TMS/18 HASILAT

1. TMS/18 HASILAT HAZIRLAYAN: GÖZDE SEREZLİ 130611103 ÖĞRETİM ÜYESİ: YRD. DOÇ. DR. NACİYE GÖKÇE

2. Standardın Amacı • Gelir; finansal tabloların hazırlanma ve sunulma esaslarına ilişkin kavramsal çerçevede hesap dönemi boyunca,sermayedarların katkılarıyla ilgili olanlar dışındaki nakit girişleri veya varlıklardaki artışlar veya borçlardaki azalışlar olarak öz kaynaklarda artışa neden olan ekonomik faydalardaki artışlar olarak tanımlanmıştır. • Gelirin tanımı hasılat ve kazancın ikisini birden içerir. Hasılat işletmenin olağan faaliyetleri neticesinde ortaya çıkan gelirdir ve satışlar, ücretler, faiz, temettü ve isim hakları gibi çeşitli adlar taşır. Bu standardın amacı,belirli tipteki işlemlerden doğan ve olaylardan elde edilen hasılat ile ilgili muhasebe işlemlerini açıklamaktır. 

3. Standardın Amacı • Hasılatın muhasebeleştirilmesine ilişkin ilk konu, hasılatın ne zaman muhasebeleştirileceğinin belirlenmesidir. Hasılat; gelecekteki ekonomik faydaların işletmeye girmelerinin olası oldukları ve söz konusu faydalar güvenilir olarak ölçülebildikleri durumlarda muhasebeleştirilir. • Bu Standart, söz konusu kriterlerin karşılandığı ve neticesinde hasılatın muhasebeleştirildiği durumları açıklar. Ayrıca, bu Standart söz konusu kriterlerin uygulamasına ilişkin uygulamalı rehberlik sağlar.

4. Standardın Kapsamı • Bu standart: (a) mal satışları; (b) hizmet sunumları ve (c)işletme varlıklarının başkaları tarafından kullanılmasından sağlanan faiz, isim hakkı ve temettülerden doğan hasılatın muhasebeleştirilmesinde kullanılır. • Mal satışı - Üretilen veya yeniden satış için alınan mamuller ve satılmak üzere elde bulundurulan gayrimenkulleri içerir. • Hizmet sunumu – Üzerinde anlaşmaya varılmış sözleşmeye bağlı bir işin taraflarca belirlenmiş sürede işletme tarafından yapılmasını içerir.Hizmetler bir veya birden çok dönem içinde sunulabilir.Hizmetlerin sunumuyla ilgili,proje yöneticileri ve mimarların sunduğu hizmetler gibi,bazı sözleşmeler doğrudan inşaat sözleşmeleri ile ilgilidir.Bu sözleşmelere bağlı olarak ortaya çıkan hasılat bu standart kapsamında olmayıp “TMS 11 inşaat Sözleşmeleri” standardında belirlenmiş olan inşaat sözleşmelerine yönelik hükümler kapsamında ele alınır.

5. Standardın Kapsamı • İşletme varlıklarının başkaları tarafından kullanılması aşağıda belirtilen gelir türlerini ortaya çıkarır: a)Faiz- nakit veya nakit benzerlerinin kullandırılmasından ya da işletmeye borçlandırılmış tutarlar üzerinden talep edilenler; b)İsim Hakkı- patent, ticari marka, telif hakkı, yazılım programları gibi uzun vadeli işletme varlıklarının kullandırılması karşılığında talep edilenler ve c)Temettüler- ortaklara sahip oldukları belli tertip sermaye oranı ile dağıtılan karlar.

6. Aşağıda belirtilen kaynaklardan ortaya çıkan hasılat, bu Standart kapsamına dahil değildir: • Finansal kiralama sözleşmeleri (TMS 17) • Özkaynak yöntemi ile muhasebeleştirilen yatırımlardan sağlanan temettüler (TMS 28) • “TFRS 4 Sigorta Sözleşmeleri” Standardı kapsamındaki sigorta poliçeleri • Finansal varlık veya finansal borçların gerçeğe uygun değerlerindeki değişmeler veya bunların elden çıkarılması (TFRS 9 ve TMS 39) • Diğer dönen varlıkların değerindeki değişmeler • Tarımsal faaliyetlere ilişkin canlı varlıkların ilk defa muhasebeleştirilmesi veya gerçeğe uygun değerindeki değişmeler (TMS 41) • Tarımsal ürünlerin ilk defa kayda alınması • Madencilik faaliyetlerinden elde edilen hasılat

