Pierwsza pomoc przedlekarska

1. Pierwsza pomoc przedlekarska Wybrane zagadnienia

2. Wezwanie pomocy • POGOTOWIE RATUNKOWE NALEŻY WZYWAĆ DZWONIĄC POD BEZPŁATNY NUMER ALARMOWY 999 • MOŻESZ SKORZYSTAĆ Z NUMERU ALARMOWEGO KTÓRY OBOWIĄZUJE WE WSZYSTKICH KRAJACH UNII EUROPEJSKIEJ: 112 

3. Klasyfikacja obrażeń Stany zagrożenia zdrowia lub życia: • zadławienia • zranienia • krwotoki • złamania • zwichnięcia • urazy termiczne • zatrucia chemiczne • porażenia prądem elektrycznym

4. Zadławienia ciało obce w drogach oddechowych • Objawy:charakterystyczny odruch – ściskanie gardła dłońmi zaczerwienienie, zasinienie twarzy gwałtowne, bezskuteczne, próby dokonania wdechu. Jeżeli ofiara zadławienia jest w stanie oddychać, rozmawiać lub kaszleć nie należy interweniować. • Sposób udzielania pierwszej pomocy: DOROŚLI: Stojąc za osobą ratowaną, obejmij ją silnie oburącz tuż poniżej luków żebrowych i wykonaj 5 – 10 energicznych uciśnięć w kierunku przepony. U osób otyłych lub kobiet ciężarnych stojąc za osobą ratowaną pochyl jej tułów mocno do przodu i uderz dłonią 5 – 10 razy w plecy w okolice międzyłopatkową.DZIECI: Pochylając tułów dziecka ku dołowi, zależnie od jego wieku, przewieszając przez kolano lub opierając na przedramieniu uderz dłonią 5 – 10 w okolicę międzyłopatkową.

5. Zranienia -zaopatrywanie ran • Rana- jest to przerwanie ciągłości tkanki skórnej lub błon śluzowych, np. jamy ustnej. Rozległość i głębokość ran zależy od rodzaju urazu, jego siły i miejsca, na które działał. • Po powstaniu rany krew ulega wynaczynieniu - zjawisko to określane jest mianem krwawienia lub krwotoku. • Krwawienie może być zewnętrzne lub wewnętrzne. Zarówno jedno jak i drugie grozi wstrząsem i jego następstwami, ze śmiercią włącznie.

6. Krwawienie zewnętrzne • krwawienie tętnicze- krew tętnicza z powodu dużej zawartości tlenu ma kolor jasnoczerwony. Wypływa pod znacznym ciśnieniem, zwykle w postaci pulsującego strumienia • krwawienie żylne- krew żylna, w odróżnieniu od tętniczej, zawiera mało tlenu, ma barwę ciemnoczerwoną, a jej wypływ z rany jest wolniejszy i jednostajny • krwawienie włośniczkowe- objawia się jako powolne sączenie krwi z powierzchniowych ran o charakterze otarcia skóry.

7. Postępowanie przy krwawieniach zewnętrznych • Ucisk palcem lub dłonią- zwykle główne krwawienie pochodzi z uszkodzonego pojedynczego większego naczynia tętniczego lub żylnego. Najszybszą metodą w tym wypadku jest uciśnięcie miejsca krwawienia palcem ( w rękawiczce!!!) z użyciem jałowego gazika. Następnie należy nałożyć warstwy jałowej gazy w ilości zapewniającej dostateczny ucisk na ranę, a wszystko umocować za pomocą bandaża. • Opatrunek uciskowy- jest najkorzystniejszym sposobem zatrzymania krwawienia, umożliwiającym dalsze swobodne zaopatrywanie poszkodowanego. Zakłada się go bezpośrednio na krwawiącą ranę. Opatrunek uciskowy złożony jest z kilku warstw jałowych gazików lub chust gazowych (w zależności od wielkości rany), umocowanych opaską elastyczną lub bandażem. Korzystne jest dodatkowe utrzymanie ucisku palcem lub dłonią przez kilka minut, do czasu wytworzenia skrzepu. Opatrunku uciskowego nie zakładamy na szyi!

