به نام خدا

1. به نام خدا

2. فناوری اطلاعات در آموزش پزشکی استاد: دکتر فرزندی پور تهیه و گردآوری: شکارچی

3. استفاده از تکنولوژی اطلاعات وارتباطات به 5000 سال پیش بر می گردد. اختراع نوشتن با ابزارهای نوک تیز اولین انقلاب اطلاعات بود که ساخت انباشت اطلاعات و برقراری ارتباط بانسلهای بعد راممکن ساخت انقلاب اطلاعات دوم بااختراع چاپ 1459 میلادی آغاز شد . (1)

4. انقلاب سوم تنها 50تا 60سال پیش با اختراع رایانه شروع شد که امکان تبادل داده های خام به اطلاعات سازمان بندی شده تبدیل اطلاعات به دانش و تبدیل دانش به عمل را بااستفاده از نرم افزار هوشمند وروبات فراهم ساخت .(1)

5. بیل گیتس براین نکته اشاره می کند که رایانه ابزاری قدرتمند در آموزش وپرورش و دست یافتن یادگیرندگان به دنیای جدید اطلاعات ایجادخلاقیت و تسهیل ارتباط غنی و همکاری گسترده از راه دور می باشد.(1)

6. از سال ۱۹۹۷ با گسترش اینترنت، توسعه ناگهانی در کاربرد فناوری اطلاعات و ارتباطات ICT در آموزش پزشکی نیز پدید آمد که ظرفیت بالقوه ای ایجاد نمود.این فناوری امکان دستیابی به اطلاعات و دانش تخصصی را مستقل از مکان و زمان فراهم کرده و زمینه را برای همکاری گسترده آموزشی با امکان خودارزیابی و دریافت بازخورد ایجاد می کند(2).

7. WFME از سال ۱۹۹۷ کمیته ای از مشاوران را جهت استفاده از کامپیوتر در آموزش پزشکی تشکیل داده و از آنها خواست تا راهنمایی برای ادغام این ابزار جدید با برنامه آموزشی تهیه کند.(2)

8. فدراسیون جهانی آموزش پزشکی (WFME) یک سازمان غیردولتی مرتبط با سازمان بهداشت جهانی (WHO) و شش انجمن منطقه ای تحت پوشش آن است که با دستیابی به کیفیت مطلوب در کلیه سطوح آموزش پزشکی در سطح جهان (پزشکی عمومی؛ تخصصی؛ آموزش مداوم پزشکان) راه اندازی شده است.

9. دانش پزشکی و تحقیقات مربوطه وابستگی زیادی به مدیریت اطلاعات دارد. اینترنت فرصت هایی را برای ارتباط دانشکده های پزشکی در سطح جهان با یکدیگر و به اشتراک گذاشتن مواد آموزشی به کمک کامپیوتر را فراهم می کند.کامپیوتر با ظرفیت بالای مدیریت اطلاعات و ارتباطات، قوی ترین ابزار برای پردازش دانش پزشکی و گشودن راههای جدید در فرآیند آموزش است.(2)

10. اینترنت یادگیری آزاد را در داخل دانشکده ها و نقاط دوراز دسترس تسهیل می کند.کامپیوتر به تنهایی نیز به وسیله اساتید در کلاس درس برای آموزش یا به وسیله دانشجویان جهت خود آموزی قابل استفاده است و اتصال کامپیوترها به یکدیگر در یک شبکه محلی؛ مدیریت آموزشی به کمک کامپیوتر را ساده کرده و امکان ارتباطات کامپیوتری در داخل مؤسسه را فراهم می کند.(3)

11. آموزش مبتنی بر فناوری به دو ارتباط برخط و نابرخط تقسیم می شود منظور از ارتباط برخط مجموعه فرصتهایی است که یادگیرنده ها بایکدیگر ، با یاددهنده و باموادیادگیری به طور همزمان از طریق رایانه و اینترنت تعامل برقرار می کنند و در ارتباط نابرخط این تعامل در زمانهای متفاوت است . کلاسهای مبتنی بر فناوری یادگیرنده را قادر می سازد تا یادگیری مورد نیاز خود را انتخاب کرده و دنبال کند و به جای یادگیری در زمان و مکان خاص یادگیری در زمان مناسب فراهم شود.(1)

12. انواع آموزش الکترونیکی بیمارموردی case base learning بازی رایانه ای game base learning جوامع کاری Communities of practice شبیه سازها simulators (3)