7. Gerçeğe Uygun Değer ve Hasılatın Ölçümü • Gerçeğe uygun değer: Karşılıklı pazarlık ortamında bilgili ve istekli gruplar arasında el değiştirmesi ya da bir borcun ödenmesi durumunda ortaya çıkması gereken tutardır. • Hasılat gerçeğe uygun değerle ölçülür. İşlem karşılığında nakit veya benzerlerinin alındığı durumlarda, hasılat, nakit veya nakit benzerlerinin tutarıdır. Ancak her zaman nakit alınmayabilir. Nakit veya benzerlerinin alımının ertelendiği durumlarda (vadeli satışlarda) satış bedelinin gerçeğe uygun değeri alacağın bugünkü değerine indirgenmesi suretiyle bulunur. • Alacağın bugünkü değerine indirgenmesinde veya satış bedelinin gerçeğe uygun değere indirgenmesinde kullanılacak faiz oranı, A)Borçlanan ile aynı kredibilite derecesine sahip benzer finansman işlemlerinde geçerli olan faiz oranı veya B)Alacağın nominal bedelini mal veya hizmetin peşin fiyatına eşitleyen iskonto haddi olmalıdır.

8. HASILATIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİA) MAL SATIŞINDA HASILAT • Mal satışında hasılatın gerçekleşme koşulları aşağıdaki gibidir. Bu koşullar yerine geldiğinde mal satışına ilişkin hasılat finansal tablolara yansıtılır: a)İşlemenin malların sahipliği ile ilgili önemli risk ve getirileri alıcıya devretmiş olması; b)İşletmenin satılan mallar üzerinde etkin bir kontrolü veya sahipliğin genel olarak gerektirdiği şekilde bir yönetim etkinliğini sürdürmemesi; c)Hasılat tutarının güvenilir biçimde ölçülebilmesi; d)İşleme ilişkin ekonomik yararların işletmece elde edilmesinin muhtemel olması; e)İşleme ilişkin yüklenilen veya yüklenilecek olan maliyetlerin güvenilir biçimde ölçülebilmesi .

9. 1) Ülkemizde Satış Hasılatı Üzerindeki Var Olan Vade Farklarının Hesaplanması • İşletme malını vadeli olarak satmış ise,karşı tarafla bir finansman işlemi beraberinde gerçekleştirilmiş olur ki,bu kısım bir mal veya hizmetin satış gelirleri içine değil,faiz gelirleri içine alınır. • Vadeli satış gelirleri içindeki faiz payının ayrıştırılmasında standart,şu iki kriterden hangisi daha güvenli bir şekilde ölçülebiliyor ise o kritere uygun faiz oranının kullanılmasını öngörmektedir. a)Aynı risk özelliklerine sahip başka alıcılara uygulanabilecek faiz oranı, b)İleride elde edilecek hasılatın bugünkü peşin satış fiyatına indirgenmesi neticesinde hesaplanan faiz oranı(iç iskonto faiz oranı-efektif faiz oranı).

10. Örnek; Sipariş üzerine üretim yapan bir tekstil fabrikası,belirli bir model perdeyi iki şekilde satışa sunmaktadır. Eğer peşin olursa,KDV hariç 2.000- TL,eğer alıcı vadeli almak istiyorsa her ay için bakiye borca %1 faiz eklenmektedir.Alıcı Umut Akyürek bu perdeleri 1.12.2010 tarihinde 3 ay vadeli almayı tercih etmiştir. Dolayısıyla fatura tutarı 2.000 TL değil, 2000 * %3 = 60 TL+ 2000 TL = 2060 TL 2060TL * %18 KDV =370,8TL+ 2060TL = 2430.8 olacaktır ve; …...................................01.12.2010 ………………. 120 ALICILAR 2430,8 600 YURTİÇİ SATIŞLAR 2000 380(128) GEL. AY. AİT GELİRLER 60 391 HESAPLANAN KDV 370,8 …………………………...31.12.2010………………… 380 GEL. AY. AİT GELİRLER 20 642 FAİZ GELİRLERİ 20 ……………………………./ ……………………………..

