SINIFTA GÜDÜLENME (MOTİVASYON )

1. SINIFTA GÜDÜLENME (MOTİVASYON) öğr.gör.demet zafer güneş

2. Güdü, bireyi bir amaca ulaşmak için davranmaya iten, harekete geçiren, bireyin davranışını güçlendiren, etkinleştiren ve yönelten bir güçtür. • Güdü; • Harekete geçirici • Hareketi devam ettirici • Hareketi olumlu yöne yöneltici üç temel özelliğe sahip güçtür. GÜDÜLENME

3. Güdülenme, bir veya birden çok insanı, belirli bir amaca doğru devamlı şekilde harekete geçirmek için yapılan çabaların toplamıdır. • Güdülenme, insanın belli bir yönde davranmasına yol açan, onu böyle bir davranışa iten; bir işi yapmaya istekli kılan ruhsal durumuna denir.

4. Birincil Güdüler: Fizyolojik ihtiyaçları gidermek için bizi harekete geçiren güdülerdir. Doğuştan getirilmiş, sonradan öğrenilmemiştir. • Açlık ve susuzluk güdüleri • Cinsellik ve analık güdüleri Sosyal(İkincil) Güdüler: Psikolojik ve sosyal ihtiyaçlar tarafından harekete geçirilmektedir. Sonradan öğrenilirler. • Saygınlık güdüsü • Başarı güdüsü

5. EĞİTİMDE GÜDÜLENME Güdülenme zaman bakımından iki grupta incelenir : Durumluk güdüler; belli durumların etkisiyle oluşan geçici güdülerdir. Bir öğrencinin iyi not almak için fizik sınavına çalışması. Sürekli güdüler; durumluk güdülere karşın daha kalıcıdır. Bir öğrencinin fizikle ilgilenmesi ve daha iyi olabilmek için fizik çalışması.

6. Öğrenci iki şekilde güdülenir; Doğal güdülenme: öğretilen konular öğrencilerin sorunlarını çözer ve gereksinimlerini giderir. Yapay güdülenme: konular, öğrencilerin gereksinimlerini gidermediğinde öğretmen ödül ve ceza yöntemini kullanır.

7. Güdülenmiş Davranışın Temel Özellikleri • Amaçlılık • İsteklilik • Harekete geçiricilik • Harekete yön vericilik • İhtiyaç gidericilik • Hareketi devam ettiricilik • Başkalarını etkileyicilik • Risk aldırıcılık • Geliştiricilik

8. Güdülenmiş davranışın güdülenmemiş davranıştan farkı • Güdülenmiş davranışta bulunan organizmanın etkinliği artar. Örneğin; çok aç bir kimsenin yiyecek aramasıyla, az acıkan bir kimsenin yiyecek araması arasında fark vardır. İlki çok daha etkindir. • Güdülenmiş davranış belli bir hedefe yönelir. Çok aç bir kimse, yiyeceğe ulaşmak için elinden gelen her şeyi yapar. • Güdülenmiş davranış seçicidir. İhtiyaç duyulan şey neyse organizma ona yönelir. Aç olan bir kimse, yiyecek dışında herhangi bir şeyle normal zamanda kendisi için çok çekici bile olsa ilgilenmez.

9. Güdülenmede Öğretmenin Rolü Öğrencilerin güdülenmesi, öğretmenden hoşlanıldığında, öğretmenin adil, sıcak ve özenli bir kişi olduğu hissedildiğinde artar. Eğer öğrenci öğretmenini sevmiyorsa ona karşı düşmanlık ve korku hisseder; bu da öğrencinin öğrenme güdülenmesini azaltır. Öğrenci, öğrenmenin keyifli bir etkinlik olduğunu gördüğünde öğrenme için güdülenmesi artar.

10. GÜDÜLENME TÜRLERİ

11. Bireysel Güdülenme: Kişinin kendini güdülemesidir (İç güdülenme) Bedensel (Fizyolojik) Güdülenme: İnsanın yaşamını sürdürebilmesi için gerekli olan temel ya da birincil ihtiyaçların giderilmesine yönelmiş güdülenmedir. Yemek yeme ,su içme, nefes alma, uyuma, giyinme gibi.

12. Sosyal Güdülenme: Sonradan öğrenilmiş güdüleri temel alır. İkincil (sosyal) ihtiyaçların giderilmesine yönelmiş güdülenmelerdir. İnsanlarla birlikte olmak, iş arkadaşları ve çevre edinmek, sosyal etkinliklere çağrılmak ve katılmak gibi. Ruhsal (Psikolojik) Güdülenme: Bu güdülenme sevgi, korku, özlem, düşünsel ve ruhsal gereksinimlerden kaynaklanır. Amaç ve hedef belirlemek, başarı ve kazanç sağlamak, buluş yapmak, merak etmek, kendine inanmak ve güvenmek gibi.

