DOĞU AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ

1. DOĞU AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ TURGAY BÜLENT GÖKTÜRK 3.2 http//www.emu.edu.tr/tbgokturk

2. DOĞU AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ KAYNAK ANADOLU ÜNİVERSİTESİ YAYINI ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ -2- Prof.Dr. AHMET MUMCU

3. DOĞU AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ OFİS ATATÜRK ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ HUKUK FAKÜLTESİ 2. KAT (1593)

4. DOĞU AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ İNKILAPLARIN TEMEL ÖZELLİKLERİ VE TÜRK İNKILABI

5. DOĞU AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ KÜLTÜR’ÜN TANIMI Kültür; bir insan topluluğunun belli bir zaman içinde her alanda ürettiği maddi-manevi bütün değerlerin toplamıdır. Bu tanımdan hareket ederek kültür içine ekonomik, hukuksal, siyasal, bilimsel, sanatsal, dinsel her türlü etkinliği sokabiliriz.

6. Kültür Tanımında Ögeler Belli bir insan topluluğunun ürettiği bütün değerler kültür kavramı içine sokulursa, bunların nerede ve nasıl elde edileceği sorusunu yanıtlamak gerekir. Bu soruyu yanıtlayabilmek için de insanın ürettiği bütün değerleri ilk önce belli kategorilere ayırmalıyız. İnsanın bütün etkinliklerini dört ana grupta toplamak mümkündür:

7. Kültür Tanımında Ögeler a) Yaşamı sürdürmeye yönelik ekonomik etkinlikler b) Toplum düzenini sağlamak yolunda harcanan çabalar sonucu kurulan sistem içindeki etkinlikler c) Bir arada yaşamanın gerektirdiği manevi değerleri bulma ve onları yüceltme d) Bilinmeyenleri arama ve bulma tutkusunu etkin duruma getirme ve gene duyguları iade etme yollarını arayıp bulma

8. Kültür Tanımında Ögeler Kültür içine giren bütün bu etkinlikleri başlıca dört öge içinde toplamak mümkündür: Ekonomi, Devlet ve hukuk, Manevi öge, Bilim ve sanat ögesi. İnsanın yeme, içme, barınma, örtünme, yaşamını en iyi biçimde sürdürme etkinlikleriyle ilgili her türlü eylem, tutum ve davranış “ekonomi ögesi” içindedir.

9. Kültür Tanımında Ögeler İnsanların üretilen değerleri koruyup geliştirebilmeleri, kendi aralarındaki her çeşit ilişkinin düzenlenmesi ise "devlet ve hukuk" ögesini oluşturur. İnsanları, doğru ve dürüst davranmaya iten kurallar ahlâkın içinden çıkar. Yine insanların pek çok davranış ve inancını düzenleyen ilkeler, binlerce yıl, dinden de çıkmıştır. Ahlâk ve din ise, hiç kuşkusuz “manevi bir öge” oluştururlar.

10. Kültür Tanımında Ögeler İnsanların gerçeği arama, çevresini keşfetme, sağlık sorunlarını çözme, yaşamın iyileştirilmesi gibi gereksinmeleri de bilimsel etkinliklerle sağlanır, öğrenilenler eğitim yoluyla başkalarına aktarılır; teknik de bu etkinliklerin bir sonucudur. Yine insanın gerek kendi içinden gelen, gerek çevresinin sorunlarından doğan çeşitli duyguları edebiyat, müzik, heykel, resim, tiyatro gibi türlü sanat dalları içinde ifade edilir. Bu da “ bilim ve sanat ögesini” teşkil eder.

11. KÜLTÜR VE UYGARLIK Kültür değerlerinin gelişmeye açık olabilmesi, bir toplumun yerleşik düzene geçmesi ile mümkündür. Bundan dolayı gelişmiş kültürler kentlerden doğmuşlardır. Böylece bu tür yüksek kültürlere kentten çıktığını göstermek için Arapça'da "medeniyet", Batı dillerinde "civilization" Türkçede ise "uygarlık" denilmektedir. Öyle ise, bir kültür yerleşik bir düzende doğmuşsa, yahut ilk önce göçebelik ortamında belirip sonradan yerleşik bir toplamda gelişmişse "uygarlık" karşısındayız demektir.