11. 2) İskontolar • Hasılat belirlenmesinde,işletme tarafından uygulanan ticari ıskontolar ve miktar indirimler göz önünde tutulur. • Iskontolar literatürde üçe ayrılmaktadır. Bunlar, katalog, kasa ve miktar ıskontolarıdır. • Katalog ıskontosu, satış anında yapılan ıskontodur. Iskonto tutarı da ayrıca gösterilebilir. • Kasa ıskontosu, alacakların erken tahsil edilmesi nedeniyle yapılan ıskontodur. • Miktar ıskontosu ise, belli satış miktarını aşan işletmelere yapılan ıskontodur. Bu tür ıskontolar genellikle dönem sonlarında yapılmaktadır.

12. 2)iskontolar • Örnek; KUM SAATİ A.Ş. 2 ürün alan müşterisine bir ürün hediye etmektedir. Bir saatin maliyeti 10 TL, satış fiyatı 20 TL’dir. Bir müşteri 2 adet saati peşin almıştır. Kendisine 1 adet saat hediye edilmiştir. (KDV %10 alınacak ve KDV dahil değildir). Standarda göre; Hasılat 20*2=40 TL Maliyet ise 10*3=30 TL’dir. …………………………./ ……………………... 100 KASA 44 600YURTİÇİ SATIŞLAR 40 391 HESAPLANAN KDV 4 ………………………../ ……………………….. 621 SAT. TİC. MAL MALİYETİ 30 153 TİCARİ MALLAR 30 ………………………../ ………………………....

13. VESTEL A.Ş. yıl sonunda 40 adet buzdolabı alımı yaptığı için bayisine 150.000 TL’lik ıskonto yapmış,söz konusu tutarı işletmenin cari hesabından düşmüştür. İki işletmeninde kaydı aşağıdaki gibi olacaktır. 150.000/ 1.18 = 127.118 ……………………/ ……………………... 610 SATIŞ İSKONTOLARI 127.118 191 İNDİRİLECEK KDV 22.882 120 ALICILAR 150.000   (ARÇELİK A.Ş.) …………………………/ …………………………… 320 SATICILAR 150.000 153 TİCARİ MALLAR 127.118 391 HESAPLANAN KDV 22.882   (BAYİ) …………………………/ …………………………….

14. 3) Komisyonlar • Hasılat, yalnızca, işletmenin kendi adına aldığı ve alacağı brüt ekonomik yarar akışlarını içerir. • Üçüncü kişiler adına tahsil edilen satış vergileri, mal ve hizmet vergileri ve katma değer vergisi gibi tutarlar işletme tarafından elde edilen ekonomik yararlar değildir ve özkaynakta artış yaratmaz. Bu nedenle bu tutarlar hasılat dışında bırakılır. • Acentesi olunan işletme adına yapılan tahsilat tutarları hasılat değildir. Hasılat yalnızca komisyon tutarıdır.

15. Bir otobüs bileti satış firması, %10 komisyon karşılığında bilet satmaktadır. Gün sonunda KDV dahil 400TL’lik satış yapılmıştır. 400* %10 = 40TL 40/1.18 = 34TL …………………......./ ……………………… 100 KASA 400 320 SATICILAR 360 600YURTİÇİ SATIŞLAR 34 391 HESAPLANAN KDV 6 …………………/ …………………..

16. 4) Ürün Değişimi • Mal veya hizmetlerin benzer özelliklere ve değere sahip mal ya da hizmetlerle değiştirilmesi veya vadeli takasa(swap) konu edilmesi,hasılat yaratıcı işlem olarak değerlendirilemez. • Burada işletmenin varlıklarında bir değişim olmamakta,varlıkların yer ve zamanında değişimi söz konusu olmaktadır. • Birbirinden farklı mal veya hizmetlerin değiştirilmesinde, takas hasılat yaratıcı bir işlem olarak değerlendirilir. • Bu durumda hasılat, alınan mal veya hizmetlerin gerçeğe uygun değerinden transfer edilen nakit ve benzerlerinin düşülmesiyle hesaplanır.

