بنام خدا

1. بنام خدا فصل دوم : و تئوری حسابداری روشهای تحقیق استاد مربوطه :جناب آقای دکتر جبارزاده تهیه کننده : سلیمان رحیم زاده آذرماه 90

2. رابطه ی بین تحقیق و تئوری روشهای تحقیق علمی : 1- رویکرد قیاسی- مراحل تدوین تئوری در این رویکرد به ترتیب زیر می باشد : - شرح دقیق هدف ها - بیان برخی از فرضیات بنیادی و تعاریف کلیدی - ایجاد ساختار منطقی لازم بر مبنای فرضیات بنیادی و تعاریف برای دستیابی به هدف های تعیین شده . این روش غالبا با عبارت « حرکت از کل به جزء» مورد اشاره قرار می گیرد. این روش ، اساساٌ بر فعالیت ذهنی محقق استوار است.

3. 2- رویکرد استقراء این رویکرد بر مشاهده و استنتاج و تعمیم بر اساس مشاهدات تاکید دارد. این روش با عبارت « حرکت از جزء به کل» مورد اشاره قرار می گیرد. زیرا محقق بر اساس مشاهداتی محدود (نمونه) نتایج را بر کل جامعه تعمیم می دهد. بیانیه ی شماره 4 هیات اصول حسابداری ( APB#4) در راستای توسعه تئوری حسابداری که در ان کوشیده شده است بر اساس روشهای جاری حسابداری در زمان مربوط به اصول پذیرفته شده حسابداری توصیف شود . مثالی برای این رویکرد است .

4. نمونه هایی از گرداوری اطلاعات حسابداری در رویکرد استقرا عبارت است از: توصیف بر اساس روشهای جاری حسابداری ارسال پرسشنامه به حسابداران اجرایی و سایر دست اندرکاران تجربیات طراحی شدهدر مدلهای شبیه سازی ارقام مستخرج از صورتهای مالی و قیمت اوراق بهادار مورد معامله در بورس

5. 2- رویکرد عملی: بر مفهوم سودمندی اطلاعات حسابداری مبتنی است. مراحل تدوین تئوری در این رویکرد عبارت است از : تعریف مسئله یافتن راه حل مفید برای حل مسئله راه حل پیشنهادی محقق ، لزوماٌ بهینه نیست و ممکن است به دستیابی به تمامی هدفهای تعیین شده کمک نکند. در حسابداری اغلب اصول در روش های جاری ، از به کار گیری رویکرد عملی منتج شده و نتایج حاصل از این رویکرد ، به عنوان اصول پذیرفته شده در حسابداری تلقی شده است.

6. 4- رویکرد اخلاقی در این رویکرد بر مفاهیم ، حقیقت، عدالت و انصاف تاکید می شود . برخی از نویسندگان این رویکرد را روشی مستقل برای تحقیق تلقی نکرده . بلکه آنرا پشتیبان سایر روش های تحقیق به شمار آورده اند.به بیان دیگر نتایج به دست آمده از رویکرد اخلاقی می تواند بر طرز تفکر محض تاپیر بگذارد . اما به تنهایی برای استنتاج منطقی کافی نیست.

7. 5- رویکرد رفتاری در این گونه تحقیقات تاثیر حسابداری و گزارش های آن بر حسابداری و غیر حسابداران مورد مطالعه قرار می گیرد . و روشهای تحقیق آن غالباٌ بر فعالیت های تحقیقاتی علوم رفتاری مبتنی می باشد . از آنجا که مقصد حسابداری ، تامین اطلاعات برای تصمیم گیری است مناسب به نظر می رسد که در این تحقیقات ، واکنش تهیه کنندگان و استفاده کنندگان از این اطلاعات مورد بررسی قرار می گیرد.

8. تحقیقات مثبت حسابداری تحقیقات مشاهده ای هستند که کوشش می کنند : ارتباط بین سود حسابداری و قیمت اوراق بهاداری را تعیین کند یا پاسخی برای این سوال بیابدکه چرا هیات های تدوین استاندارد روش خاصی را انتخاب می کنند ، یا پاسخی برای این سوال بیابد که چرا مدیریت شرکت ها روش معینی راازمیان روشهای پذیرفته شده حسابداری بر می گزینند. این گونه تحقیقات ارتباطات رفتاری را در حسابداری بیان می کند .

