SOĞUK ZİNCİR VE AŞI GÜVENLİĞİ

1. SOĞUK ZİNCİR VE AŞI GÜVENLİĞİ

2. Boğmaca, Difteri, Tetanos, Hemofilus influenza tip b’ye bağlı hastalıklar, Kabakulak, Kızamık, Kızamıkçık, Verem, Çocuk Felci (Poliomiyelit), Hepatit-A,B,Suçiceği ve Zatürre hastalıklarının morbidite ve mortalitesini azaltarak, bu hastalıkları kontrol altına almak ve tamamen ortadan kaldırmak amacı ile, hassas yaş gruplarına enfeksiyona yakalanmalarından önce ulaşıp bağışıklanmalarını sağlamak için yapılan aşılama hizmetlerini içerir. GENİŞLETİLMİŞ BAĞIŞIKLAMA PROGRAMI

3. Aşılar soğuk zincir kırıldığında potensini kaybeden hassas ürünlerdir. Sıcağa veya donmaya maruz kalma aşılar için geri dönüşsüzdür. Her antijenin ısı ve donmaya hassasiyeti farklıdır. Isının yanı sıra Kızamık, Kızmıkçık,MMR ve BCG aşılarının ışığa karşı hassasiyetleri vardır. GBP KAPSAMINDA KULLANILAN AŞILAR

4. Her bir antijen için etkinliği korunmuş aşı ile ülke genelinde %97 aşılama oranına ulaşmak ve devamlılığını sağlamak, 5 yaş altı (0–59 aylık) aşısız ya da eksik aşılı çocukları tespit edip aşılamak, Okul çağı çocuklarının rapel aşılarını tamamlamak, Tespit edilen tüm gebelere uygun Difteri Tetanoz aşısı dozunu uygulamak, GBPHEDEFLERİ 1

5. Aşı güvenliğini sağlamak, 12–23 aylık bebeklerin %90’ını tam aşılı hale getirmek, Tam Aşılı Çocuk: 1’er doz BCG ve KKK, 3’er doz DaBT, Polio, Hepatit-B ve Hib aşılarının tamamını almış çocuk olarak tanımlanmaktadır.(2009 yılı 17 sayılı bağışıklama genelgesi) (Bugün bu aşılara Hepatit A, Su Çiceği ve Pnömokok Aşıları da eklenmiştir.) GBP HEDEFLERİ 2

6. ÇOCUKLUK ÇAĞI AŞI TAKVİMİ-2013

7. Aşı öncesi genel durumu iyi, sağlıklı çocukların ateşinin ölçülmesine ve fizik muayene yapılmasına gerek yoktur. Kontrendikasyonlar mutlaka sorgulanmalıdır. Aşı öncesi çocuğun hasta olup olmadığının sorulması yeterlidir. Hepatit B aşılaması yapılmadan önce Hepatit B serolojik incelemesi yapılmasına herhangi bir yaş grubunda gerek yoktur. AŞI UYGULAMALARINDA GENEL KURALLAR 1

8. AŞI UYGULAMALARINDA GENEL KURALLAR 2 • 6 yaş üzerinde hiç aşılanmamış çocukta BCG gerekli değildir. • 6 yaş altında BCG yapılmamış olan çocukta TCT (Tüberkülin Cilt Testi) sonucuna göre gerekiyorsa BCG uygulanır. • BCG aşısı, 3. aydan sonra yapılacaksa PPD ile TCT yapıldıktan sonra sonucuna göre uygulanır. • Herhangi bir yaşta BCG yapılmış olmasına rağmen skar görülmeyenlerde TCT yapılmasına gerek yoktur ve bunun sonucuna göre BCG uygulaması gerekli değildir

9. SOĞUK ZİNCİR

10. Soğuk zincir;Aşı ve Serumların üretildiği andan kullanıcıya ulaşıncaya kadar kabul edilebilir ısı aralığında (+2 , +8) tutmak üzere düzenlenmiş bir seri depolama ve nakil basamağından oluşur. SOĞUK ZİNCİR

11. Malzemeyi kullanan, bakımını üstlenen ve sağlık hizmeti sunan personel, Aşıların güvenli bir biçimde korunması ve taşınması için gereken malzeme, Programın yönetimi, depolanma ve dağıtımın kontrolü ile aşıların kullanımı için gerekli prosedürler. SOĞUK ZİNCİR SİSTEMİNİN TEMEL BİLEŞENLERİ 1

12. SOĞUK ZİNCİR SİSTEMİNİN TEMEL BİLEŞENLERİ 2 • Aşılaruygunsuz ısıya maruz kalmaları durumunda etkinliklerini yitirirler. • Etkinliğiniyitiren bir aşının, etkinliğini yeniden kazanması olanaksızdır. • Üretimden kullanıldıkları ana kadar daima uygun ısıda saklanmalıdır.

