ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ “ΚΛΕΙΔΙΑ” ΣΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΑΞΗΣ

1. ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ “ΚΛΕΙΔΙΑ” ΣΤΗΝ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΑΞΗΣ Γεωργία Πασιαρδή, Ph.D Φεβρουάριος 2007

2. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΑΞΗΣ • OPΓANΩΣH KAI ΔIOIKHΣH • Ορισμός • Σπουδαιότητα μέσα από ερευνητικά δεδομένα • ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΤΑΞΗΣ • Σπουδαιότερες αρχές οργάνωσης και διοίκησης τάξης • Παραδείγματα υλοποίησης των αρχών

3. WHY WE TEACH We do not teach because of July, August and holidays. We teach for the rest of the year because we: • Believe that learning is the right of all children • Believe that we can make a difference • Have experienced the joy that comes with learning • Believe that teaching is a calling we have accepted • Want to produce a generation of continual learners who can think for themselves, solve problems etc. • TexasTeachers of the Year 1999

4. ΟΡΙΣΜΟΣ Οργάνωση-διοίκηση (classroom management) της τάξης : • είναι μια σειρά από αναγκαίες ενέργειες και δραστηριότητες των εκπαιδευτικών για τη δημιουργία και διατήρηση μαθησιακού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο διευκολύνεται η διεξαγωγή διδασκαλίας και επιτυγχάνεται η μάθηση. • αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη δημιουργία παραγωγικού εκπαιδευτικού περιβάλλοντος.

5. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΑΞΗΣΣπουδαιότητα • Οι Wang, Haertel and Walberg (1993) παρουσίασαν τη σπουδαιότητα της οργάνωσης και διοίκησης μέσα από μια περιεκτική βιβλιογραφική ανασκόπηση. Οι πιο πάνω ερευνητές μελέτησαν 86 κεφάλαια από ετήσεις ανασκοπήσεις έρευνας, 44 κεφάλαια από εγχειρίδια 20 κυβερνητικές εκθέσεις και 11 άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά για να παραγάγουν ένα κατάλογο από 228 παραμέτρους που επηρεάζουν την επίδοση των μαθητών. • Συνδυάζοντας τα αποτελέσματα από τις αναλύσεις με τα ευρήματα από 134 μετα-αναλύσεις κατάληξαν ότι από το σύνολο όλων των μεταβλητών η παράμετρος της οργάνωσης και διοίκησης είχε τη μεγαλύτερη επίδραση στην επίδοση των μαθητών. Students cannot learn in a chaotic, poorly managed classroom

6. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ • Ο εκπαιδευτικός αναλαμβάνει ρόλο οργανωτικό και διοικητικό στην αίθουσα διδασκαλίας. Κάποτε θυμόμαστε εκπαιδευτικούς για τους οποίους σκεφτήκαμε ότι είναι αποτελεσματικοί ή μη αποτελεσματικοί στην οργάνωση και διοίκηση της τάξης τους. Θυμηθείτε τέτοια πρόσωπα και περιγράψτε τη συμπεριφορά και τη διδασκαλία τους χρησιμοποιώντας λέξεις ή φράσεις.

7. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ Αρχές αποτελεσματικής οργάνωσης και διοίκησης • Σχέσεις εκπαιδευτικών και μαθητών • Χαρακτηριστικά • Διαμόρφωση κλίματος τάξης • Διαχείριση συμπεριφοράς μαθητών • Καθιέρωση και διατήρηση σαφών και αναγκαίων κανόνων και διαδικασιών • Διδασκαλία • Ενέργειες-κλειδιά αποτελεσματικής διδασκαλίας

8. ΣΧΕΣΕΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Η ανάπτυξη και η διατήρηση θετικών σχέσεων στην τάξη είναι προϋποθέσεις για την ύπαρξη ατμόσφαιρας αγάπης, ηρεμίας, γαλήνης, εμπιστοσύνης και σεβασμού. Oι θετικές σχέσεις μεταξύ και εκπαιδευτικών-μαθητών στηρίζονται στην καλλιέργεια τεσσάρων δεξιοτήτων: της φιλικότητας, της προσεχτικής και ουσιαστικής ακρόασης, της θετικής σκέψης και της ενθάρρυνσης με τη χρήση επαίνου.