9. تئوری های دستوری و توصیفی تئوری های دستوری: آنچه باید باشد را بیان می کند. قضاوت های ارزشی اعمال می شود. مفروضاتی وجود دارد که چگونگی انجام امور را تشریح می کند. به عنوان مثال فرضی که بیان می کند ، گزارش های حسابداری باید پر ارزش خالص بازیافتنی دارایی ها مبتنی باشد . نشانگر یک سیستم دستوری است. تئوری های توصیفی: برای یافتن روابطی که واقعاٌ وجود دارد کوشش می کند.

10. روش های قیاس استقرا به عنوان روش های مکمل تمایز بین روشهای قیاس و استقرا ممکن است از لحاظ بیان مفاهیم و ماهیت مفید باشد اما در عمل این تمایز کاربرد نداردو روشهای قیاس و استقرا برای انجام تحقیقات به هیچ وجه رقیب یکدیگر نیستند . بلکه ماهیتاٌ مکمل یکدیگرند .

11. هنر یا علم بودن حسابداری با توجه به اینکه حسابداری را به کمک روشهای علمی می توان مورد بحث قرار داد همچنین توجه به نقش تئوری ارزشیابی در این دانش ، مسلماٌ حسابداری به طور بالقوه در قلمرو علم قرار دارد.

12. نقطه نظر نویسندگانی که حسابداری را به هنر نزدیکتر می دانند: حسابداران با توجه به چگونگی تعریف هدف ها ، طیف گسترده ای از روشهای اندازه گیری را بکار می گیرند. مثلاٌ در انتخاب روش استهلاک ، سالهای عمر مفید و ارزش اسقاط ارزشهای متفاوتی برای داراییها به دست می اید این ارزشها نیز معرف صفات واقعی داراییها یا هزینه ی استهلاک مربوط نیست. قواعد جاری حسابداری، به دستیابی به هدف های به کارگیری روش های اندازه گیری مناسب و ارائه اطلاعات مفید برای ارزیابی و پیش بینی کمک نمی کند.

13. نقطه نظر نویسندگانی که حسابداری را به عنوان علم می دانند: رویکرد علمی سعی می کند که روش های اندازه گیری مناسبی را به کار گیرد که به صفات اقتصادی معنا داری نظیر ارزش جایگزینی یا ارزش خالص بازیافتنی دارایی مورد نظر منتج شود. تدوین روشهای اندازه گیری یکنواخت و بدون انعطاف ، به منظور ایجاد و اتفاق نظر در حسابدارانی که اندازه گیری را انجام می دهند خود مقوله ای مورد سوال و بسیار با اهمیتی است که باید با دقت بیشتری مورد توجه قرار گیرد. به هر صورت دانشمندان رشته های علمی دیگر نیز همواره و در همه موارد ،در اندازه گیریهای خود به ارزشها یا تفاسیر یکسان نمی رسند.

14. ماهیت و گرایش تحقیقات جاری حسابداری 1- رویکرد مدل تصمیم گیری- در این رویکرد این سوال مطرح می شود که چه اطلاعاتی برای تصمیم گیری مورد نیاز است. در این رویکرد: صورتهای مالی مبتنی بر ارزشهای ورودی، ارزشهای خروجی و ارزش فعلی گردش وجوه نقد آتی می تواندامکانات مفیدی را فراهم آورد. اطلاعات مورد درخواست استفاده کنندگان مدنظر قرار نمی گیرد بلکه کانون توجه ، اطلاعاتی است که برای یک تصمیم معین لازم و مفید است.

15. فرض زیربنایی این گونه تحقیقات این است که تصمیم گیرندگان برای استفاده از اطلاعات نو به آموزش نیاز دارند. بسیاری از پیروان این رویکرد ، طیفی از امکانات ارزشیابی را بررسی و توصیه کرده اند.. برخی ارزشهای خروجی را توصیه کرده اند: اطلاعات مربوط محسوب می شود. جمع ارزشی خروجی کل داراییها ، معیار مناسبی برای کل نقدینگی شرکت است.