13. BAŞLICA GÜDÜLENME KURAMLARI

14. 1.Davranışçı Yaklaşım Davranışçılara göre davranış öğrenilir ve istendik nitelikte davranışlar pekiştirilerek devamı sağlanabilir. Sınıfta sorulan sorulara doğru cevap veren öğrenciler pekiştirildiğinde daha sonraki sorulara cevap vermeye güdülenir. Başka bir deyişle öğrencilerin başarılarının yüksek notla, yıldızla ya da “aferin, çok güzel” gibi sözel mesajlarla ödüllendirilmesi, öğrenciyi öğrenmeye karşı güdüler.

15. Yaklaşımın olumsuz bir yönü olarak, öğrenci kendi amaçları doğrultusunda eylemde bulunmak yerine, ödül getirici eylemlerde bulunmaya yönelebilir. Böylece davranışlarını dıştan alacağı ödüller yönlendirmeye başlar. Her davranışı bir ödül almak için yapmaya başlayabilir ya da öğretmene bağımlı kalabilirler. Bu nedenle bireyin içsel olarak kendisini pekiştirmesi ve kendisini yönlendirmesi çok istenen bir durumdur.

16. 2.Hümanistik Yaklaşım ve Maslow’un İhtiyaç Kuramı: Bireylerin güdülenmesinin temelinde ihtiyaçları vardır ve her bireyin farklı ihtiyacı olduğundan, bu yaklaşım öznel bir yaklaşımdır. Hümanistik yaklaşımın öncülerinden olan Maslow'a göre bireyin güdülenmesinin temelinde ihtiyaçlar vardır. Birey bu ihtiyaçları karşılamak amacıyla harekete geçer. Maslow insanların ihtiyaçlarını önem sırasına dizerek bir hiyerarşi oluşturmuştur.

17. Maslow’un İhtiyaç Hiyerarşisi

18. Maslow'a göre, insanlar öncelikle gereksinmeler hiyerarşisinin alt basamaklarında yer alan temel gereksinimlerini karşılamaya güdülenmişlerdir. İnsanlar, alt basamaklardaki gereksinimleri belirli bir ölçüde karşıladıktan sonra, bir üst basamaktaki gereksinimlerin doyurulabilmesine yönelik davranışlara güdülenir.

19. Maslow’un kuramı, öğrencileri tanıma ve bazı davranışlarını anlama bakımından öğretmenlere ipuçları verir. Örneğin; alt düzeydeki ihtiyaçlar karşılanmadıkça, bilme-anlama ihtiyacının hissedilemeyeceğini bilen bir öğretmen doyurulmamış ihtiyaçların mümkün olduğunca giderilmesine olanak tanıyan bir ortam tanıyabilir. Bu ortam öğretmene öğrencilerin bazı davranışlarını anlamada ve öğrencilere onların gereksinimlerine göre yaklaşmada yardımcı olabilir.

20. 3.Bilişsel Yaklaşım Bu yaklaşım davranışçı yaklaşıma karşıt görüşler içerir. Bireyin davranışlarını ceza ve pekiştireç gibi dış uyarıcılardan çok, bireyin inançları, beklentileri, amaçları, değerleri vb. belirler.. Hoşlandığı bir dersin sınavına çalışan öğrenci yorgunluğunu, açlığını ya da uykusuzluğunu fark etmeyebilir. Çünkü ,yeterli olan ve amaçlarını gerçekleştirme gibi ihtiyaçların etkisi altındadır.

21. Bilişsel kuramda, güdülenme için bilişsel dengesizlik şarttır. • Bilişsel dengesizlik, öğrencinin bir konuda bilgi edinme ihtiyacının karşılanmasıdır. • Bilinmeyenler dengesizlik yaratmakta ve kişiyi öğrenme konusunda harekete geçirmektedir.

22. 4.Beklenti ve Değer Kuramları Bu kurama göre bireyin etkinliği gerçekleştirme çabalarının 2 unsuru vardır; 1.Başarı beklentisi: Yeterli çabayı harcarsam, etkinliği gerçekleştirebilirim inancı, 2.Başarı sonucunda duyulacak tatmin duygusu: ‘’Bu etkinlik uğruna çaba göstermeye değer mi?’’ Bu iki unsurdan biri bile eksik olsa birey etkinliği gerçekleitirmek için gerekli çabayı harcamaz.

