Her Sulamada Uygulanacak Sulama Suyu Miktarı ve Sulama Aralığı

1. Her Sulamada Uygulanacak Sulama Suyu Miktarı ve Sulama Aralığı Kullanılabilir su tutma kapasitesinin % cinsinden verilmesi durumda; D.N. T.K. TK (%) SN (%) biliniyorsa; Ry mm S.N. dn : Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, mm TK : Tarla kapasitesi, % SN : Solma noktası, % Ry : Kullanılabilir su tutma kapasitesinin tüketilmesine izin verilen kısmı t : Toprağın hacim ağırlığı, g/cm3 D : Islatılacak toprak derinliği, mm F.K.T. Kullanılabilir su tutma kapasitesinin derinlik cinsinden verilmesi durumunda; dk biliniyorsa; dn = dk.D.Ry dn : Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, mm dk : Kullanılabilir su tutma kapasitesi, mm/m D : Islatılacak toprak derinliği, m Ry : Kullanılabilir su tutma kapasitesinin tüketilmesine izin verilen kısmı

2. Ry,bitkiye göre değişir. Ry, sulama yöntemine göre de değişir. Ry değeri bilinmediğinde (ortalama ) % 50 (0.50) alınabilir. Yüzey ve yağmurlama sulama yöntemi için : 0.50damla ve küçük başlıklıyağmurlama sulama (ağaçaltı sulama yönt..) için : 0.30-0.40 alınır. Tarla parsellerinde her sulamada uygulanacak toplam sulama suyu miktarı: dt : Her sulamada uygulanacak toplam sulama suyu miktarı, mm dn : Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, mm Ea : Su uygulama randımanı (Tarla sulama randımanı) (Ea, yüzey sulama yöntemlerinde 0.30-0.80, yağmurlama yönteminde 0.65-0.80, damla sulama yönteminde 0.85-0.95 arasında değişir) Su kaynağında ihtiyaç duyulan toplam sulama suyu miktarı : dt : Su kaynağında ihtiyaç duyulan sulama suyu miktarı, mm dn : Bitki kök bölgesinde depolanması istenen sulama suyu miktarı, mm Ea : Su uygulama randımanı (Tarla sulama randımanı) Ec : Su iletim randımanı (Toprak kanallarda 0.70, beton kaplamalı kanallarda 0.85, basınçlı boru hatları olan sistemlerde 1.00 yani % 100 alınabilir)

3. Sulama aralığı : SA : Sulama aralığı, gün dn : Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, mm ET : Bitki su tüketimi, mm/gün Sulama aralığı ağır bünyeli topraklarda su tutma kapasitelerinin daha yüksek olması nedeni ile hafif bünyeli topraklara göre daha fazla olur.

4. Örnek: • Verilenler: • -Kullanılabilir su tutma kapasitesi, dk= 160 mm/m • -Etkili bitki kök derinliği, D= 60 cm • -Bitki su tüketimi, ET= 5.9 mm/gün • -Kullanılabilir su tutma kapasitesinin % 50’si tüketildiğinde sulamaya başlanacaktır, Ry= 0.50 • -Su uygulama randımanı, Ea= % 65 • -Su iletim randımanı, Ec= % 85 • İstenenler: • Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı • Sulama aralığı • Tarlabaşında gereksinim duyulan sulama suyu miktarı • Su kaynağında gereksinim duyulan sulama suyu miktarı • Çözüm: • Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı; • dn = dk.D.Ry=160 x 0.60 x 0.50 =48 mm • b)Sulama aralığı; • SA=dn / ET=48/5.9=8 gün • c)Tarlabaşında gereksinim duyulan sulama suyu miktarı • (Tarlaya her sulamada uygulanacak toplam sulama suyu miktarı) • dt =dn/Ea=48/0.65 =73.8 mm • d)Su kaynağında gereksinim duyulan sulama suyu miktarı; • dt =dn/Ea Ec=48/0.65 x 0.85 = 86.9 mm

5. SİSTEM KAPASİTESİ Belirli bir sulama sisteminin kapasitesi için temel denklem: var dn idi. A  d = 3.6  Q  T  Ea yok dt dt verilmişse ; dn verilmişse ; Üstteki eşitlik daha önce verilen dt ’yi hesaplamada kullanılan ve eşitliklerinde mm cinsinden bulunacak toplam sulama suyu ihtiyacınınL/s cinsindenifade edilmesindeya da su kaynağında mevcut sulama suyu ile belirli bir tarla parselinin ne kadar sürede sulanacağının belirlenmesinde kullanılabilir.

