به نام خدا موضوع : اوضاع طبیعی وجغرافیایی ایران

1. به نام خداموضوع : اوضاع طبیعی وجغرافیایی ایران استاد مربوطه : دکترافقه ارائه دهندگان: نجمه کامکار ناهید چناری الهه کیانپور 1389

2. اوضاع طبیعی و جغرافیایی عوامل مربوط به اوضاع طبیعی و جغرافیایی که در توسعه اقتصادی – اجتماعی تاثیرگذار هستند تغییرناپذیر یا به کندی دچار تحول و دگرگونی می شوند. باتوجه به اینکه منابع طبیعی روبه کاهش هستند مثلا سالانه بخش بزرگی اززمین های قابل کشت درجریان فرسایش شسته می شوند مهار عوامل طبیعی و انسانی ویرانگر حائز اهمیت است.

3. پستی و بلندی بلندی: بلندی های ایران شامل: • کوههای شمالی: بلندترین قله این کوهها قله دماوند با ارتفاع 5671 متر است. • کوههای غربی: بلندترین این رشته کوهها دنا با ارتفاع 4267 متر است. • رشته کوههای جنوبی • رشته کوههای مرکزی و شرقي: بلندترین قله آن کوه هراز است. خاک ودشت: مساحت کل کشور 165میلیون هکتار است که 31٪ قابل استفاده برایکشاورزی (51میلیون هکتار)و 69٪ دیگر زیر پوشش مناطق شهری ، روستایی و جاده و... قرار دارد.

4. انواع زمین ها • خاکهای حاشیه دریای مازندران: دارای بازده بالا هستند. دو استان گیلان و مازندران حدود 5.5 مساحت کشور را تشکیل اما 20٪ زمین های قابل بهره برداری را شامل می شوند. اسیدی شدن و آبخیزبودن همیشگی زمین از مشکلات بهره برداری از این خاکهاست. • خاکهای کوهستانی: بین بلندی ها بویژه در مناطق شمالی وغربی دشت های رسوبی مناسب برای کشاورزی وجود دارد، اما به دلیل کمبود آب و شیب تند بهره برداری از آنها مشکل است. • خاک دشتهای داخلی: عواملي مانند کمبود آب، شوری آب، فرسایش خاک و وجود تپه های ماسه ای این زمین ها را غیر قابل بهره برداری می سازد.

5. وضعیت آب و هوایی حدود 73٪ مساحت کشور آب و هوای خشک، 24.4٪ آب و هوای معتدل و2.4٪ آب و هوای سرد کوهستانی دارد. انواع آب و هوا • آب وهوای شمالی و کناره جنوبی دریای خزر: با بیشترین بارندگی و درجه گرمای معتدل • آب و هوای کوهستانی غربی : ریزش برف و باران در این مناطق تقریبا خوب است. • آب و هوای فلات مرکزی: درجه گرما در تابستان و زمستان اختلاف شدید دارد. • آب و هوای کناره های جنوبی: تابستان گرم و زمستان معتدل دارد.

6. وضع جوي مراكز استان‌ها :١٣٨٦

7. ماخذ - سازمان هواشناسي كشور

8. ميانگين ارتفاع بارش سالانه در استان‌هاي كشور ( ميلي متر ) سال 86-80

10. وضع آب آب از مهترین منابع طبیعی است که در ادامه زندگي بشرتاثیر حیاتی داردبهره برداری از زمین های کشاورزی، تمرکز جمعیت در روستا و شهر، فعالیت صنعتی و معدنی همگی به آب مناسب نیاز دارند. ویژگی منابع آب ایران کمبود آب در ایران با توجه به قرار گرفتن در کمربند بیابانی از مشکلات پایه ای بوده است، میزان بارندگی در کشور حدود 300-250 میلیمتر و به عبارتی کمتر از يك سوم میانگین باران سالانه کره زمین است. منطقه شمال ایران با حدود 2000 میلیمتر بارندگی و دشت لوت با چند میلیمتر بارندگی پر باران و کم باران ترین مناطق کشور هستند.

12. مساحت و ضريب جريان سطحي حوزه‌هاي آبريز اصلي سال 1385-1347 مأخذ_ وزارت نيرو. شركت مديريت منابع آب ايران . دفتر مطالعات پايه منابع آب .