8. Postępowanie przy krwawieniach zewnętrznych • Ucisk tętnicy powyżej rany- gdy nie jest możliwe założenie opatrunku uciskowego na krwawiącą ranę kończyny lub opatrunek nie jest skuteczny należy ucisnąć główną tętnicę zaopatrującą daną kończynę. Dochodzi wtedy do wyraźnego zmniejszenia krwawienia. • Uniesienie kończyny- dodatkową metodą zwiększającą skuteczność tamowania krwotoku jest uniesienie krwawiącej kończyny. W przypadku wyraźnych urazów kończyny np. złamań należy zachować należytą ostrożność i jak najszybciej zaopatrzyć występujące urazy.

9. Postępowanie przy krwawieniach zewnętrznych Przy zaopatrywaniu ran przestrzegaj poniższych zasad: • nie kładź bezpośrednio na ranę waty, ligniny, chusteczek higienicznych, itp. • nie dotykaj rany bezpośrednio palcami ani żadnymi środkami niejałowymi, może dojść do zainfekowania rany • nie usuwaj ciał obcych tkwiących w ranie (może dojść do gwałtownego niemożliwego do opanowania krwotoku!), próbujemy je ustabilizować aby uchronić przed przemieszczaniem • ułóż poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej (płasko na plecach, nogi uniesione do góry), aby zapobiec rozwijaniu się wstrząsu pourazowego

10. Postępowanie przy krwawieniach zewnętrznych • kontroluj czynności życiowe poszkodowanego (oddech i tętno) • zapewnij poszkodowanemu komfort termiczny (chroń przed utratą ciepła, bądź przed przegrzaniem) i psychiczny • kontroluj tętno poniżej miejsca założenia opatrunku • w przypadku przemoknięcia opatrunku nie zdejmuj przesiąkniętego opatrunku tylko dołóż kolejną warstwę materiału chłonącego i zamocuj bandażem

11. Krwawienie wewnętrzne • Krwawienie wewnętrzne- w odróżnieniu od zewnętrznego nie jest oczywiste i nie daje spektakularnych objawów. Krew może ulec wynaczynieniu np. do jamy brzusznej, miednicy, klatki piersiowej, przestrzeni śródtkankowych w obrębie kończyn (zwłaszcza uda). Rany powstają na skutek działania: • czynników mechanicznych (rany cięte, rąbane, kłute, tłuczone, postrzałowe); • czynników termicznych (oparzenia i odmrożenia); • czynników chemicznych (oparzenia chemiczne, martwicę lub rozpuszczenie tkanek); • czynników elektrycznych (oparzenia i zwęglenia tkanek).

12. Złamania Złamania dzielimy na:zamknięte – gdzie przy uszkodzeniu kości oraz okolicznych tkanek (mięśnie nerwy, naczynia krwionośne) nie ulega uszkodzeniu skóra otwarte – gdzie ulega uszkodzeniu skóra Objawami złamania kończyny mogą być: - zniekształcenia- ból samoistny i uciskowy, nasilający się przy próbach ruchu- obrzęk tkanek i krwiak- odcinkowe zaczerwienienie lub bladość- nieprawidłowe ustawienie kończyny- nieprawidłowa ruchomość

13. Złamania –pierwsza pomoc Do zaopatrywania urazów kończyny przystępujemy po sprawdzeniu i zabezpieczeniu podstawowych funkcji życiowych osoby poszkodowanej (oddychanie, krążenie). • Podstawą zaopatrzenia, na miejscu zdarzenia, złamanej kończyny jest jej unieruchomienie. • Złamania otwarte należy niezwłocznie zakryć grubym sterylnym opatrunkiem, w żadnym wypadku nie wolno dotykać („nastawiać”) widocznych uszkodzonych kości. • Unieruchomić złamaną kończynę stosując zasadę unieruchomienia dwóch sąsiadujących ze złamaniem stawów (np. przy złamaniu kości przedramienia: staw nadgarstkowy i staw łokciowy). • Choremu należy podać środki przeciwbólowe, a następnie zapewnić transport do lekarza w celu dokonania fachowych oględzin złamania.

