به نام يكتاي بي همتا

1. به نام يكتاي بي همتا استاندارد و مهارت آموزشي پرورش دهنده زنبور عسل

2. فهرست توانايي هاي شغل • توانايي تشخيص انواع زنبور عسل و نحوه فعاليت آنها • توانايي تشخيص ساختمان كندو و نحوه بكارگيري لوازم مورد نياز در زنبورداري • توانايي پرورش و نگهداري زنبور عسل • توانايي پيشگيري و مبارزه با آفات و بيماريهاي زنبور عسل • توانايي برداشت عسل

3. آشنايي با اهميت پرورش زنبور عسل • وحي به زنبور عسل در قران كريم(سوره نحل –آيات 71و 72). • محصولات زنبور عسل :عسل- موم- بره موم-ژل رويال- نيش زنبور • نقش در كشاورزي و محيط زيست • سود حاصل از گرده افشاني 10 تا 25 برابر بيشتر از عسل و ساير محصولات • عوامل انتقال دهنده گرده:باد و حشرات (زنبور عسل بيش از 90%)

4. آشنايي با تاريخچه زنبور داري در ايران و جهان • نگاشتن اولين كتاب زنبورداري توسط ارسطو • تشريح ساختمان داخلي بدن زنبور توسط مالپيگي قرن 17 ميلادي • كشف وضع توليد مثل زنبور و ملكه توسط سوامردام هلندي • تشخيص زنبورهاي نر و ماده توسط باتلر در سال 1609 • كشف فاصله مناسب بين قاب و بدن كندو توسط لانگستروت در سال 1851

5. اشنايي با تاريخچه زنبورداري در جهان و ايران • اختراع ديواره مومي در سال 1875 توسط يوهان مهرينگ • ساخت دستگاه جدا كننده عسل از موم با استفاده از نيروي گريز از مركز در سال 1865 توسط هروشكا • كشف رقص زنبور توسط پروفسور كارل فون فريش در 1923 • تشخيص جفتگيري زنبور نر با ملكه در حالت پرواز در 1956 توسط ترياسكو • سابقه ديرينه زنبورداري در ايران • رواج بسيار زنبورداري در دوره هخامنشيان • ورود كندوهاي جديد به ايران در سال 1335 • مهم ترين مراكز زنبورداري ايران: آذربايجان شرقي و غربي- اصفهان – تهران- گيلان – مازندران – مركزي- كرمان-خراسان- زنجان و فارس

6. دلايل برتري و موفقيت زنبور عسل نسبت به ساير حشرات • زياد بودن جمعيت زنبور عسل نسبت به ساير گرده افشان ها • طولاني بودن شعاع پرواز زنبور عسل • ثابت گل بودن زنبور عسل • بيشتر بودن اطلاعات انسان در مورد پرورش – تكثير و نگهداري • وفاداري زنبور عسل به يك منطقه و يك گونه گياهي

7. 2 • تاثير كمتر سموم حشره كش رايج در محصولات كشاورزي • توليد ساير محصولات علاوه بر گرده افشاني • سازگاري با شرايط اقليمي متفاوت • عدم رفتن به خواب زمستانه • جابجايي راحت كندوها

8. آشنايي با انواع مختلف زنبور عسل دنيا از نظر اقتصادي • زنبور عسل جزو شاخه بندپايان –رده حشرات- زير رده بالداران-گروه حشرات با دگرديسي كامل- راسته بال غشاييان- خانواده Apididae و جنس Apis • بطور كلي زنبورها به 4 نوع و هر نوع به چندين نژاد تقسيم مي گردند • 1- زنبور عسل درشت A.Dorsata • 2-زنبور ريزA.Florea • 3- زنبور هنديA.indica • 4- زنبور عسل معموليA.mellifera

9. 2 • تاثير كمتر سموم حشره كش رايج در محصولات كشاورزي • توليد ساير محصولات علاوه بر گرده افشاني • سازگاري با شرايط اقليمي متفاوت • عدم رفتن به خواب زمستانه • جابجايي راحت كندوها

10. زنبور درشت • منشا: هندوستان- چين و سيلان • بزرگترين نوع زنبور- زندگي وحشي- ساخت لانه در زير شاخه-عسل 50 كيلو- • تمايل به مهاجرت زياد • اندازه بدن كارگر19-نر17 و ملكه 23 ميلي متر