16. ارزش برای واحد تجاری برخی دیگر ارزش جاری را توصیه کرده اند : اقل بهای جایگزینی (ارزش ورودی) مبلغ بازیافتی اکثر خالص ارزش فروش (ارزش خروجی) ارزش اقتصادی (ارزش فعلی)

17. بهای جایگزینی ( ارزش ورودی ) ارزش یک قلم دارایی که برای تحصیل آن در بازار پرداخت می شود . ارزش اقتصادی = ارزش فعلی جریان های نظری مورد انتظار از کاربرد مستمر دارایی و فروش نهایی آن توسط مالک فعلی

18. خالص ارزش فروش: عبارت است از بهای فروش خالص پس از کسر: الف) مخارج برآوری تکمیل ( در خصوص کالاهای نیمه تکمیل ) ب) مخارج برآوری بازاریابی ، توزیع و فروش

19. تحقیقات انجام گرفته بر مبای این رویکرد: - یک محقق در حسابداری ، بر وظیفه مباشرت ، و پاسخگویی مدیریت تاکید کرده است ، این محقق بهای تمام شده ی تاریخی تعدیل شده بر اساس تغییر قدرت خریدپول را توصیه می کند. - محققی دیگر توصیه می کند برای تسهیل تصمیم گیری سرمایه گذاران بهتر است اندازه گیری حسابداری ، تخمینی از ارزش فعلی گردش وجوه نقد آتی را ارائه کند.

20. تحقیقات بازار سرمایه فرضیه بازار کارامد: قیمت اوراق بهادار را در بورس ، در قبال اطلاعات جدید واکنش سریع نشان دهد . بنابراین می توان فرض کرد قیممت های بازار انعکاسی از اطلاعات در دسترس عموم باشد. بازده اوراق بهادار ، تابعی از مخاطره مربوط در مقایسه با مخاطره کل بازار است . این دیدگاه موجب شده است که بر مجموعه متنوع اوراق بهادار تاکید شود.

21. تحقیقات رفتاری: هدف عمده تحقیقات رفتاری ، بررسی چگونگی تصمیم گیری استفاده کنندگان اطلاعات حسابداری و نیازهای آنان است .اغلب تحقیقاتی رفتاری حسابداری ، از طریق تجربیات آزمایشگاهی انجام و بادقت کنترل می شود . یکی از محققین این رشته کوشش کرده است که دریابد که آیا اطلاعات بهای تمام شده ی تاریخی برای ارزیابی نرخ بازده واقعی سالانه مفید تر است یا اطلاعاتی مبتنی بر ارزش جایگزینی . در این تحقیق نرخ بازدهی واقعی سالانه به شرح زیر تعریف شده است:

22. N: طول مدت نگهداری سهام بر حسب سال D: سودسهام دریافتی در مدت نگهداری سهام M: ارزش بازار سهام در شروع مد نگهداری آن M∆: تغییر در ارزش بازار سهام در مدت نگهداری آن نتیجه تحقیق : تفاوت نداشتن صورتهای مالی مزبور در تصمیم گیری

23. تئوری نمایندگی: فرضیات تئوری نمایندگی: اشخاص بر اساس منافع شخصی خود عمل می کنند در حالی که این منافع لزوماً در تمامی دوره ها با منافع شرکتها همسو و همسان است. شرکت در تقاطع ارتباطات قراردادی قرار گرفته است که میان مدیریت ، سرمایه گذاری ، اعتباردهندگان و دولت وجود دارد. ارقام حسابداری ، بسیاری از ارتباطات موجود میان گروههای مذکور بالا را تعریف یا کنترل می کنند . مثالهایی برای این موارد عبارتند از : * وضعیت اوراق مشارکت * قراردادهای حقوق و مزایای مدیران * اندازه شرکت

