ÖRGÜTLERDE ÇATIŞMA YÖNETİMİ

1. ÖRGÜTLERDE ÇATIŞMA YÖNETİMİ

2. Örgüt Nedir? Genel olarak örgüt denildiğinde, iki veya daha fazla insanın, ortak bir amacı gerçekleştirmek için, davranışlarını biçimsel kurallara göre düzenlediği yapı anlaşılmaktadır.

3. Örgütleri diğer toplumsal birimlerden ayıran özellik, sosyal yapılarının açık seçik belirlenmiş bir amaca yönelik planlanmış olmasıdır. Belli bir amacın gerçekleştirilmesi için gerekli işlemler düşünülerek bölümlere ayrılmış, çeşitli kademeler ve mevkiler meydana getirilmiştir. • Bu değişik kademe ve mevkiler arasındaki iletişim ağı ve emir-kumanda zinciri, farklı faaliyetlerin eşgüdümlenmesini sağlayacak biçimde planlanmış, kurallara bağlanmıştır.

4. Örgüt üyeleri değişse de, onların yerine getirdikleri görevler devam eder. Bu nedenle örgütler, üyeleri gelip geçici olduğu halde sosyal yapılarını koruyabilirler.

5. Örgütlerde Çatışma • Çatışma Nedir? İnsan yaşamının önemli bir kısmı sosyal ilişki ve etkileşim yumağı içinde geçer. Birey sosyal yaşamın kendisi üzerindeki etkileri çerçevesinde, yaşamını önceden tahmin ettiği bazı davranış kalıpları üzerine kurmaktadır.

6. Ancak bireyin resmi veya sosyal çevresi ile etkileşimlerinde bazen bu önceden tahmin edilebilir kalıpların bozulduğu ve bireyin çevresindeki kişi / kişilerle uyuşmazlıklara girdiği görülür. • Bu uyuşmazlıklar, aynı zamanda bireyin sosyal ve örgütsel yaşamı üzerinde de önemli ölçüde etkili olur.

7. Çatışma genel anlamda "savaşlardan endüstriyel mücadelelere, rekabete ve en basitinden başkalarından hoşlanılmamasına kadar çeşitli durum ve olayları bünyesinde toplamaktadır. Çatışmanın temelinde bireyin çatıştığı kişiyi, grubu, düşünceyi veya olayları benimsememesi, hoşlanmaması veya bu tür olguların bir kısmı ile çekişmesi yatar.

8. Çatışma, kişinin hem kendisi, hem de iki ya da daha fazla birey ve grup arasında çeşitli nedenlerden kaynaklardan anlaşmazlık olarak tanımlanır.

9. Net bir tanımlama yapmak istersek çatışma; kişi ya da grubun başka bir kişi ya da grubun hedeflerine ulaşmasını engellemek üzere kasten planlı davranıştır. Diğer bir ifadeyle, bir çalışma ortamında bir çalışanın çabalarının bir diğer çalışan tarafından amaçlı olarak etkisizleştirme girişimidir.

10. İnsanın hem iç çatışması, hem de başkaları ile çatışmaya düşmesi sosyal ve örgütsel yaşamında onu güç duruma sokabilir ve kendisine engel olabilir. • İnsan, şiddetlenmiş çatışma sonucunda da gerileme ve bunalıma düşerek, çevresinde uyumsuz sorunlu bir kişi olabilir.

11. Sosyal bir yapı olan ve insanlardan oluşan örgütlerde kişisel ve ikili çatışmalar ve anlaşmazlıklar hemen hemen günlük olağan olgulardır. • Yöneticilerin ve çalışanların bu olguyu yaşaması da doğaldır ve olağandır. Çünkü, insan olan her yerde, insan sorunları vardır; çatışma vardır. Zira, insanlar bir arada yaşadıkları sürece, ne kadar iyi ve anlayışlı olurlarsa olsunlar, aralarında anlaşmazlıkların, çatışmaların ve hatta kavgaların olması kaçınılmazdır.

12. Özellikle örgütlerde, birlikte ve yakın ilişki içinde çalışan ve her gün sekiz saat birlikte yaşayan insanlar arasında çatışma çıkması da doğaldır. • Ancak bu çatışma yüzünden insanların birbirine küsmesi, darılması, hasım olması, kavga etmesi ve ilişkilerin bozulması doğal ve normal değildir.