13. UNUTMAYINIZ En pahalı ve en gelişmiş soğuk zincir ekipmanları bile, insan faktörü olmadan aşıların güvenli ve etkin bir şekilde korunmasını sağlayamaz.

15. Kalite ve güvenlik Ev tipi buzdolapları…... ve aşılar konusunda kaçınılması gereken riskler • Tek kapılı ev tipi buzdolabı: • Donma riski • Düşük yalıtım • Çift kapılı ev tipi buzdolabı: • Daha az donma riski • No Frost • Aşı için özel buzdolabı:: • Daha az donma riski • İyiyalıtım

16. Aşıların yerleşimi soğuk hava dolaşımını engellemeyecek şekilde olmalıdır. Tüm aşıların ve sulandırıcıların etiketleri korunmalı ve miadlarına dikkat edilmelidir. Miadı yakın olan aşı önce kullanılmalıdır. Açılmış flakonlar işaretlenip önce kullanılmalıdır. İmha edilecek aşılar soğuk zincirden çıkarılmalıdır. AŞILARIN YERLEŞİMİ 1

17. Donmaya hassas olan aşılar evaporatörden uzakta tutulmalıdır. Aşı sulandırıcıları aşılarla birlikte soğuk zincirde saklanmalıdır. Buzdolabı sadece ihtiyaç duyulduğunda açılmalı ve aşı harici bir şey saklamamalıdır. Gerekli miktarda donmuş buz aküsü bulundurulmalıdır. AŞILARIN YERLEŞİMİ 2

18. Aşılar ve sulandırıcılar yalnızca bunlar için tahsis edilmiş bir buzdolabında saklanmalıdırlar.(Aşılar dışında buzdolabına başka bir şey konulmamalıdır.) Aşılar buzdolabının kapaklarına koyulmamalıdır. Kapaktaki sıcaklık buzdolabının iç ısısına göre daha fazladır ve buzdolabının kapısı açıldığında oda sıcaklığına daha fazla süre maruz kalır. AŞILARIN YERLEŞİMİ 3

19. DaBT-IPA-Hib , DaBT-IPA ve Kuduz aşılarının hiçbir zaman donmaması gerekir. Orta rafa yerleştirilmelidir. HepA ve Suçiceği aşıları orta ve/veya alt rafa yerleştirilmelidir. KPA aşısı hiçbir zaman donmaması gerekir. Alt rafa yerleştirilmelidir. Aniserumlar (yılan serumu, akrep serumu, kuduz serumu,difteri serumu,tetanoz serumu) alt rafa yerleştirilmelidir. AŞILARIN YERLEŞİMİ 4

20. AŞILARIN YERLEŞİMİ 5 • HepB, Td, DT aşıları ve PPD alt rafa yerleştirilmelidir. • OPA,KKK,Kızamık,Kızamıkçık,BCG ve Meningokok aşıları üst rafa yerleştirilmelidir.

21. SICAKLIĞAKARŞIDUYARLILIK En fazla duyarlı En az duyarlı

22. DONMAYA KARŞI DUYARLILIK En fazla duyarlı En az duyarlı

23. Ultraviole ve floresana (Neon) duyarlılık Duyarlı olanlar • BCG • Kızamık, • Kızamıkcık • MMR • Meningokok IŞIĞA KARŞI DUYARLILIK … ve son kullanma tarihini kontrol etmeyi ve izlemeyi unutmayalım

24. BUZDOLABI YERLEŞİM ŞEMASI

25. UYGUN OLMAYAN YERLEŞİM

26. UYGUN OLMAYAN YERLEŞİM

27. UYGUN OLMAYAN YERLEŞİM

28. Kalite ve Güvenlik ISI İZLEMİ • ısının izlenmesinin önemi: => Aşı depolama koşullarının kaydının tutulması => Soğuk zincirin uygun bir şekilde düzenlendiğinden emin olunması • soğuk zincirin her düzeyinde ısı izlem araçlarının kullanılması • ısının günde iki kez izlenmesi ve çizelgeye işlenmesi, ya da sürekli izlem yapılması • cihazların düzgün çalıştığından emin olunması: kalibrasyon yapılması ya da iki cihaz arasında karşılaştırma yapılması