14. Złamania • Złamania kończyny górnej Przy złamaniach kości kończyny górnej najprostszym sposobem unieruchomienia jest przybandażowanie jej, zgiętej w stawie łokciowym, do tułowia. Po urazie dłoni, nadgarstka czy przedramienia wystarczające jest oparcie ręki na chuście trójkątnej zawiązanej na szyi. Niezależnie od rodzaju opatrunku, opuszki palców zawsze powinny być widoczne. • Złamania kończyny dolnej Do unieruchomienia złamanej kończyny dolnej, jako szyna, może być użyta deska, laska, kij itp. Gdy brak odpowiednich materiałów nogę złamaną należy przybandażować do nogi zdrowej. Kończyna dolna powinna być stabilizowana w pozycji wyprostowanej ze stopą zgiętą pod kątem prostym.

15. Zwichnięcia Zwichnięciem nazywamy częściowe lub całkowite przemieszczenie jednej lub kilku kości w obrębie stawu. Oprócz przemieszczenia dochodzi zazwyczaj do uszkodzenia torebki stawowej oraz wiązadeł. • Objawy zwichnięcia: - ostry ból występujący w stawie - zniekształcenie stawu - zniesienie lub ograniczenie ruchu w stawie

16. Zwichnięcia Pierwsza pomoc • przyłożyć zimny okład na zwichnięty staw (np. używając altacetu) • unieruchomić staw za pomocą szyny i opaski • podać środki przeciwbólowe • przetransportować chorego do lekarza (przy zwichnięciach stawów: kolanowego, biodrowego i skokowego – w pozycji leżącej)

17. Urazy kręgosłupa • Najczęstsze przyczyny - wypadki komunikacyjne - upadki z wysokości - skoki do wody • Najczęstsze objawy - Kręgosłup szyjny:ograniczona ruchomość głowy, przymusowe ułożenie głowy, ból przy poruszaniu głowy, zaburzenia czucia w kończynach górnych i dolnych, niedowłady kończyn górnych i dolnych, zaburzenia oddechowe. - Kręgosłup piersiowy i lędźwiowy:ból wzdłuż kręgosłupa samoistny lub uciskowy, zaburzenia czucia kończyn dolnych, niedowłady kończyn dolnych.

18. Urazy kręgosłupa • Postępowanie Zasadą jest możliwe najskuteczniejsze unieruchomienie kręgosłupa. Uzyskuje się je za pomocą: - deski (noszy) unieruchamiających tułów,- kołnierza szyjnego,- kamizelki tułowiowej. Przy braku powyższych należy: ułożyć chorego na równym twardym podłożuunieruchomić głowę i szyję dostępnymi środkami, wynoszenie poszkodowanego z samochodu przeprowadzić ostrożnie przy pomocy kilku osób. Przy porażeniu oddechu należy rozpocząć sztuczne oddychanie.

19. ZASADY POSTĘPOWANIA PRZY OPARZENIACH Urazy termiczne - oparzenia PIERWSZA POMOC • Przy opatrywaniu poparzeń należy zadbać o własne bezpieczeństwo i używać rękawiczek. • Należy wyeliminować czynnik parzący, pamiętając o własnym bezpieczeństwie. • Podstawowym działaniem jest chłodzenie tkanek przez polewanie miejsca poparzonego czystą, zimną, najlepiej bieżącą wodą, przez ok. 15 min dużą powierzchnię lub do ustąpienia bólu małą powierzchnię. • Przy zbyt długim chłodzeniu rozległych oparzeń można doprowadzić do nadmiernego ochłodzenia organizmu, co objawia się dreszczami. • Ochłodzenie miejsca poparzonego skraca czas przegrzania, co może zmniejszyć głębokość oparzenia.

