÁI QUAN HEÄ BIEÄN CHÖÙNG GIÖÕA VAÄT CHAÁT VAØ YÙ THÖÙC.

18. 1. Vaät chaát • a.Phaïm truø vaät chaát • - Quan nieäm tröôùc Maùc: Vaät chaát ñöôïc coi laø thöïc theå, cô sôû ñaàu tieân baát bieán cuûa taát caû caùc söï vaät, hieän töôïng toàn taïi trong theá giôùi khaùch quan. • Quan nieäm veà vaät chaát cuûa caùc nhaø duy vaät coå ñaïi mang tính tröïc quan caûm tính, theå hieän ôû choã hoï ñaõ ñoàng nhaát vaät chaát vôùi nhöõng vaät theå cuï theå, coi ñoù laø cô sôû ñaàu tieân cuûa moïi toàn taïi.

19. Ví duï: - Phaùi Cha-rô-vaùc (Ấn độ) coi cô sôû ñaàu tieân laø ñaát, nöôùc, löûa vaø khoâng khí. - Triết học cổ đại TQ coi vật chất là “Ngũ hành” - Tröôøng phaùi trieát hoïc Hy-laïp coå ñaïi coi cô sôû ñaàu tieân cuûa moïi toàn taïi laø nöôùc (Ta-leùt), khoâng khí (A-na-xi-men); lửa (Heâ-ra-clít). Ñeâ-moâ-crit, thöøa nhaän coù hai cô sôû ñaàu tieân cuûa moïi toàn taïi ñoù laø nguyeân töû vaø troáng roãng.

20. Quan niệm về "vật chất" trong lịch sử triết học trước Mác “五行”说 VẬT CHẤT LÀ "NGŨ HÀNH" KIM THỔ THỦY HỎA MỘC

21. Heraclit (520 – 460 Tr.CN) VẬT CHẤT LÀ "LỬA"

22. VẬT CHẤT LÀ "NGUYÊN TỬ" VẬT CHẤT LÀ « KHỐI LƯỢNG" MÔ HÌNH CỦA VẬT LÝ HỌC HIỆN ĐẠI DEMOCRIT (460-370 tr.CN)

23. Cuoái theá kyû XIX vaø ñaàu theá kyû XX, vaät lyù hoïc coù nhöõng phaùt minh quan troïng. Cuï theå laø: - 1895, Rônghen (Đức) phaùt hieän ra tia X - 1896, Beccôren (Phaùp) phaùt hieän ra hieän töôïng phoùng xạ - 1897,Toâmxôn(Anh) phaùt hieän ra ñieän töû. -1901,Kauphman phaùt hieän ra hieän töôïng raát quan troïng laø trong quaù trình vaän ñoäng, khoái löôïng cuûa ñieän töû taêng khi vaän toác cuûa noù taêng.

24. SỰ KHỦNG HOẢNG CỦA THẾ GIỚI QUAN DUY VẬT DỰA TRÊN QUAN NIỆM TRUYỀN THỐNG VỀ NGUYÊN TỬ Kaufueman phát hiện ra sựbiếnđổicủakhốilương năm 1901 Röntgen phát hiện ra tia X vào cuối năm 1895 Thomson phát hiện ra electron Năm 1897

25. Nhöõng phaùt minh trong vaät lyù hoïc ñaõ chöùng minh söï ñoàng nhaát vaät chaát vôùi nhöõng daïng cuï theå cuûa vaät chaát, đây là caên cöù ñeå CNDT lôïi duïng choáng laïi CNDV. Caùc nhaø trieát hoïc duy taâm cho raèng: caùc phaùt minh trong vaät lyù hoïc ñaõ chöùng toû “Vaät chaát tieâu tan maát” vaø nhö theá toaøn boä neàn taûng cuûa CNDV bò suïp ñoå hoaøn toaøn.

26. Chính trong hoaøn caûnh naøy, Leânin ñaõ khaùi quaùt nhöõng thaønh töïu cuûa KHTN vaø chæ roõ vaät chaát khoâng bò tieâu tan. Caùi bò tieâu tan, bò baùc boû chính laø giôùi haïn hieåu bieát veà vaät chaát, laø quan ñieåm sieâu hình, maùy moùc trong nhaän thöùc khoa hoïc cho raèng giôùi töï nhieân laø coù taän cuøng veà caáu truùc; Treân söï phaân tích aáy, V.I.Leânin ñöa ra ñònh nghóa veà phaïm truø vaät chaát.