17. İKİ FARKLI İŞLEMİN BİR ARADA YAPILMASI DURUMUNDA AYRIŞTIRMA • Bazen bir satış işlemi iki farklı hasılat yaratır.Bu gibi durumlarda,muhasebeleştirme ilkelerini işlemin özünü yansıtabilmek amacıyla,tek bir işlemin ayrıştırılabilir kısımları ayrı ayrı muhasebeleştirilir. Satış hasılatına dahil edilmiş satış sonrası hizmet bedellerinin muhasebeleştirilmesine ilişkin ilkeler; 1) Satışın ilgili varlığın monte edilmesi koşuluyla yapılması ve sözleşmenin önemli bir bölümünü oluşturan montajın henüz işletme tarafından tamamlanmamış olması durumunda; gelir malların kabulü, kurulumu ve muayenesi gerçekleştikten sonra kabul edilir.

18. 2) Bir ürünün satış fiyatı ayrıştırılabilir nitelikteki satış sonrası servis tutarını da içeriyorsa, bu tutarın hasılat olarak muhasebeleştirilmesi ertelenerek, servis hizmetinin verildiği dönem boyunca hasılat olarak finansal tablolara yansıtılmalıdır. ÖRNEK: Arçelik sattığı çamaşır makinelerine 2 yıl garanti vermektedir. Ancak,isterlerse müşterilerine bedeli karşılığında 3 yıl garanti uzatma imkanı tanımaktadır. 1 adet çamaşır makinesi 500 TL bedelle satılmıştır. Müşteri 3 yıl garanti uzatımı için 30TL ödeme yapmıştır. (KDV hariç ve KDV %10) 530* %10 = 53 TL KDV ………………………./ ……………………… 100 KASA 583 600YURTİÇİ SATIŞLAR 500 480 GEL. YIL. AİT GELİR 30 391 HESAPLANAN KDV 53 ………………………./ ………………………..

19. 3) Birbiriyle bağlantılı bir işlemler serisinin bir bütün olarak değerlendirilmediği ve ticari etkisinin anlaşılamadığı durumlarda, muhasebeleştirilme ilkeleri iki veya daha çok işleme birlikte uygulanmalıdır. • Örneğin, işletme ticari mal satarken aynı anda bu işlemin etkisini ortadan kaldıracak biçimde, ileri bir tarihte geri satın almak üzere ayrı bir anlaşma yapabilir; böyle bir durumda iki işlem birlikte değerlendirilmelidir. Satış Hasılatının Tahsilinin Şüpheli Hale Gelmesi • Standart, kayıtlara alınmış ancak tahsil edilememiş ya da tahsili şüpheli hale gelmiş hasılat tutarının, düzeltilmesinin yerine gider olarak finansal tablolara yansıtılmasını önermektedir.

20. HASILATIN DOĞUM ZAMANI Muhasebede önemli bir sorun hasılatın ne zaman doğduğunun kabul edileceği ve dolayısıyla hangi dönemde vergilenmeye ve kar dağıtımına esas olabilecek duruma geldiğidir. Aşağıdaki koşulların gerçekleşmesi ile hasılat doğmuş sayılır ve finansal tablolara yansıtılır: • Malların önemli risk ve getirilerinin alıcıya devredilmesi, • Mallar üzerindeki kontrol ve yönetsel etkinliğin sürdürülmemesi, • Hasılatın güvenilir olarak ölçülmesi, • Ekonomik yararların elde edilmesinin muhtemel olması, • Yüklenilen veya yüklenilecek maliyetin güvenilir olarak ölçülmesi gerekir.

21. İşletmenin Malların Sahipliği İle İlgili Önemli Risk Getirileri Alıcıya Devretmiş Olması Çoğu kez, sahiplikle ilgili risk ve yararların devri ile mülkiyet veya zilyetliğin alıcıya devri aynı anda olur. Mülkiyet veya zilliyetin devrine rağmen, bazı durumlarda sahiplikle ilgili risk ve yararlar sürdürülebilir. Bunlar: • İşletmenin normal garanti hükümleri kapsamı dışında yetersiz performansa ilişkin yükümlülük taşıması(örneğin;denedikten sonra satın alma opsiyonlu satışlar);

22. Satış hasılatının işletme tarafından tahsil edilmesinin,alıcının söz konusu maldan üçüncü kişilere satmak suretiyle hasılat yaratması koşuluna bağlı olması konsinye mallar bunlara örnek verilebilir; • Satışın ilgili varlığın monte edilmesi koşuluyla yapılması ve sözleşmenin önemli bir bölümünü oluşturan montajın henüz işletme tarafından tamamlanmamış olması; • Alıcının satış sözleşmesi ile belirlenen bir gerekçeye dayanarak alımdan vazgeçme hakkının bulunması ve işletmenin söz konusu malların iade edilip edilmeyeceğinden emin olmaması. Bu durumlarda mal satışı gerçekleşmemiş kabul edilir.