20. ZASADY POSTĘPOWANIA PRZY OPARZENIACH Urazy termiczne - oparzenia Zabieg chłodzenia jest tym skuteczniejszy im krótszy okres upłynie od momentu oparzenia. Przy oparzeniach dłoni należy na tym etapie pozdejmować wszelkiego rodzaju biżuterię. Przy oparzeniach jamy ustnej, jeśli poszkodowany jest przytomny, powinien ssać kostki lodu, albo płukać jamę ustną zimną wodą. PIERWSZA POMOC

21. Urazy termiczne - oparzenia Przy zaopatrywaniu oparzeń nie wolno! • Zrywać odzieży, która przykleiła się do skóry. • Dotykać ran oparzeniowych, opatrywać niejałowymi materiałami (np. chusteczkami higienicznymi, watą). • Smarować miejsca oparzonego takimi środkami, jak różnego rodzaju maści, kremy, tłuszcz, białko jaja kurzego, spirytus, ani używać żadnych innych tzw. domowych sposobów. • Nakłuwać lub przebijać samodzielnie pęcherzy.

22. Oparzenia chemiczne • Są one następstwem działania na skórę stężonych kwasów, zasad (ługów) oraz soli i innych substancji chemicznych. • Głębokość i wielkość uszkodzeń zależy od rodzaju substancji, jej stężenia i czasu działania. Dodatkowo niektóre substancje chemiczne jak: fenol, sole rtęci, mogą wchłaniać się do organizmu, powodując ogólne zatrucie. • Po oparzeniu substancją o charakterze zasadowym tworzy się martwica rozpływna, a po oparzeniu kwasem tworzy się suchy strup martwiczy.

23. Oparzenia chemiczne • W zależności od drogi zażycia substancji chemicznej, dodatkowym zagrożeniem jest upośledzenie oddychania w następstwie uszkodzenia wejścia do krtani i górnego odcinka dróg oddechowych (wskutek działania wziewnych par) czy perforacja ściany żołądka do której dochodzi w wyniku spożycia substancji.

24. Zasady postępowania przy oparzeniach chemicznych • W pierwszej kolejności należy usunąć skażoną odzież używając rękawic ochronnych. • Dokładnie przemyć miejsce oparzone dużą ilością bieżącej, chłodnej wody. • Uwaga! Przy oparzeniu wapnem niegaszonym nie wolno od razu przemywać wodą! W takim przypadku wapno należy najpierw usunąć mechanicznie (zetrzeć), a dopiero później wypłukać wodą. • Założyć jałowy opatrunek na ranę. • Jeśli jest to możliwe należy zabezpieczyć opakowanie po środku żrącym. • W przypadku połknięcia substancji żrącej nie należy prowokować wymiotów. • W przypadku oparzeń chemicznych konieczna jest konsultacja lekarska.

25. Zatrucia chemiczne Ze względu na drogę wchłonięcia trucizny rozróżniamy zatrucia przez: • drogi oddechowe • przewód pokarmowy • skórę

26. Pierwsza pomoc przy zatruciach drogą oddechową • usunąć chorego z miejsca w którym nastąpiło zatrucie, a następnie wynieść na świeże powietrze • rozluźnić wszystkie uciskające części ubioru • zdjąć odzież, gdy istnieje podejrzenie, że mogła ona ulec zanieczyszczeniu środkami trującymi • zapewnić zatrutemu bezwzględny spokój • zapewnić choremu warunki umożliwiające ochronę przed utratą ciepłą • w przypadku braku akcji serca i oddychania (bezwzględnie pamiętając o skontrolowaniu drożności dróg oddechowych) • rozpocząć sztuczne oddychanie i masaż serca • w razie wystąpienia drgawek zabezpieczyć chorego przed przegryzieniem języka (np. włożyć między zęby kawałek drewna)