13. Örgütlerde çatışmalar, günümüzde örgütsel yaşamın vazgeçilmez unsuru haline gelmiştir. Çünkü örgütlerde çalışan insanların her biri farklı ortamlarda ve farklı kültürlerde eğitilmiş ve yetişmiş; farklı kişilik ve karakter yapısına kavuşmuş, amacı ve çıkarı farklı insanlardır. Bu yüzden her insan ayrı bir kişiliktir.

14. Kimi uysaldır, olumlu ve ılımlıdır; • kimi problemli, dertli, geçimsiz ve aksidir. • Bununla birlikte, insanların birbirleriyle anlaştıkları ve uzlaştıkları; bu nedenle de dost oldukları ortak yanları ve iyi tarafları da vardır.

15. Çatışmanın Nedenleri Nelerdir? • Ne türde olursa olsun belirli bir amaç için organize olmuş her çalışma örgütünde çok farklı nedenlerden dolayı çatışma yaşanabilir. • Çatışmanın nedenlerindeki farklılıklar söz konusu örgütün fiilen çalışmakta olduğu faaliyet türünden kaynaklanabileceği gibi, içinde barınılan kurum veya kuruluşun özel veya kamusal olma gibi yapısal farklılıklardan da kaynaklanır.

16.   Sınırlı kaynaklar • Muhtemelen organizasyonların yaşamındaki en temel gerçek kaynakların sınırlı olmasıdır.  • En başarılı şirketler bile gerçekleştirebilecekleri bakımından sınırlıdırlar.  • Bu gerçekle birlikte bireyler ve gruplar istediklerine ulaşmak için savaşmaları gerektiğini öğrenmişlerdir. 

17. Sözedilen durumun tipik bir ortaya çıkışı dönemlik bütçelerin paylaşımıdır.  Her bölüm gelecek finansal yılda daha fazla kaynağı üst yönetimden talep etmektedir.  Sonuçta genel bir kural olarak kaynaklardaki daha fazla kıtlık daha fazla çatışmayı getirir.

18. Birbirine bağlı çalışma faaliyetleri Örgütlerdeki bazı işler ve bu işleri yapan kişiler arasında işlevsel bir bağlılık zorunludur.  Bireyin veya grubun fonksiyonel olarak bağlı olduğu birimin çıktısındaki yavaşlık bağlı olanın performansını düşürecektir.  Bu tür ortamlarda çatışmaların ortaya çıkma olasılığı artar.

19. Faaliyetlerin farklılığı Farklı fonksiyonları yarine getiren grupların varlığı potansiyel bir çatışma oluşturur.  Gruplar yaptıkları tanışık olmalarıyla birlikte kendi bölümlerine odaklanıp, çıktılarının diğer bölümleri memnun edip etmediğini ve diğer bölümlerin önemini gözardı edebilirler.

20. Iletişim problemleri Kişiler veya gruplar arasındaki iletişim noksanlıkları bir diğer çatışma kaynağıdır. 

21. Bilgi akımındaki geçikmeler, • filtrelemeler, • yanlış anlamalar, • mesajın açık olmaması veya • algılanmaması gibi iletişim problemleri birey veya grupları farklı karar ve davranışlar sevkedebilir.  Işlerin karşılıklı bağımlılığının yüksek olduğu noktalarda iletişim problemleri büyük bir çatışma kaynağıdır.

22. Algılama farklılıkları • Birey veya grupların belirli olay ve gelişmeleri farklı şekilde algılamaları, muhtemel bir çatışmaya neden olabilecektir.  • Algılama ile davranış arasındaki sıkı bağlantı gözönüne alındığında çeşitli kaynaklardan doğan algı farklılıklarının kişileri ve grupları zıt durumlara düşürebilecekleri görülür.  • Bu çeşitli kaynaklar olarak amaç farklılıkları, değer yargısı farklılıkları ve zaman algısındaki farklılık sayılabilir.

23. Yönetim alanı ile ilgili belirsizlik • Organizasyonlarda bazen kimin hangi alan ve konularda ve ne ölçüde kime karşı sorumlu olacağı belirsiz bulunabilir.  • Dolayısıyla iki ayrı kişi veya grup aynı konularla ilgilenebilir.  Bu tür belirsizlikler çatışmalar için uygun ortam yaratır.  • Bu açıdan bakılınca organik tip organizasyon yapıları çatışmalar için en uygun organizasyon yapısı olarak belirir.