9. ΑΠΟΚΤΗΣΗ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΚΑΙ ΣΕΒΑΣΜΟΥ Η απόκτηση αμοιβαίας εμπιστοσύνης • Εξασφαλίζεται με τη δύναμη του ειδικού που χαρακτηρίζει τους εκπαιδευτικούς (expert power). • Αποδίδεται στους εκπαιδευτικούς, όταν οι μαθητές, τους εκλαμβάνουν ως πρόσωπα αναφοράς, γιατί είναι δίκαιοι, αξιόπιστοι και έμπιστα πρόσωπα (referent power).

10. ΣΕΒΑΣΜΟΣ Ο σεβασμός θεωρείται ως μία θεμελιώδης προϋπόθεση για την ύπαρξη αποτελεσματικής αλληλεπίδρασης μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών Οι εκπαιδευτικοί προωθούν τη δημιουργία ατμόσφαιρας αμοιβαίου σεβασμού και εμπιστοσύνης στις τάξεις του με ποικίλους τρόπους. • Σέβονται τους μαθητές τους και αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση. • Κερδίζουν το σεβασμό των μαθητών τους γιατί είναι συνεπείς, δίκαιοι και εμπνέουν εμπιστοσύνη.

11. ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΚΑΙ ΑΓΑΠΗ Οι εκπαιδευτικοί προς τους μαθητές τους εκδηλώνουν γνήσιο ενδιαφέρον για: • τη ζωή τους • τα ενδιαφέροντά τους • την οικογένειά τους • την προσφορά ασφαλούς, φιλικού και αποτελεσματικού μαθησιακού περιβάλλοντος • την επιτυχή κατάκτηση της μάθησης. Το ενδιαφέρον και η αγάπη προωθούν το μαθησιακό κλίμα

12. ΚΛΙΜΑ ΤΑΞΗΣ • Είναι η ιδιαίτερη ατμόσφαιρα που δημιουργείται σε μια τάξη. • Επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την ψυχική διάθεση, τη συμπεριφορά και τον ενθουσιασμό των • εκπαιδευτικών για την εκτέλεση του εκπαιδευτικού και διδακτικού τους έργου, (Jorde-Bloom, 1988). • μαθητών για την αποτελεσματικότερη εκτέλεση της εργασίας τους. • Δημιουργείται από τη θετική αλληλεπίδραση διαφόρων παραγόντων.

13. BEING NOBODY Have you ever felt like nobody? Just a tiny speck of air. When everyone’s around you, And you are just not there. (Karen Crawford, age 9)

14. Kοινωνικό περιβάλλον Φυσικό περιβάλλον Mαθησιακό περιβάλλον KΛIMA ΤΑΞΗΣ

15. ΦYΣIKO ΠEPIBAΛΛON TAΞHΣ H μεταβλητή της οικολογίας είναι ορατή σε κάθε σχολική μονάδα και τάξη και αναφέρεται στις φυσικές όψεις/πλευρές. Περιλαμβάνει: • τις αίθουσες (άνετες, ελκυστικές), τα εργαστήρια και τον εξοπλισμό τους • τα έπιπλα, τα θρανία και την τοποθέτησή τους • τα μέσα διδασκαλίας στην αίθουσα όπως και άλλες πηγές μάθησης • τους χώρους όπου εκτίθενται εργασίες,ζωγραφιές κτλ. • το φωτισμό, τον κλιματισμό κτλ. του κτιρίου και της τάξης