27. Định nghĩa của V.I.Lênin về "vật chất" “Vật chất là một phạm trù triết học dùng để chỉ thực tại khách quan được đem lại cho con người trong cảm giác, được cảm giác của chúng ta chép lại, chụp lại, phản ánh và tồn tại không lệ thuộc vào cảm giác.”

28. Ñònh nghóa vaät chaát cuûa V.I Leânin bao goàm nhöõng noäi dung chính sau: * Vaät chaát – caùi toàn taïi khaùch quan beân ngoaøi yù thöùc vaø khoâng phuï thuoäc vaøo yù thöùc. * Vaät chaát – caùi gaây neân caûm giaùc moät khi taùc ñọâng tröïc tieáp hay giaùn tieáp leân caùc giaùc quan con ngöôøi. * Vaät chaát – caùi ñöôïc caûm giaùc cuûa chuùng ta cheùp laïi, chuïp laïi, phaûn aùnh töùc laø con ngöôøi coù theå nhaän thöùc ñöôïc theá giôùi.

29. b. YÙ nghóa : - Baùc boû thuyeát khoâng theå bieát ñoàng thôøi, khaéc phuïc nhöõng khieám khuyeát trong caùc quan ñieåm maùy moùc, sieâu hình veà theá giôùi. - Đònh höôùng ñoái vôùi caùc khoa hoïc cuï theå trong vieäc tìm kieám caùc daïng hoaëc caùc hình thöùc môùi cuûa vaät theå trong theá giôùi. - Trong lónh vöïcxaõ hoäi, cho pheùp xaùc ñònh caùi gì laø vaät chaát, giuùp caùc nhaø khoa hoïc coù cô sôû lyù luaän ñeå giaûi thích nhöõng nguyeân nhaân cuoái cuøng cuûa caùc bieán coá xaõ hoäi, tìm ra caùc phöông aùn toái öu ñeå thuùc ñaåy xaõ hoäi phaùt trieån.

30. 2. Phöông thöùc vaø hình thöùc toàn taïi cuûa vaät chaát • “Vận động hiểu theo nghĩa chung nhất, - tức được hiểu là một phương thức tồn tại của vật chất, là một thuộc tính cố hữu của vật chất, - thì bao gồm tất cả mọi sự thay đổi và mọi quá trình diễn ra trong vũ trụ, kể từ sự thay đổi vị trí đơn giản cho đến tư duy.”

31. Theo quan ñieåm cuûa Maùc – Leânin, vaän ñoäng laø söï töï thaân vaän ñoäng cuûa vaät chaát, ñöôïc taïo neân do söï taùc ñoäng laãn nhau cuûa chính caùc thaønh toá noäi taïi trong caáu truùc cuûa vaät chaát. Quan ñieåm này ñaõ ñöôïc chöùng minh baèng nhöõng thaønh töïu cuûa khoa hoïc töï nhieân vaø nhöõng phaùt kieán cuûa khoa hoïc hieän ñaïi. Vaät chaát khoâng do ai saùng taïo ra vaø khoâng bao giôø bò tieâu dieät, cho neân vaän ñoäng vôùi tính caùch laø phöông thöùc toàn taïi taát yeáu cuûa vaät chaát cuõng khoâng theå maát ñi hoaëc ñöôïc saùng taïo ra.

32. Thöøa nhaän söï toàn taïi vónh cửu cuûa vaät chaát, treân thöïc teá cuõng coù nghóa thöøa nhaän tính voâ sinh, voâ dieät cuûa vaän ñoäng. Neáu moät hình thöùc vaän ñoäng naøo ñoù cuûa moät söï vaät nhaát ñònh maát ñi thì taát yeáu seõ naûy sinh moät hình thöùc vaän ñoäng khaùc thay theá. Nghóa laø caùc hình thöùc vaän ñoäng chæ chuyeån hoùa laãn nhau, chöù vaän ñoäng cuûa vaät chaát noùi chung thì vónh vieãn toàn taïi cuøng vôùi söï toàn taïi vónh vieãn cuûa vaät chaát.