29. Aşıların Depolanması İçin Uygun Isı Aralıkları Aşı tipi Ana depo Bölge & il deposu Maks 3 ay İlçe deposu & ASM Maks 1 ay Geziciekip Maks1 gün -15oC ile -25oC -15oC ile -25oC +2oC ile 8oC +2oC ile 8oC OPV Bu aşılarınsoğutucuda ve taşınma sırasında +2° ile +8°C arasında saklanması gerekmektedir. +2oC ile 8oC +2oC ile 8oC BCG, Kızamık, Kızamıkçık MMR, Meningokok Hep A, Hep B, Suçiçeği, Td, DT, DaBT-IPA-Hib, DaBT-IPA,Kuduz a. Influenza,Kuduz S, Yılan ve Akrep S. +2oC ile 8oC +2oC ile 8oC +2oC ile 8oC +2oC ile 8oC • - ASLA dondurulmaz • - Alan izin verdiği ölçüde seyrek olarak +2°C ve +8°C arasında muhafaza ediniz • Paketlendiğinde seyrek olarak +2°C ve +8°C arasında muhafaza ediniz. Sulandırıcılar +2oC ile 8oC +2oC ile 8oC

30. Isı izleminde uyulması gereken kurallar Doğru çalışıyor, her şey yolunda +2oC  To  +8oC • Termostat ayarını kontrol ediniz1 • Aşıların durumuna bakınız • Çalkalama testi yapınız To 0oC • Sadece takip ediniz. • Buzdolabınız doğru çalışıyor mu? • Normale dönene kadar yakın takip +8oC  To  +10oC • Termostatı ayarlayınız 1 • VVM ve soğuk zincir monitör kartlarını kontrol ediniz • Acil durum planınızı uygulayınız To +10oC 1 Eğer buzdolabınızın ısıları değişkenlik gösteriyor ise günün en soğuk saatinde termostatı +2°C`ye ayarlayınız.

31. No Frost olmayan buzdolaplarında buzluktaki kalın buz tabakası soğutucuyu soğuk tutmaz, aksinebuz akülerinindonmasını önler ve soğutucunun daha fazla güç harcamasına neden olur. No Frost buzdolaplarında ise soğuk hava veren bölmeler kapatılırsa yada buz akülerinden sızıntı olursa buzlanma yada karlanma oluşmaktadır. SOĞUK ZİNCİRİN KORUNMASI 1

32. SOĞUK ZİNCİRİN KORUNMASI 2 • Dolabın buzunu çözdürmek ve temizlemek için, aşıları ve sulandırıcıları soğuk zincire uygun şartlarda yerleştirilmiş buz aküsü bulunan uzun ömürlü aşı nakil kabına yada farklı bir No Frost buzdolabına yerleştiriniz.

33. Aşı nakil kaplarının kullanım sonrası tam olarak kurulanması gerekir. Darbeler ve güneş ışığı aşı nakil kaplarının duvarında ve kapaklarında çatlaklara neden olabilir. SOĞUK ZİNCİRİN KORUNMASI 3

34. Problem kısa sürede çözülecekse, aşıları buz aküleri ile uzun ömürlü aşı nakil kabına ya da askılı aşı nakil kabına koyunuz. Uzun sürecekse, başka bir buzdolabı kullanınız. Termometreyi daima aşılarla birlikte bulundurunuz ve ısıyı izleyiniz. Sonra buzdolabını tamir ettiriniz. Öncelikle her TSM/ASM nin acil eylem planı olmalıdır. BUZDOLABI ÇALIŞMIYORSA NE YAPMALIYIZ?

35. Tek dozlu kombine aşılar: Liyofilize Hib aşısı sıvı formda olan DaBT-IPA ile sulandırıldıktan sonra hemen uygulanmalıdır. KKK sulandırıldıktan sonra hemen uygulanmalı ve ışığa maruz bırakılmamalıdır. AŞILARIN KULLANIM SÜRELERİ 1

36. Çok dozlu aşılar: OPA aşısında bulunan Aşı flakon izlemcisi (VVM) henüz imha noktasına ulaşmamış ise kullanılabilir. BCG aşısının flakonu sulandırıldıktan 6 saat sonra imha edilmelidir. AŞILARIN KULLANIM SÜRELERİ 2