16. KOINΩNIKO ΠEPIBAΛΛON TAΞHΣ Tο κοινωνικό περιβάλλον σχετίζεται με τους άτυπους και τυπικούς κανόνες που καθοδηγούν τις διαπροσωπικές σχέσεις μέσα στην τάξη. Περιλαμβάνει τις: • σχέσεις μαθητών και εκπαιδευτικών • σχέσεις των μαθητών μεταξύ τους • υπευθυνότητες/δραστηριότητες των μαθητών ως άτομα αλλά και ως οργανωμένη κοινότητα

17. MAΘHΣIAKO ΠEPIBAΛΛON TAΞHΣ Tο μαθησιακό περιβάλλον αναφέρεται στις συνθήκες που επικρατούν στην αίθουσα διδασκαλίας και στις διάφορες ενέργειες των εκπαιδευτικών και των μαθητών κατά τη διαδικασία της διδασκαλίας-μάθησης Περιλαμβάνει ανάμεσα στα άλλα: • τον προγραμματισμό του μαθήματος (ενέργειες πριν, κατά και μετά τη διδασκαλία) • τις δραστηριότητες και τις εργασίες (ομαδικές ή ατομικές) που ανατίθενται στους μαθητές στη διάρκεια του μαθήματος • το κλίμα συνεργασίας και συμμετοχής των μαθητών στη διαδικασία της μάθησης • τη συστηματική παρακολούθηση, αξιολόγηση και ανατροφοδότηση σε θέματα της προόδου των μαθητών

18. KΛIMA TAΞHΣAΛΛHΛEΠIΔPAΣH ΠAPAΓONTΩN Oι παράγοντες που συνθέτουν το κλίμα της τάξης αλληλεπιδρούν μεταξύ τους. H θετική αλληλεπίδραση των διαφόρων παραγόντων συντελεί: • στη δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης και αποδοχής. • στη διασφάλιση διαδικασιών συμμετοχής και συνεργασίας. • στην εύρυθμη λειτουργία της τάξης. • στην ανάπτυξη αισθήματος ικανοποίησης και ευχαρίστησης.

19. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ • Το κλίμα στην τάξη δεν αναπτύσσεται ούτε διατηρείται τυχαία. Δημιουργείται και επηρεάζεται από τις ενέργειες της διεύθυνσης, των διδασκόντων και διδασκομένων. Μέσα από τις εμπειρίες και τις γνώσεις σας, εισηγηθείτε πέντε τρόπους/τεχνικές που θα μπορούσαν να συμβάλουν καθοριστικά στη δημιουργία θετικού κλίματος στην τάξη.

20. ΔIAMOPΦΩΣH TOY KΛIMATOΣ • Στη διαμόρφωση του κλίματος τάξης καθοριστικό ρόλο διαδραματίζουν οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές. • H προσωπικότητα του εκπαιδευτικού και ο βαθμός αλληλεπίδρασης που αναπτύσσεται μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή κατά τη διαδικασία της μάθησης, θεωρούνται οι πιο σημαντικοί παράγοντες στη διαμόρφωση του κλίματος στην τάξη.

21. ΚΛΙΜΑ ΤΑΞΗΣΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ • Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του εκπαιδευτικού καθορίζουν το στυλ συμπεριφοράς, τις σχέσεις και το γενικότερο κλίμα της τάξης. • Η φιλικότητα, η ευχάριστη και θετική διάθεση, η υπομονή, ο αυτοέλεγχος, η αποφασιστικότητα και η επαγγελματική ωρίμανση αποτελούν γνωρίσματα των εκπαιδευτικών που διαμορφώνουν θετικό κλίμα στην τάξη.