11. زنبور ريز • كوچكترين نوع زنبور • توليد يك شان زير شاخه درخت • زندگي وحشي در جنوب ايران و هندوستان • ميزان عسل 1تا 3 كيلو • اندازه زنبور كارگز8- نر 12 و ملكه 14 ميلي متر

12. زنبور هندي • از زنبور معمولي كوچكتر و از زنبور ريز بزرگتر • زندگي در هندوستان-چين و ژاپن • درست كردن چندين شان مومي موازي با هم(مثل زنبور معمولي) • ميزان توليد عسل5تا8 كيلو

13. زنبور عسل معمولي • معمولترين نوع زنبور براي توليد عسل در كندوها • گسترش در تمام نقاط غير از قطبي • سهولت در پرورش – توليد مناسب • اندازه كارگر 15 – نر 20 – ملكه 20 ميلي متر

14. آشنايي با ساختمان بدن زنبور عسل • 1- ساختمان خارجي بدن زنبور عسل • سر- سينه – شكم • سر در قسمت جلو بدن بوده و شامل 2 چشم مركب – 3 چشم ساده – 2 شاخك و دهان با خرطوم • چشم مركب: • زنبور نر 10000 چشم – ملكه و كارگر 5000

15. شاخك • كار لمس كردن و بوييدن • هر شاخك ملكه و كارگر 12 قسمت – زنبور نر 13 قسمت. • شاخك در كارگر: يافتن گل • شاخك در ملكه“براي درك وضع تخم ريزي • اعضاي حسي در روي شاخك نر بيشتر از كارگر

16. خرطوم • جمع آوري شهد از گل • طول زبان در كارگر 4 تا 6 ميلي متر- زبان ملكه كوتاه- زبان زنبور نر بصورت يك زايده كوچك

17. سينه • تشكيل از سه حلقه كيتين • كيتين:ماده شيميايي پيچيده غيرفعال . كه توسط لايه زنده پوست ترشح شده و دستگاه هاي داخلي بدن را در مقابل صدمات مكانيكي و از دست دادن رطوبت جلوگيري مي كند. • بال:4 عدد بال (بال جلويي – بال عقبي) • پاها: داراي 6 عدد پا- پاهاي عقبي جهت انتقال گرده

18. شكم • قرارداشتن در انتهاي بدن زنبور • تشكيل از 6 حلقه كيتين پشتي و 6 قطعه شكمي • نيش در انتهاي شكم

19. نيش زنبور عسل • داراي 16 خار وارونه • مرگ زنبور پس از نيش زدن • نيش ملكه صاف و بدون خار وارونه • زنبور نر فاقد نيش

20. ساختمان داخلي بدن زنبور عسل • دستگاه گوارش • دستگاه گردش خون • دستگاه تنفسي • دستگاه توليد مثل

21. دستگاه گوارش • اين دستگاه عبارتست از يك لوله خميده كه از دهان شروع و به مخرج منتهي مي شود. • مري . از گردن و سينه گذشته و به عسل دان ختم مي شود. • عسل دان . محل ذخيره شهد گل – عسل و مواد غذايي • لوله كوتاه و باريك پيش معده پس از عسل دان • معده گوارشي(روده جلويي و راست روده)

22. دستگاه گوارش • وظيفه پمپ مكنده: كشيدن مواد غذايي توسط خرطوم به داخل دهان و عبور آن به مري و عسل دان است. پيش معده: دستگاه تنظيم كننده اي است كه عبور مواد غذايي به داخل معده گوارشي را كنترل مي كند. وظيفه معده گوارشي:هضم و جذب مواد غذايي وظيفه ديواره سلولي در معده گوارشي: حفاظت از معده- ترشح آنزيم هاي مختلف براي هضم غذا

23. دستگاه گوارش • راست روده محل هدايت مواد زايد بدن به خارج است. • ذخيره مواد زايد در فصل زمستان- جذب آب و املاح اضافي از مدفوع و انتقال آن به داخل خون . • لوله هاي مالپيگي: گرفتن مواد زايد متابوليكي از خون و رفتن آن به روده است.