37. TSM/ASM’lerde bulunan buzdolabında aşıları +2 ile+8ºC arasında saklayınız. Aşılama seansının yapıldığı yere aşılarınızı aşı nakil kapları ile soğuk zincir kurallarına uygun olarak taşıyınız. Aşılama seansınız sırasında aşı nakil kabının üzerine köpüğünü (yoksa, aşı nakil kabının kapağını) kapatarak soğuk havanın nakil kabının dışına çıkmasını engelleyiniz. TSM/ASM’de AŞILARI SAKLAMA ve UYGULAMA KOŞULLARI

38. TSM/ASM lerde en az 2 çeşit termometre kullanılmalıdır.Bunlar; Kadran termometre Cıvalı veya alkollü termometre Hafızalı termometre (Fridge-Tag) Elektronik ısı takip sistemi TERMOMETRELER

39. TERMOMETRELER

40. Kullandığınız termometreleri güvenliğine inandığınız başka bir termometre ile kalibre ediniz. Özellikle kadranlı termometreler zamanla hassasiyetlerini yitirirler Elinizde fazla bir termometre varsa bunu da buzdolabının alt rafına koyunuz. Kontrol ve kayıt için orta rafta bulunanı kullanınız. TERMOMETRELER

41. Isı izleme ekipmanları soğuk zincirin korunmasında tüm aşamalarda kullanılmalıdır. Isı takibi günde en az iki kez yapılmalıdır. Tablolara kaydı ve grafik çizimi mutlaka yapılmalıdır. Termometreler buzdolabının orta kısmına kolayca görülebilecek şekilde yerleştirilmelidir. ISI TAKİP VE KAYIT İŞLEMİ

42. GÜVENLİ ISI ARALIĞI

43. AŞI DONMA GÖSTERGELERİ

44. SOĞUK ZİNCİR İZLEME KARTLARI Aşıların +8°C`nin üzerindeki ısılara maruziyeti ve süresi hakkında bilgi verirler.

45. Aşının üretildiği andan itibaren kullanıldığı sağlık kuruluşuna ulaşmasına kadar geçen tüm nakliye süresince aşıya eşlik ederler. Isı +10°C`nin üzerine çıktıkça aktive olmuş kartın gözleri sıra ile mavileşmeye başlar, maruz kalınan ısı arttıkça daha çabuk mavileşme gerçekleşir. SOĞUK ZİNCİR İZLEME KARTLARI 1

46. ABC bölümleri aşının +10°C`nin üzerinde maruz kaldıkları ısıları, D bölümü ise +34°C`nin üzerinde maruz kalınan ısıları belirtir. SOĞUK ZİNCİR İZLEME KARTLARI 2 +10°C üzeri ısılar +34°C üzeri ısılar

47. +10°C`nin üzerine çıkıldığı durumlarda; A penceresi içerisi maviye boyanmaya başlar. Eğer tekrar soğuk zincir koşulları sağlanırsa boyanma durur. Tekrar ısıya maruz kalırsa kaldığı yerden mavileşme devam eder. Maruz kalınan ısı ne kadar yüksek olursa mavileşme o kadar hızlı olur. SOĞUK ZİNCİR İZLEME KARTLARI 3

48. +34°C`nin üzerine çıkıldığı durumlarda; D penceresi iki saat içinde mavileşir. Mavileşme geri dönüşsüzdür. SOĞUK ZİNCİR İZLEME KARTLARI 4

49. SOĞUK ZİNCİR İZLEME KARTLARI 5 • A,B,C,D beyaz, mavileşme yok; -Tüm aşılar kullanılabilir. • Sadece A mavi, B,C,D beyaz ise; -OPV, VVM durumuna göre karar verilmeli, diğer aşılar kullanılabilir. • A ve B mavi, C ve D beyaz ise; -OPV , VVM durumuna göre, kızamık 3 ay içerisinde, diğer aşılar kullanılabilir. • A,B,C mavi, D beyaz ise; - OPV , VVM durumuna göre, kızamık kullanılamaz, DBT ve BCG üç ay içerisinde kullanılmalı,TT,DT,Hep B kullanılabilir. • Tüm pencereler mavi ise; -Tüm aşılar kullanılmamalıdır.

50. Aşıların termostabiliteleri göz önünde bulundurularak, ısıya maruz kalma sürelerini belirlemek için OPA’da aşı flakon izlemcileri kullanılmaktadır. AŞILARIN TERMOSTABİLİTESİ VE VVM