27. Zatrucia drogą pokarmową • usunąć truciznę z żołądka przez spowodowanie wymiotów (drażnienie tylnej ściany gardła lub podanie do wypicia szklanki bardzo słonej wody) • podawać zwykłą wodę (rozcieńcza i zobojętnia truciznę) zawiesinę węgla aktywnego lub wodny roztwór białka kurzego (dwa białka na szklankę wody) • ponowne spowodowanie wymiotów

28. Zatrucia przez skórę • rozebrać zatrutego w celu odizolowania od odzieży • zmyć skórę strumieniem wody dbając o to, aby strumień wody ze spłukaną trucizną nie skaził zdrowych części ciała. UWAGA! Jak najszybciej wezwać lekarza lub zapewnić transport chorego do szpitala. Podać lekarzowi nazwę substancji trującej, a przy substancji nieznanej zabrać pierwsze wymiociny i przekazać lekarzowi co umożliwi przeprowadzenie szczegółowej analizy i ułatwi leczenie.

29. Porażenia energią elektryczną Działanie prądu na ciało człowieka powoduje zmiany fizyczne, chemiczne i biologiczne. Skutki porażenia prądem wzmaga: • wiek (zarówno dzieci jak i ludzie starsi są bardziej narażeni) • płeć żeńska • ogólny stan zdrowia • pobudzenie emocjonalne • spożycie alkoholu • zwiększona wilgotność otoczenia, mokre podłoże, spocone ręce

30. Porażenia energią elektryczną Skutki porażenia prądem o niskim napięciu • W przypadku porażenia prądem o niskim napięciu dochodzi do skurczu mięśni, w wyniku którego osoba porażona jest niezdolna do samodzielnego uwolnienia się od źródła prądu. • Skurcz ten ustępuje dopiero w chwili wyłączenia prądu i może być przyczyną upadku, a w jego następstwie mechanicznych uszkodzeń ciała. • Uszkodzenia takie nazywane są pośrednimi skutkami porażenia prądem i należą do nich np. zranienia, złamania. • Do skutków bezpośrednich należą m.in. oparzenia w miejscu wejścia prądu do organizmu i jego ujścia na zewnątrz, utrata przytomności, bezdech oraz zaburzenia rytmu serca, które mogą prowadzić nawet do zatrzymania akcji serca.

31. Postępowanie w przypadku porażenia prądem o niskim napięciu • Ratując poszkodowanego należy przede wszystkim zadbać o własne bezpieczeństwo. • W przypadku porażenia prądem najpierw należy przerwać obwód elektryczny – jeśli jest to możliwe należy wyłączyć wadliwe urządzenie przez wyciągnięcie wtyczki z gniazda lub wyjęcie (wykręcenie) bezpiecznika. • Jeśli z jakiegoś powodu jest to niemożliwe, należy odciągnąć poszkodowanego od obwodu elektrycznego. W tym celu należy stanąć np. na suchej desce lub innym materiale izolującym i przedmiotem nie przewodzącym elektryczności (np. suchym, drewnianym kijem od szczotki) odsunąć od poszkodowanego przedmiot (przewód), który znajduje się pod napięciem, jeżeli nie ma innego sposobu, można odciągnąć poszkodowanego za odzież od źródła prądu, ale tylko wówczas, gdy samemu jest się izolowanym.

32. Postępowanie w przypadku porażenia prądem o niskim napięciu • Ratując poszkodowanego należy przede wszystkim zadbać o własne bezpieczeństwo. • Odłączając dopływ energii elektrycznej należy zabezpieczyć ratowanego przed ewentualnym upadkiem. • Podczas gdy poszkodowany pozostaje pod działaniem prądu nie wolno dotykać go gołymi rękami lub przedmiotem przewodzącym elektryczność.