12. KÜLTÜR VE UYGARLIK Birbirine benzer kültürler oldukça yüksek bir düzeyde iseler, bu takdirde hepsinin birlikte değerlendirilmesi de uygun olur. Böylece yüksek kültürlerin doğurdukları uygarlıklar bir arada daha üst bir uygarlık oluştururlar. Batı uygarlığı, İslam uygarlığı gibi. Ama bazı uygarlıklar doğrudan doğruya bir kültürün gelişmesinden oluşmuştur. Çin uygarlığı, Hint uygarlığı gibi. Birden fazla yüksek kültürün ortak özelliklerine bir "uygarlık" adını veremeyiz. Örneğin; Batı uygarlığı içinde ayrı birer İngiliz, Fransız, Alman uygarlıkları yoktur; İngiliz, Fransız, Alman kültürleri vardır.

13. KÜLTÜR ÖGELERİ * Ekonomik Öge * Devlet ve Hukuk Ögesi * Ahlâk ve Din Ögesi (Manevi Öge) * Bilim ve Sanat Ögesi

14. KÜLTÜR DEĞİŞMELERİ İnsanların yukarıda anlatılan her çeşit değeri ürettikleri ortama kültür çevresi diyebiliriz. Kültür çevresi içinde bulunan insanlar belli kültür değerlerini üretirler ve özellikle dördüncü öğede hiçbir gelişme olmazsa ve kendi içlerine kapanıp yaşarlarsa yüzlerce yıl aynı değerleri saklarlar; kültür değerleri, başka bir deyişle, üretilen değerler, özlerinde ve niteliklerinde hiçbir önemli değişme olmadan kuşaklar boyu sürer gider. İçine kapalı kültürler kendilerini, yenileyemezler. Bunun sonucu er geç başka ve ileri kültürlerin etkisi altına girip onların içinde erirler.

15. Kültürler Arası Etkileşim Doğal akışı içinde yaşayan çeşitli kültürlerin birbirleriyle etkileşim içinde bulunmalarından kaçınılamaz. Çünkü hiçbir kültür ürettiği değerler açısından tek başına gelişme için yeterli bir düzeyde değildir. Kültür etkileşimi çeşitli yollarla sağlanır. Bu yolları iki ana grupta toplayabiliriz. a) İnsanların barış içinde özellikle ekonomik zorunluklar nedeniyle başka kültürlerden gelenlerle ilişki kurmalarıdır. b) İnsanların savaş, zorunlu göç gibi nedenlerle, birbirleriyle istekleri dışında ilişki içine girmeleridir.

16. Kültür Değişmeleri Kültürler kendi hallerine bırakılır ve her türlü etkileşime kapalı kalırlarsa bir değişimin söz konusu olabilmesi çok zordur. Olağanüstü bazı olaylar cereyan etmezse kültür çevresi kapalı olan toplumlarda gelişme hissedilmeyecek derecede ağır, hem de çok ağır olur. Kültür gelişmesinde en önemli etken ise "etkileşim"dir. insanlığın ilerlemesi, başka bir deyişle uygarlıkların yüksek düzeylere ulaşması, kültürler arası etkileşimin sonucudur ve bu etkileşim hele günümüzde hızını hiç umulmayan biçimde arttırmaktadır.

17. Kültür Değişikliği ve Devrim Devrim ihtiyacı doğan toplumlarda pek çok ana kurum eskimiş, donmuş, köhneleşmiş bir duruma düşmüştür. Toplumun düzenleyicisi ve yürütücüsü olan "devlet", yani kültürün ikinci öğesinin içinde yer alan o üstün güç, köhnemiş kurumları yenileyememektedir. Eskimiş, köhnemiş kurumların hepsi kültür öğeleri içindedir. Bu nedenle devrim, en yaşamsal kültür ögelerinin hızla değiştirilmesi demektir. Başka bir deyişle devrim, bir kültür değişikliğidir.

18. Kültür Değişikliği ve Devrim Evrim yavaş, pek farkına varılmadan gerçekleşen, ama bir süre sonra kendini topluma kabul ettiren bir gelişmedir. Başka bir deyişle evrim yoluyla gerçekleşen değişikliklerde toplum üyelerinin '"mutabakatı", yani uyuşmaları yavaş yavaş ve kendiliğinden olur.