24. Ilave olarak şu kaynaklarda sayılabilir: • Amaç farklılıkları • Statü farklılıkları • Yöneticilik tarzlarındaki farklılık • Çıkar farklılıkları • Kişilik farklılıkları • Güç mücadelesi

25. ÇATIŞMANIN GELİŞİM SÜRECİ Çatışma süreci dört safhadan oluşmaktadır. • Birinci Safha: Potansiyel Çatışma • İkinci Safha: Algılanan Çatışma • Üçüncü Safha: Davranış • Dördüncü Safha: Açığa Çıkma

26. Birinci Safha: Potansiyel Çatışma Çatışmanın olması için fırsat yaratan koşulların varlığıdır. Bu koşulların doğrudan çatışmaya yol açması gerekmez, ancak çatışmanın çıkması için bu koşullardan en az birinin olması gerekir.

27. Örneğin • bir organizasyonda grupların amaç farklılıkları, • kıt kaynakların örgüt alt birimleri arasında dağıtılması, • güç farklılıkları ve • dağıtımda izlenen yöntemler çatışma yaratabilecek potansiyel durumlara örnek verilebilir.

28. İkinci Safha: Algılanan Çatışma Çatışmanın bu aşamasında bireyler ve grup üyeleri çatışmanın var olduğunun farkına varırlar ve bir çatışmanın olduğunu artık biliyorlardır. Bir başka ifadeyle bu safha, bir kişi ya da grubun, amaç ya da isteklerinin, bir başka kişi ya da grup tarafından engellendiğinin farkına varmasıyla ortaya çıkar.

29. Her iki taraf da, çatışmanın kökenlerini araştırır, çatışmanın niçin doğduğunu inceler ve birbiriyle yaşadıkları problemlerin nedenleri hakkında bir senaryo yazarlar.

30. Üçüncü Safha: Davranış Bir veya daha çok tarafın anlaşmazlıklar veya yanlış anlamalar sonucunda gerginlik veya kaygı hissetmesiyle birlikte çatışma, algılanan çatışmadan hissedilen çatışmaya dönüşür.

31. Yani, bir çalışan diğerinin amaçlarına ulaşmasını engelleyen ya da diğerlerinin çıkarlarını engelleyen hareketler yaparsa bu aşamadayız demektir. • Yapılan bu hareket niyetli bir hareket olmalıdır. Yani diğerlerini engellemek için bilinçli bir çaba olmalıdır. Bu anda çatışma açığa çıkmış olur.

32. Dördüncü Safha: Açığa Çıkma • Açık çatışma; gizli, dolaylı ve çok kontrol edilen sataşma tiplerinden, doğrudan, saldırgan, şiddet içeren ve kontrol edilmeyen anlaşmazlıklara kadar çok geniş bir davranış yelpazesini kapsar. • Bu safhada aynı zamanda çatışmayı idare etme davranışları da başlar. • Çatışma açığa çıktığında, taraflar çatışmayı yönetecek bir yöntem geliştireceklerdir.

33. Çatışma yönetimi konusunda tarafların kullanabileceği beş yaklaşım bulunmaktadır; • rekabet, işbirliği, kaçınma, intibak ve uzlaşma. Açığa çıkan çatışma neticesinde, çatışma, karşılıklı olarak tartışma, desteğin çekilmesi, belirli bilgi ve verileri bir kişi ve gruba iletmeme ya da fiziksel şiddet gösterme şeklinde ortaya çıkabilir.

34. ÇATIŞMA TÜRLERİ Organizasyonlardaki çatışmaları çeşitli şekillerde sınıflamak mümkündür. Bir organizasyonda üç çeşit çatışma olabilmektedir. • Bireyler Arası Çatışmalar • Bölümler Arası Çatışmalar • Örgütler Arası Çatışmalar

35. Bireyler Arası Çatışmalar Bu çatışma türü, birileri ile etkileşimde olan iki ya da daha fazla bireyin birbirleri ile çeşitli fikir, duygu ve görüş ayrılıklarını ifade etmektedir.

36. Örgütlerde en çok rastlanan bireyler arası çatışma türleri ast-üst çatışmaları ile kurmay-komuta yöneticileri arasındaki kişisel anlaşmazlıklardan doğan çatışmalardır. • Yine aynı organizasyonlarda bireysel farklılıklardan dolayı çatışmalara rastlanmaktadır. • Müdürler, şefler ve memurlar arasındaki görüş, fikir ve çıkar ayrılıkları bu çatışma türüne girmektedir.

