1.1k likes | 1.23k Views
Apologetics - Les 1. Samengesteld door R. Patton. Wi moesoe de klari. I Petrus 3:15 Ma meki Masra Gado kom santa na ini oen hati , en tan klari alatem foe piki na wan boen fasi na ibri soema disi sa aksi oen abra da hopoe disi de na oen ini ; piki nanga safri-fasi nanga frede .
E N D
Apologetics - Les 1 Samengestelddoor R. Patton Apologetics
Wimoesoe de klari • I Petrus 3:15 Ma mekiMasraGadokomsantanainioenhati, en tan klarialatem foe pikina wan boenfasinaibrisoemadisisaaksioenabradahopoedisi de naoenini; pikinangasafri-fasinangafrede. • Disi de apologetics = wan sortoeverdediging foe wibribi Apologetics
Kristen geloofbouwtapoefeiten • Lukas 1:2. En demsanidisidembentaigiwibenkomopo foe demsoemadisibensidemnangademegiaisinsidabigin, en disi de dinari foe dawoortoe toe, 3. Foe dat'ede mi bendenkidati a sa de boenefoemisrefisetidemsaninadajuistifasigijoe toe, bikasi mi bensabi ala demsanikrinsinsidabigin, O boenTeofilus, Apologetics
Kristen feiten • I Jn. 1:1. Dasanidisiben de sinsidabigin, disiwibenjere, en disiwibensinangawiai, en disiwibenloekoenatapoe, en disiwianoebenfiri, foe daWoortoe foe libi; 2. (Bikasidalibibensorihemsrefi, en wibensi hem, en wigigetuigi, en wisorioendalibi foe teegodati, disiben de nangada Tata, en disibensorihemsrefinawi;) Apologetics
Feiten… • Tori 1:3. Bakada tem disi A bendede, A bensoriHemsrefilibilibinangafoeroemarkinadem toe disibensoridatorikrin, didembensi Hem fotentideilanga, en A bentakiabrademsani foe dakownoe-kondre foe Gado. Apologetics
Wan waarskow • Wi no man meki wan man tron wan Kristen dorodem argument disiwigi. DaJeje foe libinomokanginjoenlibi. • Ma wikansorifasom foe demhindernis no de hindernis foe troe, tewiloekoenademfeit foe Kristen geloof Apologetics
Bribi op basis foe feiten • Dem feiten no tjaridabribikomautomatisch, ma demfeitenkanmekidahatigitoestemmingnademfeiten en bribidem • Feitengi probability – sosopuurmathematica & logic de absoluut. Ma wialamalalibinanga probability Apologetics
A no de sari foe de “sincere” • A no de datiwi “bribitranga” efoefawifiri, ma da object disiwibribidisi de belangrijk. • A no de dati mi bribidisi de belangrijk, ma tapoesoema mi bribi. Mi bribitapoeJezusKristus, en abi wan persoonlijkrelatienanga Hem. Dem feiten foe geschiedenis de belangrijk Apologetics
Paulustaki: • I Kor. 15:14. En efoeKristus no benopobaka, danwipreiki de foe soso, en oenbribi de foe soso toe…..17. En efoeKristus no benopobaka, danoenbribi de foe soso, en oen de nainioensondoeete. Apologetics
DaBijbelfoeroenanga myths • Nono – demsoemadisibenskrifibensabiJezuspersoonlijk, en demben de ooggetuigi foe foeroesani. Bijv. II Petrus 1:16 Bikasiwi no benwakanabakakonianansi-tori, diwibenmekioenkomsabidakraktinangadakombaka foe wiMasraJezusKristus, ma wibensi Hem glorinangawiegiai. Apologetics
DaBijbel de foeroenanga myths • Dem skrifimanben de ooggetuigi • Dem benskrifiabrasanidatidemsoemadisibenleisibensabi • Wan bigiverschil de namindri foe myth nangageschiedenis, en dem NT skrifimanbenskrifigeschiedenis Apologetics
Jezusnainigeschiedenis • Somsoematakidatijoe no man sabidawaarheid foe geschiedenis. Ma demsrefisoemabigin a priori en taki • Gado no de • Wondroewroko no de • Dauniversum de wan “geslotensysteem” • Boven-natuurlijk no de Apologetics
Kristen no abitolerentie • Tolerence – respeki foe trawangeloofalwasidem no de di foe joe • Ma demwanipoti wan moreel & historischerelativiteitpealasaniabidasrefiwaarti • Te dabewijssori wan conclusienomo de mogelijk, danjoemoesoeaccepteerdaconclusiedati Apologetics
Mi abi wan intellectueelprobleem • Vaakgenoegdisi de wan “smokescreen” foe kibritrapisi foe datori. Kandejoewani go doronainiwanlosondoe, en soekoeexcuus. • Wantoereden: • Ignorance – dem no stoekadaprobleem • Bigifasi • Moreelproblemen Apologetics