19. Kültür Değişikliği ve Devrim Devrimi yürüten kadro, benimsediği ideolojiyi kendi toplumunun kültür kalıplarına göre yorumlayabilir. Ama sonuçta mutlaka yozlaşmış, köhnemiş bazı kültür ögeleri değişecektir. Devrimin özünde az veya çok bir zorlayıcılık vardır. Bu zorlama toplumun bütün kültür ögelerini değiştiremez. Gerçek bir devrimci kadro, değiştirilmesi gereken kültür ögelerini veya o ögelerin içindeki önemli alt öğeleri saptar.

20. Kültür Değişikliği ve Devrim Bu saptama yapılırken özellikle üçüncü ögeye hiç dokunmamak gereklidir. Başka bir deyişle, büyük ve ani kültür değişikliği demek olan devrimde toplumun manevi varlığını oluşturan ögeye dokunulalmaz. Toplumun ahlâk değerleri devrimsel bir atılımla değiştirilemez. Gerçi kültür etkileşimi dolayısı ile elbette bu ögede de zamanla bazı değişiklikler olabilir. Ama bu değişiklik toplumu ahlâk açısından sarsmadan, kendiliğinden, uzun bir süre içinde oluşur.

21. DEVRİM YÖNTEMLERİ VE HEDEFİ Devrim ilkelerini yerleştirmek için gereken kültür ögelerini seçip, yerlerine konulacak yeni ögeleri saptama, bunları yerleştirebilmek için devrime inananların, diğer kesimleri de kendi saflarına çekebilmesi yolunda mümkün olduğu ölçüde insancıl yolları denemesi, değişen ögelerin ne ölçüde yerleştiğini saptayabilmek için sıkı bir denetleme gerektirir. Devrimlerde zorlama ilkesi asıl değil, istisna olmalıdır. İnandırma esas olmalıdır. Ayrıca "gerçek" bir devrim demokrasiyi yerleştirmek için yapılırsa geçerli sayılabilir.

22. TÜRK DEVRİMİNİN GENEL YAPISINA BAKIŞ Türk İnkılabı tarihte görülen en önemli kültür değişikliklerinden birini gerçekleştirmiştir. Devrimde üç kültür ögesi hemen bütünüyle değiştirilmiştir. Ekonomik öge yüzlerce yıl saklandığı kalıbından kurtulmuş ve dinamik bir yapıya dönüşmüştür. Devlet, dayandığı meşruluk esasından başlamak üzere bütünüyle değişmiş ve eşitlikçi, çoğulcu bir demokrasiye geçiş için gerekli alt yapının kurulmasına çalışılmıştır.

23. TÜRK DEVRİMİNİN GENEL YAPISINA BAKIŞ Hukuk da aynı biçimde baştan aşağı yenilenmiştir. Yurttaşın eşitliğine ve özgürlüğüne dayanan yepyeni bir hukuk sistemi getirilmiştir. Modern bilim, ancak Türk Devrimi ile tam olarak yurdumuza yerleşmiştir ve en önemlisi, diğer inkılâp adımları atılırken hep bilimin çizdiği çerçeve içinde kalınmıştır. Sanatta, yeni ve modern kalıplar, geleneksel güzellik ve toplum anlayışına geçmiş ve hemen her alanda sanat önemli olumlu gelişmeler kaydetmiştir.

24. TÜRK DEVRİMİNİN GENEL YAPISINA BAKIŞ Türk Devriminde üçüncü ögeye asla dokunulmamıştır. Ulusumuzun ahlâk değerleri yeni kurulan hukuk sistemi içinde daha da yüksek bir düzeye erişmiştir. Din ögesine de hiç karşılmamış, ancak bu ögenin devlet ve hukuk ögesi içine girmesi önlenmiştir. Devrimler sırasında ahlak vb. değiştirilemez, sadece hukuk kuralları değiştirilebilir.

25. DOĞU AKDENİZ ÜNİVERSİTESİ ATATÜRK İLKELERİ VE İNKILAP TARİHİ TURGAY BÜLENT GÖKTÜRK 3.2 http//www.emu.edu.tr/tbgokturk