33. Postępowanie w przypadku porażenia prądem o niskim napięciu • Po usunięciu poszkodowanego z okolicy zagrożenia należy natychmiast sprawdzić oddech i tętno. W razie braku oddechu należy niezwłocznie rozpocząć sztuczne oddychanie, a w przypadku braku tętna resuscytację krążeniowo – oddechową. • Jeśli poszkodowany oddycha i ma zachowane krążenie, a możemy wykluczyć uszkodzenie kręgosłupa,  układamy go w pozycji bocznej i okrywamy, okresowo sprawdzając oddech i tętno, aż do przyjazdu pogotowia. • Niekiedy przy porażeniu prądem elektrycznym, pomimo przerwania obwodu elektrycznego, w wyniku skurczu mięsni międzyżebrowych uciśnięcie klatki piersiowej nie jest możliwe. W takim przypadku należy rozpocząć tylko sztuczne oddychanie i co chwilę sprawdzać napięcie mięśni międzyżebrowych. Po ustąpieniu napięcia mięśni wykonuje się pełną reanimację krążeniowo-oddechową.

34. Postępowanie w przypadku porażenia prądem o niskim napięciu • W przypadku stwierdzenia objawów rozwijającego się wstrząsu (blada, zimna skóra, zlana potem, poszkodowanym wstrząsają dreszcze, jest lękliwy, ma przyspieszone tętno) układamy poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej – na plecach z uniesionymi nogami. • Rany oparzeniowe i inne urazy, które powstały w skutek porażenia, należy zaopatrzyć  zgodnie z zasadami udzielania pierwszej pomocy. • Porażenie energią elektryczną w każdym przypadku wymaga konsultacji lekarskiej, nawet jeśli wygląd poszkodowanego nie budzi zastrzeżeń.

35. Wypadki z prądem o wysokim napięciu • Prąd o wysokim napięciu płynie w liniach przesyłowych pomiędzy elektrowniami a stacjami transformatorowymi. • Stacje te są oznaczone tablicami ostrzegawczymi. Przy wysokim napięciu zagrożeniem może być samo zbliżanie się do elementów, które są pod napięciem, gdyż może powstać łuk elektryczny – w tym przypadku przez ciało człowieka przepływa prąd. Skutki porażenia prądem o wysokim napięciu • Podczas dotknięcia urządzenia będącego pod napięciem lub nawet zbyt bliskie podejście do takiego urządzenia może spowodować wytworzenie wysokiej temperatury, w następstwie czego mogą powstać groźne oparzenia, a także mogą wystąpić inne zaburzenia, które występują przy porażeniach prądem niskiego napięcia.

36. Postępowanie przy porażeniu prądem wysokiego napięcia • Przy porażeniu prądem wysokiego napięcia może nastąpić przeskok napięcia, łuk elektryczny może nawet przekroczyć odległość kilku metrów i w związku z tym nie jest możliwe udzielenie pierwszej pomocy osobie poszkodowanej. Osoba ratująca musi w pierwszej kolejności zadbać o swoje bezpieczeństwo, jeśli nie zna wysokości napięcia nie powinna podchodzić do elementów linii przesyłowej na odległość mniejszą niż 5 m. • Pomoc należy ograniczyć do powiadomienia pogotowia ratunkowego. Przy zgłaszaniu wypadku należy poinformować, że wypadek dotyczy porażenia prądem wysokiego napięcia. • Po usunięciu poszkodowanego ze strefy niebezpiecznej, fachowe służby udzielają pomocy stosując się do tych samych zasad, co przy porażeniu prądem o niskim napięciu.

37. Bibliografia:„Pierwsza pomoc” - Cezary Murawski, Teresa Sawicka, Lech Staszkiel„Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach”- Edward Wojciechowski