Postmodernism (deconstructionism) • Relatiefwaarheid. Absoluutwaarheid no de • No absoluut meaning, waarti • Geeneerstebeginsels Apologetics
WikanvertrouwdaBijbel Part I Apologetics
Dafasi a skrifi de unique • Skrifi over 1500 jari • 40 difrenti auteur – ala sortoewroko – fisiman, diplomat, skapoeman, tolnaar, filosoof, kownoe, enz. • A skrifina ala sortoepresinaini ala sortoesituatie – nainidoengroe-oso, kownoepaleisi, nainidawoestijn, Apologetics
Dafasi a skrifi de unique • Ala sortoesituatie – oorlog, vrede, ballingschap, enz. • Skrifinaini Africa, Asia, Europa • Soemaben de naini ala sortoeemotie – prisiri, sari, frede, enz. Apologetics
SkrifinainiHebreewse, Aramaic, & Griekitongo • Hebreewse – takina wan moifasi foe soriemotie, geschiedenis • Aramaic – pikinso foe Ezra & Daniel – moroprecis • Grieki – kantakifin’finiabraprecis san joewanitaki Apologetics
Omenidifrentifasi foe skrifi • Geschiedenis • Drama • Poezie • Singi • Brifi • Profeti-taki • Gersi-tori, enz…. Apologetics
DaBijbel de wan • A takikrinabra wan aantalmoeilijktori, ma a klopnangahemsrefi, leki • Trow • Sexuelimmoraliteit • Lei, gongosa, • Hatibron, revensi • Bigifasi, enz. Apologetics
DaBijbel – wan tori • FaGadobenverloesoewi foe sondoe en tjariwikombakana Hem • Wan hoofdpersoon – dalibilibiGadodisibensoriHemsrefinainiJezusKristus Apologetics
DaBijbel de unique • No wan traboekoebenabi so many copies disidembenmeki • Moro leki 450 tongoabi wan kompleetBijbel, en 2200 abiwanlopisinaini • A ben tan foe moroleki 2000 jari. En demDjoebenabisoemasoso foe skrifi hem sondrofout Apologetics
DaBijbelben tan • Ondanksongelovigvervolgoesinsida tem foe demkeizer • A ben tan alwasi ala sortoe critique benmekiagensi hem. Ma dem critique fadonomenileisi • Wan foe demmorotranga punt de omeniprofeti-takinafesidisitaigiwiprecis san sapasaomenileisi Apologetics
DaBijbel de unique • A gigeschiedenis, spesroetoe foe demDjoe • Da table foe demnatie de uitstekend • DaBijbel no kibrinoti – a soridemfout foe dempipelnaini hem • A benabifoeroeinvloedtapoecultuur en dadenk-wijzen foe da West Apologetics
FademmekidaBijbel • Papyrus – foe Egypti & Syrie… wan sortoepransoen, koti fin-fini, mekikruisifasi, grati en skrifina hem tapoe • Populeerteleki 3e A.D. • A no horilangaboitipe a drei • Parchment – daboeba foe bepaaldemetidisidembenfigidawiwiripoeroe, drei hem Apologetics
FademmekidaBijbel • Vellum – boeba foe pikinkaw, kraboe en ferfipaars – sinsi 1500 B.C. • Ostraca – kleipatoe • Ston – somsdemskrifina hem tapoe • Klei tablet disidemdrei – boenkopoe en dem tan langa • Was tablet ook toe Apologetics
Skrifinanga • Beitel • Metaal stylus – abidriesei • Pen – wan seibradi, wan smara • Ink – charcoal, gum, watramoksi • Dem kanlijmdemnainilolo – 20-30 ft. langa, somsboven 100 ft. • Codex = wan sortoeboekoe form Apologetics
Fademskrifi • Uncials – hoofd letters apart • Miniscule – pikin letters samen • Grieki – no spacienamindriwoortoe • Hebreewse – geen vowels – morolati, vowel marki – 9e eeuw A.D. Apologetics
Fadembenprati • 6e da Pentateuch benpratinainidifrentigroepoe – idea foe leisidaherisani over 3 jari • Ongeveer 165 B.C., dembrokodemprofetinainigroepoepisi • N.T. brokonapisi 350 A.D., ma morofin’finirevisie 1300 A.D. Apologetics
Versiprati • O.T. – ongeveer 900 A.D. • N.T. – ongeveer 1555 A.D. Apologetics
Canon • Gadopotidakraktinainidemboekoe • DakerkibensidatiGadobenpoti Hem wrokonaini – so dakerki no gidemdakrakti, ma a erkendem Apologetics
Canon • Dakerki no beslisda canon, ma a ontdek hem • Dakerki no de damama foe da canon, ma wan pikin foe hem • Dakerki no de dakroetoeman foe da canon, ma dagetuigi foe hem • Dakerki no de damasra foe da canon, ma dadinari foe hem Apologetics