24. دستگاه گردش خون • جريان خون از حلقه ششم شكم شروع مي شود. • قمستي از لوله گردش خون كه در شكم قرار دارد را قلب و ادامه آن در سينه را آيورت گويند. • قلب داراي 5 دريچه لانه كبوتري بوده كه از برگشت خون به عقب جلوگيري مي كند. • رنگ خون زنبور عسل. زرد كهربايي

25. وظيفه اصلي خون • 1- انتقال مواد غذايي جذب شده از لوله گوارشي به محل هاي مورد مصرف • 2- دريافت مواد زايد از بخش هاي مختلف • 3- انتقال مواد زايد به لوله هاي مالپيگي • - سلول هاي خوني زنبور عسل . وظيفه حمل اكسيژن را انجام نمي دهند.

26. دستگاه تنفسي • عمل رساندن اكسيژن به سلول هاي بافتي توسط سيستم تنفسي تراشه صورت مي گيرد. • تراشه. لوله هايي هستند كه توسط روزنه هايي به خارج بدن حشره ارتباط دارند. • تعداد روزنه هاي تنفس . 3 جفت در طرفين سينه و 7 جفت در طرفين حلقه هاي شكم زنبور است.

27. دستگاه توليد مثل • توليد مثل در زنبور عسل بصورت دوجنسي و بكرزايي است. • دستگاه تناسلي زنبور شامل : غدد جنسي- مجاري و غدد ضميمه است. • غدد جنسي شامل تخمدانها در ماده و بيضه ها در نر است.

28. دستگاه تناسلي نر • شامل بيضه ( غدد جنسي)- مجاري و غدد ضميمه • لوله هاي سازنده اسپرم داخل بيضه- ورود اسپرم به مجاري اسپرم-دخيره اسپرم در قسمت پهن لوله- مخلوط شدن با غدد ضميمه- ورود به دستگاه تناسلي ملكه

29. دستگاه تناسلي ماده • شامل يك جفت تخمدان- مجاري تخم و غدد ضميمه • تعداد لوله هاي تخمدان ملكه 170 و كارگر 8-4 • لوله اي سازنده تخم –مخلوط شدن اسپرم و تخم

30. غده هاي مهم زنبور عسل • غده هاي شيري-در دو طرف سر كارگر (ترشح شير يا ژله جهت تغذيه ملكه و لاروهاي خيلي جوان)- زنبور نر فاقد غدد شيري • غدد بزاقي:در هر سه نوع و در سر- تنيدن دور زنبور • غده زير آرواره اي:در ملكه بسيار فعال(شناسايي ملكه)- ايجاد نطم در كندو و عقيم شدن تخمدان كارگر

31. غده هاي مهم زنبور عسل • غده مومي:4 جفت در حلقه هاي شكم- 3 (زير شكم)جفت فعال- 13 تا 18 روزگي ترشح موم • غده بويايي: در پشت زنبورها • غده هاي مخزني:3 غده – ضدعفوني مدفوع در مخزن- دفع مدفوع در حالت پرواز – • غده سمي:در انتهاي بدن- توليد سم

32. اثرات نيش در حيوانات و انسان • 1- درد شديد • 2- تحريك پوست و خارش گرفتن ان • 3- تخريب گلبول هاي سرخ بدن • 4- پايين امدن فشار خون • 5- تشديد حركات روده اي • 6- تحريك اعصاب و مراكز عصبي • - از زهر زنبور براي مداواي بيماري روماتيسم استفاده مي گردد.

33. خواص يك نژاد زنبور عسل خوب • بهترين زنبور عسل در هر منطقه ، زنبورهاي بومي همان جا هستند. • آرام باشد و نيش نزند • پرمحصول باشند • به اندازه بچه دار شوند • گل هاي شهد دار را به سرعت پيدا كنند • در برابر امراض مقاوم باشند • صرفه جو باشند

34. انواع نژادهاي معروف زنبور عسل معمولي A.Mellifira • نژاد كارنيولان يا زنبور عسل خاكستري A.M.cornica • منشاء ان اتريش – شمال جزيره بالكان • بسيار آرام بوده (آرام ترين نژاد زنبور عسل دنيا) و به ندرت نيش مي زند. • اوايل بهار قدرت رشد زيادي دارند( مزيت) • رنگ اين نژاد ، خاكستري تيره با موهاي انبوه • تمايل زيادي زيادي به بچه دهي ندارد ولي عملكرد بالايي دارد. صرفه جو بوده ( داشتن ذخيره غذايي كافي) • غارت در اين نژاد كم و مصرف بره موم بسيار كم