13. آموزش موردی E-FER.ipleria.pt Apractical tool for diagnosis and treatment of chronic wounds (3)

14. گروهی از کارشناسان در این سایت ثبت نام کرده و آنها مسئول قراردادن موردهای واقعی بیماری در سایت هستند .پس از کارشناسی های مختلف اطلاعات بیماری ها در سایت در دسترس قرار می گیرند.وبسته به درجه کاربر مورد به کاربر معرفی میشود.سن وجنس و تاریخچه بیماری برای کاربر نمایش داده میشودوسپس توضیحاتی درباره زخم مانند سایز و زمان بروز ودرد ترشحات بو ورنگ یاعکسی از زخم نشان داده می شودوسپس گزینه های تشخیص ظاهر می شود.(3)

15. کاربر باید تشخیص موردنظر را انتخاب و سپس درمان موردنظرخود راانتخاب نماید در پایان کاربر توسط مدیر سایت و کارشناسان ارزیابی شده وباتوجه به نمره کسب شده بیماربعدی ای که پیشنهادمیشود مورد مشکلتری یا اسانتری خواهد بود.وکارنامه ای از فعالیتهای کاربر در سایت موجود می باشد.(3)

16. بازی در آموزش prognosis (4)

18. prognosis • پروگنوز هم یک بازی پزشکی است. در این بازی بیماران مختلفی وجود دارند که با انتخاب هر یک از آنها می توان آنها را معاینه کرد، برایشان آزمایش و بررسی پیشنهاد کردو نتایج رادید. سپس بر اساس تشخیص خود درمان مناسب را برای بیمار شروع کرد. در این بازی رایگان چندین مورد از شکایتهای رایج بیماران گنجانده شده است که می توان با گذراندن هر مرحله مهارتهای بالینی خود را محک زد و برخی نکات را مرور کرد. این برنامه هم برای مشتاقان اندروید و هم برای دارندگان محصولات اپل بصورت رایگان در دسترس است.(4)

19. Speed anatomy

20. Speed Anatomy • شاید بهتر باشد اسپید آناتومی را جزو برنامه های اعتیاد آور طبقه بندی کنیم. این اپلیکیشن رایگان در حقیقت یک بازی است که در آن کاربر باید به سرعت محل اجزای مختلف آناتومیکی را پیدا کند. سرعت بالاتر مساوی امتیاز بیشتر است و اگر پاسخهای اشتباه کاربر زیاد شوند نمی تواندبه مرحله های بعدی برود. در هر مرحله اجزای مختلف بدن مثل دستگاه گوارش، سیستم تنفسی، چشمها و غیره مورد سوال قرار می گیرند و با پیشرفت مرحله ها سوالها ریز تر می شوند. اگر پاسخ اشتباه باشد، برنامه محل صحیح آن عنصر اناتومیکی را با رنگ زرد مشخص می کند. • این برنامه در اجرا هم بسیار سبک و سریع است و اصلا نیازی به سرعت بالای سی پی یو برای اجرا ندارد. (4)

21. جوامع کاری در آموزش الکترونیکی • اولین بار در سال 1991 wengar ,lave این اصطلاح رابه کاربردند.برای گروهی از کسانی که در دنیای مجازی به واسطه گرایش مشترکشان و حل مشکل باهم همکاری وتعامل می کنند بیشترین تمرکزدراین گروهها روی اشتراک دانش و یادگیری است وافزایش مهارتها است .نمونه از جوامع کاری وب محور سایت SERMO سایتی است مخصوص پزشکان برای تبادل اطلاعات وهمکاری بین پزشکان و بیان نقطه نظرات و دیدگاهها ی آنها سایت e-ferباوجود کارشناسان ، دانشجویان و مدیران سایت یک جامعه کاری نیز هست(3)

22. تعریف شبیه ساز شبیه ساز وسیله یا تمرینی است که شرکت کننده را قادر می سازد تا پدیده ای راکه در شرایط واقعی رخ می دهد در شرایط کنترل شده تجربه نماید.(3)

23. انواع شبیه سازها 1-بافتها یا اندامهای ساخته شده ازموادمصنوعی وغیرجاندار 2-بافت زنده یامدل حیوانی 3-واقعیت مجازی و شبیه سازهای رایانه ای (5)

24. عوامل موثر بر استفاده از شبیه سازها افزایش نگرانی درباره سلامت بیماران افزایش توقع بیماران ظهوروپیشرفت فناوری های جدیدو غیره (5)