33. Các hình thức vận động của vật chất - VẬN ĐỘNG CƠ HỌC • Chuyển dịch vị trí của vật thể trong không gian F = G.m1m2/r2

34. KHỉ TRÊU HỔ

35. - VẬN ĐỘNG VẬT LÝ Các quá trình biến đổi của nhiệt, điện, trường, các hạt cơ bản... E = mc2 88Ra226   ======> 86Rn222  + 2He4

36. - VẬN ĐỘNG HÓA HỌC Sự biến đổi của các chất vô cơ, hữu cơ ... NaOH + HCl = NaCl + H2O Fe + H2SO4 = FeSO4 + H2

37. VỤ NỔ HẠT NHÂN NGUYÊN TỬ

38. - VẬN ĐỘNG SINH VẬT Laø söï bieán ñoåi cuaû caùc cô theå soáng

39. BÍ ẨN DƯớI ĐÁY ĐạI DƯƠNG

40. VẬN ĐỘNG XÃ HỘI Sự biến đổi của các quan hệ kinh tế, chính trị, văn hóa... nhận định về thành tựu 20 năm ĐỔI MỚI

41. Nhận định về 20 năm đổi mới

42. Nhöõng trình ñoä vaän ñoäng naøy töông öùng vôùi trình ñoä cuûa caùc keát caáu vaät chaát. Caùc hình thöùc vaän ñoäng cao xuaát hieän treân cô sôû caùc hình thöùc vaän ñoäng thaáp, bao haøm trong ñoù taát caû nhöõng hình thöùc vaän ñoäng thaáp hôn. Trong söï toàn taïi cuûa mình, moãi söï vaät coù theå gaén lieàn vôùi nhieàu hình thöùc vaän ñoäng khaùc nhau. Tuy nhieân, baûn thaân söï toàn taïi cuûa söï vaät ñoù bao giôø cuõng ñöôïc ñaëc tröng baèng moät hình thöùc vaän ñoäng cô baûn.

43. Vaän ñoäng vaø ñöùng im • Trong quaù trình vaän ñoäng tuyeät ñoái, vaät chaát luoân bao haøm hieän töôïng ñöùng im töông ñoái. • Khaû naêng ñöùng im töơng ñối, khaû naêng caân baèng taïm thôøi laø nhöõng ñieàu kieän chuû yeáu cuûa söï phaân hoùa cuûa vaät chaát. • Hieän töôïng ñöùng im töông ñoái hoaëc traïng thaùi caân baèng taïm thôøi cuûa söï vaät trong quaù trình vaän ñoäng cuûa noù, treân thöïc teá chæ xaûy ra khi söï vaät ñöôïc xem xeùt trong moät quan heä xaùc ñònh naøo ñoù.

44. Ñaëc ñieåm cuûa hieän töôïng ñöùng im töông ñoái laø: + Hieän töôïng ñöùng im töông ñoái chæ xaåy ra trong moät moái quan heä nhaát ñònh chöù khoâng phaûi trong moïi quan heä trong cuøng moät luùc + Ñöùng im chæ xaåy ra vôùi moät hình thaùi vaän ñoäng trong moät luùc naøo ñoù, chöù khoâng phaûi vôùi moïi hình thaùi vaän ñoäng trong cuøng moät luùc.

45. + Ñöùng im chæ bieåu hieän cuûa moät traïng thaùi vaän ñoäng, vaän ñoäng trong thaêng baèng, trong söï oån ñònh töông ñoái, bieåu hieän thaønh moät söï vaät, moät caây, moät con…trong khi noù coøn laø noù, chöa bò phaân hoùa thaønh caùi khaùc. Khoâng coù ñöùng im töông ñoái thì khoâng coù söï vaät naøo caû. + Vaän ñoäng caù bieät coù xu höôùng hình thaønh söï vaät, hieän töôïng oån ñònh naøo ñoù, coøn vaän ñoäng noùi chung, töùc laø söï taùc ñoäng qua laïi laãn nhau giöõa söï vaät hieän töôïng laøm cho taát caû khoâng ngöøng bieán ñoåi.