24. سایر تحقیقات حسابداریهزینه تهیه اطلاعات در این گونه تحقیقات بحث توجه هزینهای تهیه اطلاعات مطرح است مثلا بکارگیری مبانی ارزشیابی جایگزین های تمام شده تاریخی می تواند هزینه های اضافی برای تهیه این اطلاعات را به واحدهای انتفاعی تحمیل کند . حال سوال این است که ایا فواید حاصل از این اطلاعات اضافی هزینه های اضافی را توجیه می کند یا خیر ؟ محققین مربوط در این گروه از تحقیقات ، اخیراً مغروضات تئوری نمایندگی را نیز در تحلیل های حود لحاظ کرده اند زیرا سهم مخاطره بین سرمایه گذار و عامل (مدیریت) ارتباط نزدیک با این سوال دارد آیا هر دو طرف ، اطلاعات کامل درباره وضعیتهای مورد بررسی را در اختیار دارند یا عدم تقارن اطلاعاتی وجود دارد؟ تحقیقات مربوط به هزینه تهیه اطلاعات ماهیت تحلیلی ـ قیاسی است. تحقیقات هزینه تهیه اطلاعات ، اهمیت وظیفه مباشرت حسابداری را به خوبی نشان می دهد .

25. تحقیقات انتقادیمحققین انتقادی: کوشش می کنند که تاریخچه حسابداری را به عنوان بافت پیچیده ای از رویدادهای اقتصادی ، سیاسی و تصادفی مورد تفسیر قرار دهند . استدلال می کنند که حسابداران تا حدودی تحت تاثیر دیدگاهای خاصی از اقتصاد خرد قرار گرفته اند که بر اساس این دیدگاه اقتصادی ، واحدهای انتفاعی در بازار هایی تجارت می کنند که بخشی از اقتصاد جامعه محسوب می شود . سود نیز نتیجه این فعالیتهاست و نشان دهنده کارایی واحد انتفاعی در بکارگیری منابع کمیاب جامعه است . اظهار می دارند که حسابداران ساختار نهادی دولت ، بازار ، فیمت و سازمان را به شکل موجود قبول کرده اند که نتیجه ی آن ، ارائه خدمت به گروهای معینی از جامعه به زیان سایر گروهای ذینفع می باشد .

26. معتقدند که واقعیتهای عینی موجود در دنیا ، ماهیت قابل تعیین دارند و از طریق انجام تحقیقات می توان به آن واقعیتها پی برد . در این نقطه نظر واقعیتهای عینی مستقل از عامل انسانی مورد توجه قرار گرفته است در نتیجه عامل انسانی به عنوان بوجود آورنده واقعیتها دیده نشده بلکه عاملی تلقی شده است که می توان صفات آن را از راه مشاهده توصیف کرد . بر این باورند که تحقیقات جاری حسابداری ، تئوریهای دستوری و مثبت حسابداری را همسان فرض می کند یعنی آنچه هست و باید باشد یکسان است . تحقیقات انجام شده توسط محققین انتقادی بر اساس مفروضات زیر انجام شده است : جامعه می تواند متفاوت از آنچه هست بشود . اعمال آگاهانه انسانها ، توان تغییر یا بهبود دنیای اجتماعی را دارد .

27. تحقیقات زیر بر این فرض مبتنی است که آگاهی از واقعیتها را می توان از طریق مشاهده بدست آورد و تحقیقات حسابداری مطلقاً عینی است : تحقیقات بازار سرمایه تحقیقات رفتاری تئوری نمایندگی

28. انقلاب علمی در حسابداری طبق دیدگاهها و گرایشهای مختلف تحقیقات حسابداری ، حسابداری دانشی است که در شرف تحولی عمده و اساسی قرار دارد برخی از صاحبنظران انقلاب علمی را در حسابداری بدلیل نارضایتی از پارادیم موجود پیش بینی می کنند منظور از پاداریم دیدگاه مشترک اهل علم یا حرفه برای حل مسائل مربوط است . در حسابداری دیدگاه مشترک اندازه گیری بر مبنای بهای تمام شده تاریخی بوده است ناتوانی بهای تمام شده تاریخی برای مقابله با مسائل گزارشگری مالی در دوره های تورم موجب نارضایتی قابل توجهی میان دست اندرکاران و استفاده کنندگان از اطلاعات مالی شده است اثار تورم همراه با نتایج بدست آمده از تحقیقات حسابداری موجب شده است که برخی از صاحبنظران امکان ظهور پارادیم جدیدی را در حسابداری مورد توجه قرار دهند.

29. منبع : تئوری حسابداری جلد اول آقای دکتر شباهنگ