25. نمونه ای از شبیه ساز رایانه ای شبیه ساز EYESI این شبیه ساز ساخت کشور آلمان است و ازسال 1386 در بیمارستان شهید لبافی نژاد تهران راه اندازی شده و دستیاران پیش از ورود به اتاق عمل از آن استفاده میکنند.این شبیه ساز برای آموزش جراحی آب مروارید به روش فیکو استفاده می شود.(5)

26. فواید استفاده از شبیه سازها • ملاحظات اخلاقی • یادگیرنده محور آموزش است • مربی مسلط به محیط آموزش است • بهبود رویه ارزیابی • مدیریت روشهای ایجادخطا • بهبود گزارشدهی خطا و ایمنی بیمار • پیامدهای اقتصادی • افقهای جدید تحقیقات (3)

27. حوزه آموزش پزشکی باسایر رشته ها یی که صرفا جنبه نظری داردمتفاوت است در حوزه آموزش پزشکی علاوه برمسائل تئوریک برخورداری از آزمایشگاه اقدامات بالینی و مواجهه بابیمار به عنوان روشهای مختلف یادمی شودبه همین لحاظ روشهای صرفا الکترونیکی به تنهایی کارساز نمی باشد .گرچه شبیه سازی رایانه ای و نیز آدمک هوشمند برای اشنایی با مهارتهای بالینی کمک زیادی به توسعه اموز ش پزشکی کرده است . اما تصور پزشکی کاملا مجازی حتی با فناوری فوق مدرن به عنوان مدل آینده اموزش پزشکی دشوار می نماید . دلیل این امر ان است که اموزش پزشکی بویژه در قسمت بالینی بدون تجربه مستقیم بیمار و بیماری در محیط واقعی تاحدودی ناممکن جلوه می کند.(5)

28. آموزش مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات دارای شش ویژگی می باشد 1-حضور از راه دور 2-انعطاف پذیری 3-تعامل 4-یادگیری فعال 5-همکاری 6-انگیزش

29. حضور از راه دور:باکمک ابزارهای ارتباط برخط ویدئو کنفرانسهای صوتی وتصویری ،کلاسهای مجازی و چت،جدایی فیزیکی اهمیت خودراازدست داده ،مجاورت مجازی وحضورذهنی از راه دور فراهم می شود • قبلیت انعطاف پذیری زمان ومکان :یادگیرنده به منابع مختلف دسترسی داشته و درزمان مناسب در یادگیری شرکت کرده وزمان کافی برای پاسخ دادن ، فهمیدن و خواندن دارد

30. تعامل:فناوری زمینه تعامل یاددهنده ویادگیرنده رادر زمان واقعی فراهم می سازد یادگیری فعال:یادگیرنده با عقاید گوناگون آشنا شده وموجبات یادگیری از یکدیگر و مشارکت فعال می شود همکاری:همکاری شامل فعالیتهای گروهی مثل بحث، سمینار ،پروژه ها وتبادل راه حل مسائل است انگیزش:به دلیل ارتباط باسایر دانشجوها در دانشجو انگیزه ورضایت ایجادمی شود.شیوه ارتباط همزمان با بازخوردسریع ،یادگیرنده راازدور تشویق می نماید.(1)

31. عوامل موفقیت یادگیری الکترونیکی 1-عوامل سازمانی(ساختارها،استانداردها،امورمالی و..) 2-عوامل تکنولوژیکی(زیرساخت،شبکه ، نرم افزارو...) 3-منابع آموزشی(text،E.book، (Video cd 4-عوامل ذینفعان (اعضا هیات علمی،دانشجویان و..) 5-روش ها و متدهای اجرایی(برخط،نابرخط،مختلطو...) 6-سواداطلاعاتی (مهارت کامپیوتری ) 7-عوامل محیطی (فرهنگ سازی ،اقبال عمومی و..)(3)

32. پیشگامان آموزش الکترونیکی پزشکی کشورهای مختلف از جمله امریکا کانادا انگلیس استرالیا و چین در این امر پیشگام بوده اند. به طور مثال در دانشگاه هاروارد علوم پایه و فیزیولوژیک وسر فصلهای دوسال اول تقریبا 80درصد الکترونیکی ارائه می شود دانشگاه جان هاپکینز در پایگاه اینترنتی خود بخشی از آموزش را به صورت برخط قرارداده است و ازطریق شبکه داخلی و جهانی باشناسه کاربری قابل دسترس می باشد (6)

33. در دانشگاه پزشکی نیویورک امکانات وب به هیات علمی اجازه می دهد تابسته های آموزشی خودراساخته وبه روی آن قرار دهند و از طریق وب نیز امتحانات خود را انجام دهند . Doctors.net.uk بزرگترین شبکه مستقل پزشکا ن در انگلستان بوده که درسال 2008 جایزه بهترین در آموزش الکترونیکی در دپارتمان سلامت را کسب کرد .