46. Khoâng gian vaø thôøi gian • Khoâng gianlaø phöông thöùc toàn taïi cuûa vaät chaát xeùt veà maët quaûng tính. Noù theå hieän chieàu daøi, chieàu roäng, chieàu cao cuûa vaät theå. • Thôøi gianlaø phöông thöùc toàn taïi cuûa vaät chaát xeùt veà maët độ daøi dieãn bieán, theå hieän ôû söï keá tieáp nhau cuûa quaù trình vaän ñoäng cuûa vaät theå.

47. Khoâng gian vaø thôøi gian coù nhöõng tính chaát sau ñaây: + Tính khaùch quan : Vaät chaát toàn taïi khaùch quan, khoâng gian, thôøi gian laø thuoäc tính gaén lieàn vôùi vaät chaát do ñoù, chuùng cuõng toàn taïi khaùch quan. + Tính vónh cửu vaø voâ taän : Voâ taän coù nghóa laø khoâng coù taän cuøng veà moät phía naøo caû, caû veà ñaèng tröôùc laãn ñaèng sau, caû veà phía treân laãn phía döôùi, caû veà beân phaûi laãn beân traùi. + Tính ba chieàu cuûa khoâng gian(chieàu daøi, chieàu roäng, chieàu cao) vaø tính moät chieàu của thôøi gian( töø quaù khöù tôùi töông lai)

48. Tính thoáng nhaát vaät chaát cuûa theá giôùi • Chuû nghóa duy vaät bieän chöùng khaúng ñònh baûn chaát cuûa theá giôùi laø vaät chaát, theá giôùi thoáng nhaát ôû tính vaät chaát. Theo quan ñieåm ñoù: • - Moät laø, chæ coù moät theá giôùi duy nhaát laø theá giôùi vaät chaát; theá giôùi vaät chaát laø caùi coù tröôùc, toàn taïi khach quan, ñoäc laäp vôùi yù thöùc cuûa con ngöôøi. • - Hai laø, theá giôùi vaät chaát toàn taïi vónh vieãn, voâ taän, voâ haïn, khoâng ñöôïc sinh ra vaø khoâng bò maát ñi.

49. - Ba laø, moïi toàn taïi cuûa theá giôùi vaät chaát ñeàu coù moái lieân heä thoáng nhaát vôùi nhau, bieåu hieän ôû choã chuùng ñeàu laø nhöõng daïng cuï theå cuûa vaät chaát, laø nhöõng keát caáu vaät chaát, coù nguoàn goác vaät chaát, do vaät chaát sinh ra vaø cuøng chòu söï chi phoái cuûa nhöõng quy luaät khaùch quan phoå bieán cuûa theá giôùi vaät chaát. Trong theá giôùi vaät chaát khoâng coù gì khaùc ngoaøi nhöõng quaù trình vaät chaát ñang bieán ñoåi vaø chuyeån hoùa laãn nhau, laø nguoàn goác, nguyeân nhaân vaø keát quaû cuûa nhau.

50. Nhöõng thaønh töïu cuûa khoa hoïc töï nhieân hieän ñaïi ñaõ chöùng minh cho luaän ñieåm treân. Coù theå khaúng ñònh raèng, taát caû caùc söï vaät, töø treân quaû ñaát cuûa chuùng ta ñeán caùc haønh tinh xa xoâi, ñeàu coù caáu truùc vaät lyù, hoùa hoïc thoáng nhaát, ñeàu ñöôïc taïo ra töø caùc phaân töû, nguyeân töû vaø caùc haït cô baûn, thaäm chí töø caùc tröôøng vaät lyù nöõa. Söï thoáng nhaát ôû ñaây coøn ñöôïc bao goàm taát caû giôùi voâ sinh, giôùi höõu sinh vaø xaõ hoäi vaøo moät böùc tranh theá giôùi duy nhaát, trong ñoù giöõa chuùng coøn coù söï lieân heä qua laïi, chuyeån hoùa laãn nhau, vaän ñoäng vaø phaùt trieån.