23. 4.1. Başarma Kuramı • A. Başarma ihtiyacı • B. Hata yapma korkusu • Başarma ihtiyacı duyan bireyler verilen etkinliğe daha fazla odaklanır ve başarma arzusu duyarlar. • Yeterli oranda başarma ihtiyacı duymayan bireyler; başarıya değil, hata yapmaktan kaçınmaya odaklanırlar. • Öğretmenler öğrencilerine başarıyı tattırmalı, böylece zamanla daha fazla başarma ihtiyacı oluşmasına çalışmalıdırlar.

24. 4.2. Neden Bulma (Yükleme) Kuramı • Her birey başarı ya da başarısızlığını belirli bir nedene bağlar. • Bu nedenler; • İçsel (çaba, yetenek vb.) • Dışsal (şans, etkinliğin zorluğu vb.) • Bireyin kontrolünde (Uygulanan öğrenme stratejisi vb.) • Kontrolü dışında (yetenek vb.) • Eğer öğrenci başarısızlığının nedenini yeteneksizlik gibi değiştirilemeyen bir nedene bağlarsa ileride yapabileceği etkinliklere olan inancı azalır.

25. 4.3. Öz Yeterlik Kuramı • Başarabilecek miyim? Sorusunu sorar birey • Bu soruya vereceği cevap özyeterliliği ile ilgilidir. • Bu kurama göre bireyler, yapılacak işi başaracağına inanmalı, kendini yetkili hissetmeli ve kendine güvenmelidir. • Öğrenilmiş çaresizlik durumu, özyeterlik ve özgüvenle yakından ilişkilidir.

26. 4.4. Öz Değer Kuramı • Toplum içinde bireyler kendilerini derğeli hissetmek ve saygı görmek isterler. • Toplumda başarılı olanlara değer verildiğini gören öğrenci, başarısız olursa başkaları tarafından başarısız bulunup onaylanmayacağına inanır. • Bu nedenle bir takım başarısızlıktan kaçma yollarına başvurarak kendi öz değerlerini korumaya çalışırlar. Bunlar; • 1. Performans göstermeme • 2.Çok fazla sorumluluk üstlenme • 3. Ulaşılamayacak hedefler saptama • 4.Akademik çalışmada sorumsuzluk gösterme

27. Öz Kararlılık Kuramı: Deci ve Ryan (1985) tarafından geliştirilen teoriye göre güdülenme üç çeşitten oluşmaktadır. Bunlar ; • İçsel güdülenme • Dışsal güdülenme • Güdülenmemedir. (Amotivasyon)

28. İçsel Güdülenme

29. Kişinin kendi içinden, kendi isteği ile başarılı olma arzusudur. • İçsel güdülenme, bireylerin içinde var olan merak, bilme ihtiyacı, rekabet ruhu, ilerleme vb. ihtiyaçların harekete geçmesiyle oluşan bir süreçtir. • İçsel güdülenmiş öğrenciler, öğrenme sürecinde içsel denetim sağlamışlardır, çoğu kararı dışsal denetim ve baskı olmaksızın kendileri verirler.Örneğin, matematiğe ilgi duyan bir çocuk ona “yap” denmeden, kendisi istediği için matematik çalışıyorsa içsel olarak güdülenmiştir.

30. Dışsal Güdülenme

31. Dışsal güdüler çevresel uyarıcılar yardımıyla bireyi harekete geçiren güdülerdir. • Dışarıdan gelen ödül, ceza, baskı, rica ve vb. etkilerle ortaya çıkar. Örneğin; öğretmeninin “haftaya yapacağım sınavdan en yüksek notu alana kitap hediye edeceğim” demesi üzerine sınava daha sıkı çalışmaya başlayan bir öğrenci dışsal olarak güdülenmiştir. • Dışsal güdülenmede çevre davranışı kontrol eder. Örneğin, annesinin “yemeğini yemezsen oyun oynayamazsın” demesi üzerine yemeğini yemeye başlayan çocuk dışsal olarak güdülenmiştir. Bu çocuğun güdülenmesine yol açan etken yemek yemeyi seviyor olması değil, oyun oynamak için yemeği araç olarak kullanmasıdır.