22. ΚΛΙΜΑ ΤΑΞΗΣΣΤΥΛ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΚΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ • Η διδασκαλική συμπεριφορά που υιοθετεί ο κάθε εκπαιδευτικός διαμορφώνει το αυταρχικό, το ελεύθερο ή αδιάφορο στυλ και το συμμετοχικό στυλ. • Το είδος της γλωσσικής επικοινωνίας και το είδος των αντιδράσεων του εκπαιδευτικού κατά τη διαδικασία της διδασκαλίας καθορίζουν το βαθμό συμμετοχής των μαθητών και τον τύπο του κλίματος που θα επικρατήσει.

23. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ΜΑΘΗΤΩΝ Σε κάθε τάξη κρίνεται αναγκαία η καθιέρωση κανόνων και διαδικασιών που περιγράφουν τις αναμενόμενες μορφές συμπεριφοράς για την ομαλή λειτουργία της. Πέντε στάδια περιλαμβάνονται στην καθιέρωση και διατήρηση των κανόνων. • Εισαγωγή κανόνων • Αποδοχή κανόνων • Δέσμευση για την τήρησή τους • Εφαρμογή κανόνων • Διαφοροποίηση κανόνων During the first several weeks help the students to learn how to behave in their classrooms

24. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ • Η καθιέρωση σαφών και αναγκαίων κανόνων θεωρείται απαραίτητη διαδικασία για την αποτελεσματική οργάνωση και διοίκηση τάξης. Υποθέστε ότι διανύετε την πρώτη βδομάδα μιας σχολικής χρονιάς και θέλετε να θέσετε τις βάσεις των σχέσων και της συνεργασίας σας με τους μαθητές σας στηρίζοντας τες σ’ ένα πλαίσιο κανόνων. Ποιους κανόνες θα θέτατε σε ό,τι αφορά την εργασία και ποιους σε ό,τι αφορά τη συμπεριφορά των μαθητών.

25. Κανόνες εργασίας συμπλήρωση και υποβολή εργασιών διόρθωση εργασιών (π.χ. αυτοέλεγχος) απαραίτητα μέσα (βιβλία, τετράδια, κτλ.) ασφάλεια με διάφορα υλικά αξιολογήσεις Κανόνες συμπεριφοράς προσέλευση και αποχώρηση υπευθυνότητες πριν, στη διάρκεια και μετά το διάλειμμα τρόπος συμπεριφοράς (π.χ. πληθυντικός ευγενείας, χρήση φράσεων π.χ. Παρακαλώ, συγγνώμη) σχέσεις μεταξύ μαθητών και μαθητών-εκπαιδευτικών ΚΑΘΙΕΡΩΣΗ ΚΑΝΟΝΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΩΝ

26. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΠΙΘΥΜΗΤΗΣ Η ΜΗ ΕΠΙΘΥΜΗΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ Ο Emmer και οι συνεργάτες του (1997), καθώς και οι Levin και Nolan (1996), προτείνουν τα παρακάτω: • Διατηρήστε οπτική επαφή με τους μαθητές • Xρησιμοποιήστε λεκτικά σχήματα • Mετακινηθείτε κοντά τους • Χαμογελάστε, κουνήστε το κεφάλι • Ρωτήστε με πολύ ήρεμο τρόπο να σας πουν τον κανόνα που παρενέβησαν. • Πείτε με σταθερή και ευγενική φωνή να σταματήσουν. • Ενημερώστε την οικογένειά για την εκδήλωση επιθυμητής ή μη συμπεριφοράς • Στρέψτε τους την προσοχή στις εργασίες που εκείνη την ώρα λαμβάνουν χώρα και υπενθυμίστε τι χρειάζεται να πράξουν.

27. ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣHMANTIKEΣ ENEPΓEIEΣ-KΛEIΔIA Πέντε βασικές ενέργειες-κλειδιά που προκύπτουν από διάφορες μελέτες είναι εξαιρετικά σημαντικές καθοριστικές για αποτελεσματική διδασκαλία και για την οργάνωση και διοίκηση της τάξης. Aυτές είναι: • Σαφήνεια • Ποικιλία • Προσήλωση στο έργο • Eπικέντρωση στη μαθησιακή διαδικασία • Iκανοποιητικός βαθμός επιτυχίας

28. ΣAΦHNEIA Kαθαρή και κατανοητή παρουσίαση των κύριων σημείων Λογική, βήμα προς βήμα πορεία Σαφής, άμεση προφορική παρουσίαση ΠOIKIΛIA Δραστηριοτήτων (π.χ. ερωτήσεις, συζήτηση,ομαδική εργασία κτλ.) Διδακτικών μέσων (π.χ. υλικά και οπτικοακουστικά μέσα, πολλαπλές πηγές αναφοράς κτλ.) ΣAΦHNEIA KAI ΠOIKIΛIA

29. ΠPOΣHΛΩΣH ΣTO EPΓO Oι εκπαιδευτικοί που επικεντρώνονται στη διδασκαλία τους: • Εστιάζουν την προσοχή τους στους στόχους που θέλουν να πετύχουν σε μια συγκεκριμένη χρονική περίοδο • Έχουν υψηλές και ρεαλιστικές προσδοκίες για την επίδοση των μαθητών τους • Προετοιμάζουν και οργανώνουν με κάθε λεπτομέρεια τα σχέδια μαθημάτων τους. • Αξιολογούν την επίδοση των μαθητών τους συστηματικά

30. EΠIKENTPΩΣH ΣTH MAΘHΣIAKH ΔIAΔIKAΣIA • Oι αποτελεσματικοί εκπαιδευτικοί επιδιώκουν να αυξήσουν το χρόνο μάθησης και το χρόνο που αφιερώνουν οι μαθητές στην εργασία τους. • H ευρεία χρήση διαφόρων διδακτικών μέσων, η ανάθεση αξιόλογων εργασιών, η συστηματική παρακολούθηση των εργασιών, η έγκαιρη αντιμετώπιση αρνητικών συμπεριφορών και η ελαχιστοποίηση χρονοβόρων διαδικασιών θεωρούνται σημαντικά συστατικά της μαθησιακής διαδικασίας.

31. IKANOΠOIHTIKOΣ BAΘMOΣ EΠITYXIAΣ • Oι αποτελεσματικοί εκπαιδευτικοί παρέχουν ευκαιρίες στους μαθητές τους και αφιερώνουν επαρκή χρόνοώστε να εφαρμόσουν αυτά που έμαθαν και να κατακτήσουν τις δεξιότητες λύσης προβλήματος και κριτικής σκέψης. • Tα αποτελέσματα διαφόρων ερευνών συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι για 60% μέχρι και 70% του χρόνου τους οι μαθητές πρέπει να ασχολούνται με εργασίες που τους επιτρέπουν να δοκιμάζουν επιτυχία σε ικανοποιητικό βαθμό.

32. ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΩΝΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΠΡΩΤΗ ΕΡΕΥΝΑ • Σαφής και λεπτομερής επεξήγηση των: • προσδοκιών • εργασιών • κανόνων • Πλήρης αξιοποίηση του διδακτικού χρόνου • Συνεχής επίβλεψη των εργασιών • Παροχή ανατροφοδότησης Πηγή: Emmer, Evertson and Anderson (1980)

33. ΠΟΡΙΣΜΑΤΑ ΕΡΕΥΝΩΝΓΝΩΡΙΣΜΑΤΑ και ΔIOIKHTIKEΣ ΔEΞIOTHTEΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΔΕΥΤΕΡΗ ΕΡΕΥΝΑ • Σταθερότητα και αποφασιστικότητα • Εργατικότητα και ενεργητικότητα • Εγρήγορση • Τάξη, σύστημα, καθαριότητα • Προσήλωση στην εργασία • Ολοκληρωμένος και συστηματικός προγραμματισμός Πηγή: Evertson et al., (1994)

34. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΣΥΝΕΠΕΙΑ: ΤΟ ΚΛΕΙΔΙ ΤΗΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