36. زنبور عسل قفقازيA.M.caucasica • رنگ بدن تيره تر از نژاد كارنولان • داراي خرطوم طويل • نژادي آرام- قدرت توليد مثل بالا - • قدرت بچه دهي پايين

37. زنبور عسل سياه A.M.mellifica • بومي مناطق شمال اروپا و سردسير • خرطوم كوتاه(عدم استفاده از شبدر قرمز) • كندي رشد جمعيت در بهار • عدم تمايل زياد به بچه دهي(عيب) • عدم توسعه زياد پرورش اين زنبور

39. نژاد ايراني A.M.meda • سازگار با شرايط محيطي ايران • عدم كارهاي اصلاحي و به نژادي

40. آشنايي با ساكنين كندو • هر كلني شامل 1 ملكه – چند صد زنبور نر و چندين هزار زنبور كارگر تشكيل شده است. • كليه صفات يك كندو به ملكه ان بستگي دارد. • ملكه قوي- كندوي قوي- عسل بيشتر • ملكه ، مادر كلني • ارزش ملكه براي كندو: توليد يك جمعيت كافي از نر و كارگر • ملكه، انتقال دهنده خصوصيات اجداد خود و صفات نر جفتگيري كرده. • رنگ زنبورها- ميزان جمع اوري محصولات – مقاومتدر برابر بيماري و سرما بستگي به ملكه دارد

45. زنبور نر • توليد شده از تخم بدون نطفه- جثه ان پهن تر و حجيم تر از كارگز و پوشيده از مو- صداي بال بيشتر از كارگر • فاقد نيش- عدم جمع آوري گرده و شهد • عدم دخالت در كار كندو- • تنها وظيفه ، جفت گيري با ملكه جوان • تا 8 روز پس از توليد ، استراحت در كندو • از روز 8 به بعد قادر به جفتگيري • عمر طبيعي 60 روز • تعداد نر در كندو500 تا 600 عدد

46. زنبور نر • مجاز به تردد در ساير كندو ها • دوره دگرديسي 24 روز • رانده شدن از كندو در پايان فصل گل

47. زنبور كارگر • كوچكترين افراد كلني • نقصان جمعيت در طول زمستان و اوايل بهار • وجود 50 تا 60 هزار زنبور كارگر در كندو • اندام هاي جمع اوري گرده در مفصل اول پاي اخر زنبور • ترشح مواد معطر ، از مفصل هاي سطح زيرين شكم • ساخت حجره- تهيه غذا- پرورش بچه ها -

48. فعاليت زنبور كارگر • كارهاي داخل كندو: پرستاري-شان سازي- انتقال غذا- پاسداريي • كارهاي خارج كندو: جمع آوري شهد- گرده – بره موم و آوردن آب • پرواز در 21 روزگي • روز اول تولد، تغذيه زياد از عسل و گرده گل • روز اول و دوم:تميز كردن بدن خود و هم سن و سالهاي خود

49. زنبور كارگر • ترشح و فعاليت غده هاي شيري (ژله شاهانه) • روز سوم به بعد: تغذيه لاروهاي بيش از 3 روزگي • روز پنجم(حداكثر توليد ژله):تغذيه ملكه و لاروهاي 1تا3 روزه- اينكار تا 12 روز بعد از تولد انجام مي شود. • تغذيه ملكه توسط لاروهاي 5تا12 روزه • روز سيزدهم ، ترشح 3 جفت غدد مومي- مجبور ساختن زنبور هاي جوان به موم سازي- تا روز 18 • روز 18: نظارت بر رفت و آمد زنبورها و دفاع – پرواز كوتاه مدت

50. زنبور كارگر • روز 22: خاتمه كارهاي داخل كندو • تقسيم زنبور كارگر به محض پرواز در آمدن به 4 گروه نامساوي: • 1- جمع آوري صمغ- بره موم: مثل الكل خاصيت ميكروب كشي و ضدعفوني دارد. • مسدود كردن درز و جدار كندو- كوچك كردن سوراخ پرواز • 2- انتقال آب به كندو براي زنبوران جوان