6. Anılan eşitlikten T çekilirse ; Q : Sistem kapasitesi (L/s) A : Sulanacak alan (da) dt : Toplam sulama suyu ihtiyacı (mm) T : Sulama süresi (h) dn : Net sulama suyu ihtiyacı (mm)

7. Örnek 1: Verilenler: -Tarla parselinin büyüklüğü, A= 20 da -Uygulanacak toplam sulama suyu miktarı, dt= 90 mm -Tarlanın 10 saatte sulanması istenmektedir, T=10 h İstenen: -Tarlabaşı kanalında ihtiyaç duyulan debi miktarı Çözüm: Q= (A dt)/ (3.6 T)= (20 x 90)/ (3.6 x 10) = 50 L/s Örnek 2: Verilenler: -Su kaynağında mevcut debi, Q= 60 L/s -Tarla parselenin büyüklüğü, A= 50 da -Her sulamada uygulanacak net sulama suyu miktarı, dn= 80 mm -Su uygulama randımanı, Ea= % 70 -Su iletim randımanı, Ec= % 100 İstenen: -Tarlanın sulama süresi Çözüm: Önce dt sonra T bulunmalı. dt= dn/ Ea.Ec= 80 / (0.70 x 1.00) = 114.3 mm T=(A dt)/ (3.6 Q)= (50 x 114.3)/ (3.6 x 60)= 26 h

8. Sulama Zamanının Planlanması • Fenolojik gözlemlerle • Toprak neminin elle kontroluyla • Toprak neminin ölçülmesiyle • Bitki su tüketiminden yararlanarak (Su dengesi denklemi) • Gravimetrik yöntem • Tansiyometreler • Nötron Prob yöntemi

9. Fenolojik Gözlem

10. Elle kontrol

11. Toprak Neminin Ölçülmesi

12. Gravimetrik Yöntem: Örnek kabı Pw : Kuru ağırlık yüzdesi cinsinden nem (%) W : Toprak örneğinin yaş ağırlığı (g) Ws : Toprak örneğinin kuru ağırlığı (g)

13. 30 20 10 0 Toprak nemi Pw (%) 20 30 40 60 Tansiyometre okumaları (cb) Tansiyometre Yöntemi: Sulama Zamanı İçin Tansiyon Değerleri Tansiyometre

14. . . . . . . Toprak nemi Pv (%) . . . . . . Sayım oranı (Nötron okuması/Standart okuma) Nötron Prob Yöntemi:

15. Bitki su tüketiminden yararlanarak (su dengesi denklemi kullanılarak) sulama zamanının belirlenmesi: S = I + P – ET – D S : Topraktaki su değişimi, mm I : Sulama, mm P : Yağış, mm ET : Evapotranspirasyon, mm/gün veya mm/ay D : Drenaj, mm (+)

16. mm suyun hacim cinsinden ifade edilmesi 1 m3 1mm 1 da 1 mm su 1 da alanda 1 m3 (1 ton) su 1 mm su 1 m2 alanda 1 lt (1kg) su

17. SULAMADA POMPA GÜCÜ hb : Basma yüksekliği Pompa H = he + hb + hs hs = (he+hb)0.10 he : Emme yüksekliği H : Manometrik yükseklik (m) hs : Sürtünme kaybı (m) Q  L/s 1 kg/dm3 (lt) m3/s 103 kg/m3 (ton) • P : Pompa gücü (BG) (Pompa diesel motorla çalıştırılacaksa gerekli güç) • Q : Debi (L/s) • H : Manometrik yükseklik (m) • : Suyun yoğunluğu (1 kg/dm3) p: Pompa randımanı (%) Pompa diesel yerine elektrik motoru ile çalıştırılacaksa gerekli güç : 1 BG = 0.736 KW

18. ÖRNEK PROBLEMLER