13. حجم بارش میانگین 37 سال در کشور بیانگر توزیع نامناسب بارش در مقایسه با مساحت مناطق مختلف کشور می باشد.همانطورکه مشاهده می شود دریای خزر با حدود 11درصد مساحت کشور 16.9درصد بارش کشور را دریافت می کند درحالی که مرکزی با مساحت 51درصد کشور تنها 14.9درصد را به خود اختصاص می دهد. در دو منطقه اشاره شده به ترتیب 24.3و 10.2 درصد آبهای سطحی حاصل از بارش جریان می یابد. جریان نیافتن حدود سه چهارم بارش سالانه در کشور مشکلی است که کمبود آب و پراکندگی نامتناسب بارش را تشدید می کند، علت این امر شیب تند کوهها در شمال به سمت دریای خزر و مناطق غربی و بالا بودن درجه گرما و تبخیر در قسمت های مرکزی است.چگونگی بارش و توزیع جریان آب در نقاط مختلف تعیین کننده توزیع آتی فعالیت های اقتصادی در کشور است. همانطور كه در جدول مشاهده می شود در حوزه خلیج فارس از نظر تهیه آب برای بخش های مختلف امکانات بالقوه وجود دارد زیرا با داشتن 26مساحت کشور حدود ٣١.٨جریان سطحی آب در این منطقه است.

14. چگونگی استفاده از منابع آب برداشت آب از منابع موجود به دو صورت انجام می شود : الف) استفاده از آبهای سطحی: شکوفایی کشاورزی در دوره های مختلف بستگی به کارکرد تاسیسات آبیاری در مهار آب های سطحی دارد. در سال86 میزان آب ورودی به سدهای مخزنی بزرگ 66396 میلیون متر مکعب بوده که از مجموع 71560 میلیون متر مکعب آب خروجی 57168میلیون مترمکعب آن برای تولید برق و 14392میلیون متر مکعب آن برای سایر مصارف استفاده شده است.

16. سدها علاوه بر ذخیره سازی آب برای بخش های کشاورزی و صنعت تامین آب مصرفی شهرها و روستاها و تولید برق میتوانند از منابع مهم تولید پروتئین حیوانی از راه ماهی دارکردن آبهای ذخیره شده باشند. افزایش تعداد سدها همانگونه که در چند سال اخیر اقدامات قابل توجهی برای آن انجام گرفته میتواند در تغییر چهره کشاورزی و صنعتی ایران نقش برجسته ایی بازی کند. ب)استفاده از آبهای زیرزمینی: از مجموع 79838میلیون مترمکعب آبهای تخلیه شده در سال آبی85-84 از منابع زیرزمینی حدود 44.9 درصد بوسیله چاههای عمیق، 16درصد چاههای نیمه عمیق، 9.4درصد قنات ها و 29.7درصد بوسیله چشمه ها انجام گرفته است. که نسبت به سال های پیش از این کاهش سهم قنات ها و افزایش سهم چاههای عمیق و نیمه عمیق دراستفاده از آبها مشاهده می شود.

17. جنگلها و چراگاهها جنگلها در ایران وجود عوامل گوناگون٬ سطح جنگل های کشور را کاهش داده است که مهمترین آنها عبارت بوده اند از: • قطع نادرست ومداوم درخت و بهره برداری غیر اصولی از منابع چوبهای جنگلی • چرای بی رویۀ دام • فعالیتهای کشاورزی در قلمرو جنگلها بدون توجه به امکانات آب وهوا که متاسفانه این روند ویرانگری هنوز ادامه دارد و سبب خشک و نیمه خشک شدن دو سوم سرزمین کشورمان شده است.

18. مساحت جنگل‌ها، مراتع و پديده‌هاي بياباني برحسب استان: ١٣٨6 (هكتار)

20. چراگاهها چراگاهها (مراتع) در عرف به زمین هایی گفته می شود که در فصل چرا داری پوشش گیاهی علوفه ای باشند. چراگاههای کشور را با توجه به اینکه غنی ترین آنها در شمال وغرب قرار دارند٬ به چهار دسته زیر میتوان تقسیم کرد: • چراگاهای خراسان : این چراگاهها خود٬ سه دسته اند: چراگاههای سرخس٬ چراگاههای شمال بین بجنورد و باجگیران و چراگاههای جنوب خراسان در گناباد٬فردوس٬طبس و نزدیک کویر. • چراگاههای کناره های دریای خزر : این چراگاهها به سبب آب وهوای نمناک و مساعد نواحی شمالی از بهترین چراگاههای کشورند.