34. سرویس آموزش الکترونیکی آن از سال 1998 راه اندازی شده است برنامه های آموزشی عمدتا برخط و همراه با تشکیل گروههای مباحثه و خود آموزی می باشد . برنامه ها به صورت مورد بیمار به مرحله اجرا گذاشته شده است .ارتباط هر برنامه آموزشی باسایتهای مرتبط مجلات و منابع برخط و بانکهای اطلاعاتی به خوبی ترسیم شده است .فضایی برای ذخیره مدارک پزشکی برای کاربران در نظر گرفته شده است (6)

35. در ایران از سال 1382 تلاشهای پراکنده ای در خصوص کاربرد فناوری اطلاعات در آموزش پزشکی انجام گرفته است در دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی تجربه آموزش تراکس به صورت برخط برای دانشجویان وجوددارد.و در دانشکده دندانپزشکی شهیدبهشتی برخی دروس به شکل مجازی آموزش داده می شود.دانشگاههای مشهد تهران و اصفهان نیز در زمینه بازاموزی فعالیتهای مشابهی داشته اند.(6)

36. آنتالوژی و شبکه معنایی

37. آنتالوژی به معنای علم بودن وهستی شناسی است • شاخه ای از متافیزیک مربوط به ماهیت و ارتباطات هستی از بعد نوع، ساختار،اشیا، ویژگی ها ، وقایع ،فرایندها و ارتباط آنها درحیطه واقعیت • تئوری بخصوصی درباره ماهیت بودن و انواع موجودیت ها(7)

38. آنتالوژی راهی برای نمایش و تسهیم دانش است. • مجموعه ای از موجودیت ها در یک حوزه خاص است ودر حوزه های مختلف نظیر فهرست های معانی یا دیکشنری ها ،نمودارها ،مدل های داده ای کاربرد دارد • آنتالوژی اجزای تشکیل دهنده موجودیت ها و چگونگی فعالیت و ارتباط آنها با یکدیگر مشخص می کند تا یک حوزه دانش را طراحی کند . • شرح پیچیده دانش موجود در کتابها فقط برای انسان قابل فهم است آنتالوژی برای سازماندهی وایجاد دانش دایره المعارفی مورداستفاده قرارمی گیرد تاهم برای انسان هم برای ماشین قابل فهم شود.(7)

39. اگرچه آنتالوژی بیشتر مر بوط به فلسفه است اما امروزه در حوزه هایی نظیر هوش مصنوعی کامپیوتر بازنمائی دانش ، مهندسی دانش ،مدلسازی های کمی ، یکپارچگی اطلاعات ،تحلیل شی گرا ،مهندسی مکانیک کاربرد وسیعی دارد در زیست پزشکی برروی نمایش یا سازماندهی مجدد اصطلاح شناسی های پزشکی تمرکز دارد.

40. تاریخچه آنتالوژی این اصطلاحی است که توسط دانش آموزان قدیمی ارسطو به کار می رفت و ارسطو آنرا فلسفه نخست نامید. اصطلاح آنتالوژی در سال 1613 به طور مستقل توسط دو تن از فلاسفه به نام های رودالف جوگل ،وجاکوب لورهارد ابداع ودر فرهنگ انگلیسی آکسفورد ثبت گردید. ود ر سال 1721 در دیکشنری بایلی به عنوان ماهیت اندیشه ، مفهوم یا کلمه ای بیان کننده برای انواع رویدادها و چیزهای ملموس تعریف شد