32. Dışsal ve İçsel Güdülenmeyi Artırmaya Yönelik Öğretmenlerin Sınıf İçerisinde Yapabileceği Etkinlikler İçsel Güdülenme • Merak duygusunu canlandırmak • Karar verme becerileri kazandırmak ve özgürce karar verebilmesi için ortam hazırlamak • Öğrencinin etkinlikler için kendi planlarını oluşturmasına izin vermek Dışsal Güdülenme • Anında ve gerçekçi geri bildirimler vermek • Ödüllerin öğrenci tarafından elde edilebilirliğine dikkat etmek • Davranışın kontrolünü elde tutmak. Gerektiğinde korkuları(sınav, düşük not) davranış yaptırmada kullanmak

33. ÖDÜL, ÖVGÜ VE GERİBİLDİRİM Ödüllendirme öğrencinin amaca yönelik çabasının artırılmasında oldukça etkili bir yoldur. Sınıf ortamında ödül olarak; materyal ödüller, etkinlik ödülleri ve özel ayrıcalıklar, not ve takdir edilme ödülleri, öğretmenin özel ilgisi kullanılabilir. Ödül dikkatli bir şekilde kullanılmazsa içsel güdülenmeyi azaltabilir ve olumsuz etkiler doğurabilir; • Öğrenci etkinlikten çok verilen ödüle odaklanır. • Ödül çok değerli olursa öğrenci en az çaba göstererek etkinliği en kısa zamanda bitirmeye odaklanır.

34. Geri bildirim, etkili öğrenim-öğretim sürecinde, öğrencilerin başarılarının artmasında ve güdülenmelerinde önemli bir etkendir. • Öğrencilere hatalarını görme şansı verir ve gerektiğinde öğrenme stratejilerini değiştirme olanağı sağlar. • Öğrenci geri bildirim alamazsa amaçladığı hedefe doğru ilerlemeyi bırakabilir ve hedef önemini yitirir.

35. Övgü, gerektiği durumlarda kullanıldığında öğrencinin öğrenme sürecinden tatmin olmasını ve dolayısıyla öğrenme hevesinin artmasını sağlar. • Etkili övgü performans sonrası hemen verilmelidir. • Gerçekçi olmalıdır ve hangi davranışa yöneltildiği belli olmalıdır. • Övgü ve geri bildirim, öğrencinin sadece başarılarına değil, aynı zamanda ilerleme ve çabalarına da yöneltilmelidir. Böylece öğrenci başarı ya da başarısızlığının nedenini yetenek değil çaba olarak görebilir ve öğrencinin özdeğer ve özgüveni artar

36. NOTLAR VE DEĞERLENDİRME Notlar, öğrencilerin istenilen davranışları göstermeleri için ödül ve ceza aracı olarak kullanılır. Bu durum kısa vadede etkili gibi görünse de öğrencilerin içsel güdülenmelerini olumsuz yönde etkiler. • Notlar öğrencilerin öğrenme sürecine değil, sürecin sonundaki ürüne odaklanır. • Öğrenciler arası karşılaştırmaya ve sınıflandırmaya yol açar. • Notlara verilen büyük önem öğrencilerin, özdeğerlerini aldıkları notla ölçmelerine neden olur.

37. Not ve değerlendirmelerin olumsuz etkilerini azaltmak için; • Öğrencilerin ne kadar ilerleme kaydettiklerini saptamalarına ve kendilerini değerlendirmelerine olanak sağlanmalıdır. (portfolyo çalışması, değerlendirme formu vb..) • Değerlendirme süreci şeffaf hale getirilmeli, öğrenci başarı kriterlerinin neler olduğu ve nasıl değerlendirilecekleri hakkında bilgi sahibi olmalıdır. • Değerlendirme yapılırken, öğrencilerin aldıkları notlar kadar bireysel ilerleme ve çabalarına da odaklanılmalıdır.

38. Öğrencileri Güdüleme Stratejileri • Öğrencide kendisine güven duygusu geliştirmek • Öğrencinin ilgilerinden hareket etmek • Gerektiği durumlarda pekiştireçler kullanmak • Araştırma ve soru üretme sürecinde öğrencilere yol göstermek • Çalışmaları mümkün olduğu kadar aktif, araştırıcı, heyecanlı ve yararlı hale getirmek

39. Öğrenciye seçme şansı vermek • Hedefin anlamlı olması için kullanışlılığını vurgulamak. • Hızlı ve faydalı geri bildirimler vermek • Öğrencilerin temel ihtiyaçlarını doyurmalarına yardımcı olun. • Öğrencilerin, neyi nasıl yapacaklarını ve ulaşacakları hedefe nasıl gideceklerini bilip bilmediklerinden emin olmak • Öğrencilere sorumluluklar vererek başarı güdüsünü geliştirmek