21. چراگاههای آذربایجان : این چراگاهها که در ردیف چراگاههای مرغوب کشور قرار دارند٬ شامل ((دشت مغان)) با گستردگی 100هزار هکتار و دامنه های ییلاقی ((سهند)) و((سبلان)) می باشد. • چراگاههای غرب ایران : این چراگاهها از نظر مرغوبی پس از چراگاههای شمال قرار دارند و به همین مناسبت٬ غرب کشور از مهمترین مناطق دامداری ایران بشمار می آید. گستردگی چراگاههای کردستان حدود 2میلیون هکتار است. شهرستانهای اراک٬ زنجان٬ملایر٬گلپایگان و نهاوند نیز هرکدام دارای چراگاههای تابستانی گسترده ای هستند. چراگاههای ایران همانند جنگلها بتدریج در معرض ویرانی و نابودی قرار گرفته اند. مهمترین علل ویرانی چراگاهها در کشور عبارتند از: • ناهماهنگی بین ظرفیت چراگاهها وتعداد دام • چرای خارج از فصل • بوته کنی در سطح چراگاهها برای تامین سوخت • تبدیل چراگاهها در مناطق پر شیب به زمین های زراعی دیم کم بازده • عوامل طبیعی گسترش کویر

22. تاثیر اوضاع طبیعی وجغرافیایی بر تحولات اقتصادی اوضاع طبیعی وجغرافیایی هرکشور٬ تاثیر مستقیمی بر چگونگی تحولات اقتصادی آن کشور دارد. موقعیت جغرافیایی هر کشور اعم از موقعیت ریاضی (طول و عرض جغرافیایی٬ یا دوری و نزدیکی از خط استوا) و موقعیت نسبی (وضع نا همواریها و بلندی از سطح دریا٬ دوری یا نزدیکی به اقیانوسها و محاط بودن در خشکی) در چگونگی فعایت اقتصادی تاثیر مهمی دارند. آب وهوا که به دلیل مختصات ریاضی و وضع ناهمواریها٬ چهره اقتصادی هر کشور را رقم می زند٬ از دیگر عوامل مهم تکامل اقتصادی بشمار می آید. تناسب میزان بارندگی با مکان و زمان کشت و مقدار زمین کشاورزی نیز از شرایط ضروری برای فعالیت و و زندگی پویای انسان بشمار می آید. با آنکه ایران طی چند سدۀ گذشته به لحاظ اوضاع طبیعی و جغرافیایی تغییرات عمده ای نیافته است٬ اما از کشوری مستقل با اقتصادی شکوفا – در مقایسه با کشورهای زمان خود – به کشوری وابسته از لحاظ اقتصادی ٬ با کلیه ویژگی های تخریبی آن تبدیل شده است.

23. علی رغم وجود شرایط نامساعد آب و هوایی در بسیاری از نقاط ایران٬ امکانات بالقوه فراوانی نیز برای بهره برداری از شرایط آب و هوایی وجود دارد و از آن جمله وجود 14 نوع آب و هوای گوناگون را میتوان ذکر کرد. نزدیکی و دوری و راه داشتن به دریاهای آزاد نیز از جمله عوامل موثر در رشد و توسعه اقتصادی هر کشور است. مرز آبی طولانی در جنوب کشور ما (1880کیلومتر) نه تنها امکان برقراری ارتباط با کشورهای مختلف جهان را با ارزانترین وسیله حمل ونقل فراهم ساخته ٬ بلکه امکانات گسترده ای نیز برای بهره برداری از منابع طبیعی ایجاد کرده است.

24. از منابع طبیعی دیگری که تاثیر مستقیمی در روند تحولات اقتصادی کشورها دارد٬ منابع کانی است که میتوان آنها را به چهار گروه تقسیم کرد: 1) کانی های مواد اولیه 2) کانی های شیمیایی 3)کانی های سوخت 4) کانی های فلزی. که تقریبا در مورد همه آنها ذخایر قابل توجهی در کشور وجود دارد.ذخایر بزرگ نفت وگاز و بویژه گاز(کشورمان دومین ذخایر گاز جهان را داراست) موقعیت ویژه ای برای برقراری ارتباط تجاری در اختیار کشور گذاشته است که براساس آن می تواند با صادرات بخشی از این ذخایر٬ نیازمندی های توسعه خویش را وارد کند.اما تجربه حدود 90 سال صادرات نفت نشان داده که وجود این ذخایر می تواند اثری وارونه در توسعه اقتصادی-اجتماعی کشور داشته باشد٬از یک سو به دلیل اینکه بهای نفت خام در بازار جهانی تقریبا کم است و از سوی دیگر به این دلیل که درآمد ارزی بدست آمده از صدور نفت خام برای افزایش مصرف ازطریق واردات اقتصاد کلان بکارگرفته شده٬ این منبع در خدمت توسعه برونزا قرار گرفته و به نوعی ضد توسعه عمل کرده است.

25. با تشکر