41. شباهتهای آنتولوژی بافرهنگ معنایی و واژه نامه کنترل شده ،ردهبندی • همه آنها رویکردهائی جهت سازماندهی ، طبقه بندی ، مدل بندی ، ارائه مفاهیم و روابط متقابل به موضوعات خاص یک حوزه را معرفی می کنند • امکان ایجادتوافق بر روی اصطلاحات رادرمیان متخصصان حوزه معرفی می کنند • معنای اصطلاحات براساس اصول و معیارهای خاص مشخص می شود • تفاوتها • واژه نامه کنترل شده مجموعه اصطلاحات فاقد بار معنایی است که تعریف کامل هر اصطلاح است • رده بندی دارای معنی است که به واسطه ارتباط سلسله مراتبی مشخص می شود • درفرهنگ معنایی یاتزاروس روی ارتباطات تاکید شده است • آنتالوژی تمامی موارد بالا را پوشش می دهد • به طور مثال در هوش مصنوعی آنتالوژی به زبان دستوری غنی اشاره دارد که معانی را به اصطلاحات تخصیص می دهد(7)

42. کیک آنتالوژی (8)

43. در علوم کامپیوتری انتالوژی طرح جامعی از مدل مفهومی را در حوزه های مختلف مطرح می سازد آنتالوژی نوعی ساختار داده ای سلسله مراتبی است که همه موجودیتها ، روابط و قوانین موجود در حوزه های مختلف را در برمی گیرد یک آنتالوژی مناسب باید امکان ایجاد روابط مشمول سازی مفاهیم را از طریق ارتباطات IS-a, part –of فراهم کند(7)

44. ارتباطات IS-a :از طریق رده بندی خطی و ساختاردرختی نشان می دهد چگونه موجودیتهای مختلف بایکدیگر ارتباط دارند. در این ساختارهرموجودیت دارای یک زاده و یک والد می باشد. ساختار كلاس(IS-A) مثال: Orange IS-A Fruit (9)

45. ارتباطات Part-of :ساختاردرختی پیچیده تری دارد .دراین ساختار هرموجودیت موجودیت دیگر راکه خود قسمتی ازموجودیت دیگر است توصیف می کند.بنابراین یک موجودیت می تواند دارای بیش از یک والد باشد که به آن نمودارآسیلیک اطلاق می شود. The Vehicle HAS-AnEngine The Engine is PART-OFVehicle (9)

46. آنتولوژی و علم اطلاعات • درعلم اطلاعات آنتولوژی فرهنگ واژگانی است که براساس علم نحو وتعاریف مشترک طراحی شده است آنتالوژی در ایجاد بازنمایی دانش دایره المعارفی انتالوژی به طور فزاینده ای برای سازماندهی وایجاد دانش دایره المعارفی بیولوژیکال مورد استفاده قرار می گیرد تا برای انسان و ماشین قابل فهم باشد مدل اناتومی بنیادی FMAآنتالوژی جامعی از آناتومی انسانی است که بیش از 70هزار موجودیت از عناصرساختارآناتومیکی راارائه می کندFMA اصطلاح شناسی رفرنسی است که از طریق بازنمایی الکترونیک ،دایره المعارفی از ساختار بدن انسان فراهم میکند(7)

47. آنتالوژی در حوزه بهداشت ودرمان • پرونده های پزشکی مشکل بنیاد POMR • پروژه اروپایی پرونده الکترونیک GEHR • نسخه سوم مدل اطلاعاتی مرجع HL7 • کلیه اصطلاح شناسی های پزشکی Read codes,loinc,Mesh,SNOMED CT)) • Open HER

48. دو گروه وسیع از آنتالوژیها در حوزه بهداشت ودرمان وجوددارد آنتالوژی واقعیت و آنتالوژی اطلاعات آنتالوژی واقعیت بیشتر بر روی موضوعاتی نظیر اشیا ، فرایندها یا وقایع حقیقی متمرکز است آنتالوژی اطلاعات که مفاهیم اصلی آن از فرایندهای گزارشدهی و ثبت وبررسی نشات می گیرد(7)

49. EHRهردو گروه آنتالوژی رامد نظر قرار می دهد ولی تمرکز اصلی روی انتالوژی اطلاعات است در open EHRکلاسهایی وجو دارد که نوعی آنتولوژی ابتدایی است که توصیف رسمی از مفاهیم جهان واقعی در حوزه اطلاعات ثبت شده را فراهم می کند در مدل اطلاعاتی مرجع RIM،زبان آنتالوژی مناسب همه موجودیت ها وارتباطات آنها را مشخص می سازد در اصطلاح شناسی ها نظیر SNOMEDلیستی از مفاهیم و ارتباطات بین انها را در قالب سلسله مراتب سازماندهی می کند(7)

50. Semantic Networks