37. Bölümler Arası Çatışmalar • Aynı örgüt içinde temel işlevleri yerine getirmek üzere bir arada bulunan ve her birinin görev, yetki sorumlulukları farklı olan örgütsel bölümler arasında önemli bazı çatışmalar meydana gelmektedir. • Organizasyonlardaki bölümler arasında sıkça görülen bu çatışma tipi, bütçeden fazla pay alma gibi çatışmalarla belirebilir.

38. Örgütler Arası Çatışmalar • Örgütler arası çatışma, örgütün kendi dışındaki diğer örgütler ile olan uyuşmazlıkları kapsayan çatışma türüdür. • İki rakip işletmenin birbiriyle çatışmaları veya bir işçi sendikası ile bir işletmenin uyguladığı çeşitli personel politikaları bakımından görüş ayrılıklarına düşmeleri bu çatışma türüne örnek olarak gösterilebilir.

39. ÇATIŞMANIN SONUÇLARI • Organizasyonlardaki çatışmaları tamamen sakıncalı gören görüşlerin yanısıra, yararlı ve istenilir olduğunu öne süren görüşler de vardır.  • Buradan yola çıkarak, çatışmaların ortaya çıktığı sosyal ya da biçimsel oluşumlar için olumlu ve olumsuz sonuçlarından sözedilebilir.

40. Çatışmanın olumlu sonuçları • Çatışma, belirli durumlarda ayrık taraflar arasında bir yakınlaşma doğmasıyla sonuçlanabilir. • Çatışma sonucu, biçimsel yapıdaki eski liderlik tarzının yetersizliği açığa çıkarak, sisteme yeni bir liderlik biçimi gelebilir. • Çatışma sonucunda, eski amaçlar yerlerini daha iyi ve geniş amaçlara bırakabilir.

41. Çatışma kurumsallaşabilir.  Yani bireylerin biçimsel yapıya zarar vermeksizin öfkelerini açığa vurup, rahatlamalarını sağlayacak ortamlar bizzat biçimsel yapı tarafından sağlanabilir. • Gruplararası çatışmalar, görev başarımı için gereken enerji ve motivasyonu arttırabilir. • Çatışma, farklı görüşlerin çoğalmasına ve ortaya konmasına izin vererek, yeniliği ve yaratıcılığı arttırabilir.

42. Çatışma, tarafların kendilerini savunmalarını gerektirdiğinden, tarafların her biri, kendi pozisyonlarının değerini daha iyi anlayabilirler. • Çatışma, birey ve grupların kendi güçlerinin farkına varmalarını sağlayabilir. • Çatışma, insanın yapısında varolan saldırganlık dürtülerinin tatminine yardımcı olabilir.

43. Çatışmanın olumsuz sonuçları • Çatışma, çatışan taraflardan birinin zihinsel ya da bedensel sağlığını zedeleyen bir durum yaratabilir. • Çatışma, düşmanlık hislerine ve saldırganlık davranışına neden olabilir. • Çatışma, zamanın, paranın ve enerjinin boşa gitmesine yol açar.

44. Çatışma, çatışan tarafların kendi amaçlarını, sistemin bütününe ait amaçtan üstün görmelerine yol açabilir. • Çatışma, morali ve tatmini olumsuz yönde etkileyerek verimi düşürebilir. • Çatışma, güven duygusunun kaybına ve kaderciliğe neden olabilir

45. ÖRGÜTLERDE ÇATIŞMALARI ÖNLEME VE ÇÖZME YÖNTEMLERİ Maşa varken, elinizi yakmayın.

46. yönetici, örgütte sorun çözen, çatışmaları önleyen veya çözümleyen kişidir.

47. Örgütsel yaşamda uzun süreli ilişkilerde olan kişiler arasında çatışma çıkması doğaldır. Bu yüzden aile içinde bile zaman zaman çatışma çıkması olağandır. Önemli olan çatışma çıkmasını önlemek değil, çatışma çıktığı zaman , kişilerin birbirleriyle nasıl iletişim ve etkileşim kuracaklarını bilmeleridir.

48. Örgütlerde çatışmaları önleme ve/veya çözme konusunda uygulanması gereken yol ve yöntemler

49. a) Zor ve Sorunlu İnsanları Etkili Yönetme • Bu insanları yönetebilmek için, önce bu insanları tanımak ve bunların yapılarına uygun önlemleri ve yöntemleri uygulamak gereklidir.

50. Kime nasıl yaklaşılmalı? • Kişilere her ne kadar adil davranmak gerekse de farklı karakterleri yönetmede farklı usuller kullanılmalıdır.