Basis foe da OT canon • Wan troeprofeti foe Gadosrefi hem? • Gado doe wondroewroko foe soridatidasoemaben de wan troeprofeti? • A takitroeabraGado? • A komnangadakrakti foe Gado? • Dapipel foe Gadoaccepteer hem? Apologetics
New Testamenti canon • Apostelgebruikidemlekiautoriteit. Somsdemsrefiskrifidem, ma nietalatem (Lukas, Markus) • Dem apostelbenkisidemautoriteitkomopo foe Jezus, en takinanga Hem autoriteit Apologetics
Foe san’ededa canon ben de fanowdoe • Dem kerkibenabi foe sabisortoeautoriteitjepidemkanabi foe regeldemkerki • Falsileribenopo (Marcion – 140 AD) • Falsiskrifibenopo toe • Vertaling foe zendingswroko – ma demmoesoesabisortoeboekoe foe vertal • Vervolgoe – sortoeboekoejoesadedegi? Apologetics
Soemabensetida canon • Athanasius – 367 A.D. fosi man foe potiprecislekiwiabi • Later Augustine & Jerome • Ma fosi wan ben de • Polycarp – 115 A.D. • Justin Martyr – ongeveer 150 • Irenaeus – discipel foe Polycarp 180 AD • Ignatius – 115 AD Apologetics
Canon & kerki council • Hippo – 397 – a bensetikaba, en na Carthage 3 jarimorolati, demtekidasrefigroepoeboekoe • Wikantakidati 400 AD no wan vraagben de moro Apologetics
Fa foe da NT apocrypha? • Wan heri hip traboekoeskrifi • Ala ben de tijdelijknomoefoesosolocaalbelangstelling • No wan council bentekidem Apologetics
Fa foe OT canon • No wan Djoe council benmiti • Dem boekoebensetiongeveer 400 BC • Dem bentakidati no wan profetibentakibakadati • Dem laasti toe boekoeben de Maleachi & Kronieken • Dem benabi 24 boekoe, ma wiabidasrefi, ma brokodemtrafasi Apologetics
Fa foe Jezusnangada OT • Na ini Lukas 24:44 A soridati A de eensnangadem 3 bigidivisie – Mozes, demprofeti & dem psalm • Di A bentaki foe martelaar foe Abel naZacharia – A bentekidafosi & laastimartelaar – foe takiabradaheri OT Lukas 11:51 • NoitiJezusnangademFariseemanstreeabrasortoe OT boekoe de boen Apologetics
SoemabuitendaBijbel • Ecclesiasticus – 150 AD • Josefus – ongeveer 100 AD • Philo – ongeveer 40 AD • The Talmud – wan groepoeskrifiteleki 500 AD • Melitobenskrifi wan lijst (boiti Ester) 170 AD Apologetics
Fa foe daOT apocrypha? • LomsoepotidemnainidemBijbel • Anachronisms nainigeschiedenis • Geografiefout • Falsileri • Literary style no gersidaBijbel • Dem no soriprofetikrakti en fasi foe jepiontwikkel Apologetics
San trawantakiabrada OT apocrypha? • Philo noitigebruiki hem • Josephus noitigebruiki hem • Jezusnoitigebruiki hem • DaDjoe council foe Jamnia (90 AD) noitigebruiki hem • No Kristen council gebruiki hem • Som Kristen gran-avootakiagensidem Apologetics
No apocrypha foe OT • Jerome no benteki hem • Luther no benteki hem • Foeroelomsoekoniman no benteki hem • SosonadaLomsoe council foe 1546 datiLomsoebenteki hem Apologetics
NT geschiedenisbetrouwbaar? • Drietesi foe geschiedenis • Bibliografietesi • Internal bewisjtesi • External bewijstesi Apologetics
NT – bibliografietesi • Wiabiongeveer 25,000 manuscript • 5600+ nainiGrieki 2e – 15e eeuw • 10,000 – Vulgate (Latijn) • 9,300 – tratongoversie • Di foe toe boekoe – Iliad – 643 manuscript Apologetics
Dem NT manuscript • Latijn vulgate – 10.000 + • Ethiopic – 2000 + • Slavic – 4101 • Armenian – 2587 • SyriacPashetta – 350+ • Boharic – 100 • Arabic – 75, Apologetics
Dem manuscript foe da NT • No wan traboekoeabi so meni manuscript so krosibei foe da tem datidembenskrifidem • Papyri – 109 • Uncials – 307 • Minuscules 2860 • Lectionaries – 2410 Apologetics
Wiabifoeroe manuscript • Wantoe foe demfosi wan de: • Siniaticus 350 • Vaticanus 350 • Alexandrias (400) • Foeroetrawanongeveer 500 AD • Syriac (Peshitta) & Italavertalingna 150 AD! En wan aantaltraSyriacversieabra 400 jari so Apologetics