200 likes | 309 Views
5 Dezembru 2012. Briefing GRB ba PN. Juvinal Inacio Ze B. Dias-Charlie Scheiner. La’o Hamutuk Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu Rua Martires da Patria, Bebora, Dili, Timor-Leste Tel: +670 332 1040 email: info@laohamutuk.org Website: www.laohamutuk.org.
E N D
5 Dezembru 2012 Briefing GRB ba PN Juvinal InacioZe B. Dias-Charlie Scheiner La’o Hamutuk Institutu Timor-Leste ba Monitor no Analiza Dezenvolvimentu Rua Martires da Patria, Bebora, Dili, Timor-Leste Tel: +670 332 1040email: info@laohamutuk.org Website: www.laohamutuk.org
Impaktu Deve ba Fundu Petroliferu Selutusan : Hamenusmontanteosanne’ebe TL seiuzahusi FP Hatunnivelsustentavel (RSE) tinan-tinan Hafoin rezerva petroleu maran, sei hamenus balansu FP no labele manteinsustentabilidade finanseiru ba futuru 2023, BayuUndan no Kitan maran Sensus 2010, labarik idade kiikdupla kompara idade liu 20. Depois periodu de grasa sira tama ba kampu servisu
Konsekuensiabainhira mina-maran Maskeosanlaiha, GoTLtenkeprioritizaatuselutusanuluk, molokdezenvolvepovo Seitor servisu publiku sai fraku liutan Deve ohin, fo naha todan ba jerasaun futuru Uza Fundu Petroleu ba selu deve ohin loron, ignora tiha direitu moris jerasaun futuru Ita entrega eransa kiak ba ita nia oan sira O Fundo Petrolífero deve contribuir para uma gestão sensata dos recursos petrolíferos para benefício da geração actual e das gerações vindouras. ( Lei Fundu Petroleu)
Inflasaun KauzaEksternal : DepresiasaunDollar bamoedavizinu -- Indonesia no Australia Folinmina ihamerkaduinternasional no Impaktu Kauza Internal: PolitikaFiskal – Gasta boot FaltaProdutividadelokal Faltakapasidadelokalatuabsorveosanne’ebesirkulaihamerkadu Fallansuhosisistemamerkadu (Ema halo lukru boot liu - :
IMPAKTU INFLASAUN • Sasanfolinsa’e • Kapasidadeatuholasasauntun • Emaki’ikmaksofreliu • Difikuldadeatuhahunegosio • Aumentadependensiabaimportasaun • Produsaunlokallabelekompete
PROJECT LOCATION(source/reference: Ministry of Finance – MoF) Design 151.66 Km (Existing Road Apr. 180 km)
Refinaria no Industria Petrokimika TuirPlanuGov’TL, sei tau ihaBetano Seipresizarailiu 200 Ha Foinihaestudu, maibeseidauksaipubliku Seikriakampuservisubalu ho skill as, maibelabarak Belekriaestragusambiental Habelitliu TL badependensiabaPetroleu
Dadaukne’eGovTLativuliu Kontratuba JP Kenny-KOGAS baestududezeinhu no konstrusaunkadoras Sunrise (Tuir SERN, JP Kenny seiseluhusi TL no KOGAS PrimeiruMinistrubavizitafabrikaEuropipeihaAlemanha (demonstraiha TLDPM) Rendimentu Downstream ba TL husi Sunrise ± Biliaun $3.4 Total Rendimentu Upstream Biliaun $16 Karik TL uzaosanrasikatufinansiakadoras + sosakontratu Woodside, TL seigastaliurendimentu Downstream-Upstream husiprojetune’e. Sunrise : Australia mosihadireitu 50%,
Mayoriapovo moris hanesan agrikultorsubsitensia • Area agrikulturabarakliuiha area kostal (kostasul) • Governu aloka deit t$26 (1.6% husi OJE 2012) ba agrikultura
TL gasta menus ba Servisu Sosiais Nasaunsirane’ebeatinzi MDG gasta 28% husi OJE baSaude no edukasaun. Timor-Leste alokadeit 10.4% iha2012.
Edukasaun • “Baby Boom” sira eskola ona • Eransa husi kolonial-okupasaun • Kontroversaun lingua • Prioritiza “sosa” edukasaun duke “hadiak” • Harii eskola duke hari “edukasaun”