23. İşletmenin Satılan Mallar Üzerinde Kontrol ve Yönetsel Etkinliği Sürdürmemesi • Satılan mallara ilişkin yönetsel kararların alınamaması risk ve getirilerinin devrinin bir göstergesidir. Hasılat Tutarının Güvenilir Biçimde Ölçülebilmesi • Hasılat tutarının belirsiz olması durumunda,hasılat kayda alınmaz.Belirli bir şartın gerçekleşmesine bağlanan satışlar güvenilir olarak ölçülemez.

24. İşleme İlişkin Ekonomik Yararların İşletmece Elde Edilmesinin Muhtemel Olması • Hasılat ancak işleme ilişkin ekonomik yararların işletme tarafından elde edilmesinin muhtemel olması durumunda finansal tablolara yansıtılır. • Bazı durumlarda bu, tahsilat yapılana veya bir belirsizlik ortadan kaldırılana kadar mümkün olmayabilir. • Örneğin yabancı bir ülkede yapılan satışta yetkili otoritenin bedelin yurt dışına transferine izin vermesi konusunda belirsizlik olabilir. İzin verildiğinde belirsizlik ortadan kalkar ve hasılat finansal tablolara yansıtılır.

25. İşleme İlişkin Yüklenilen veya Yüklenilecek Olan Maliyetlerin Güvenilir Biçimde Ölçülmesi • Hasılat ve buna ilişkin giderlerin karşılaştırılması esastır. • Malların tesliminden sonra ortaya çıkacak garanti masrafları ve diğer maliyetler dahil olmak üzere giderlerin, hasılatın kayda alınması için gerekli diğer koşullar sağlandığında normal koşullarda güvenilir biçimde ölçülebildiği kabul edilir. • Ancak,giderler güvenilir bir biçimde ölçülemiyorsa hasılat finansal tablolara yansıtılamaz; böyle durumlarda mal satışıyla ilgili daha önce alınmış bedel yükümlülük olarak muhasebeleştirilir.

26. B) HİZMET SUNUMU • Hizmet sunumuna ilişkin bir işlemin sonucunun güvenilir bir biçimde tahmin edilebildiği durumlarda, işlemle ilgili hasılat işlemin bilanço tarihi itibariyle tamamlanma düzeyi dikkate alınarak finansal tablolara yansıtılır. Aşağıdaki koşulların tamamının varlığı durumunda, işleme ilişkin sonuçların güvenilir biçimde tahmin edilebildiği kabul edilir: • Hasılat tutarının güvenilir biçimde ölçülmesi; • İşleme ilişkin ekonomik yararların işletme tarafından elde edileceğinin muhtemel olması; • Bilanço tarihi itibariyle işlemin tamamlanma düzeyinin güvenilir biçimde ölçülmesi; • İşlem için katlanılan maliyetler ile işlemin tamamlanması için gereken maliyetlerin güvenilir biçimde ölçülmesi.

27. Eğer bu kriterler sağlanamıyorsa,hasılat ancak finansal tablolara yansıtılmış giderlerin geri kazanabilir tutarı kadar finansal tablolara yansıtılır. • Hasılatın kaydı işin tamamlanma düzeyine bağlanmıştır. Bir işlemin tamamlanma düzeyi çeşitli yöntemlerle belirlenebilir. Bu yöntemler; • Yapılan işe ilişkin incelemeler, • Bilanço tarihine kadar yapılan hizmetlerin verilecek toplam hizmetlere oranı, • İşletmenin tahmini toplam maliyetleri içinde bu güne kadar katlanılan maliyetlerinin oranı. Örnek: Bir işletme.10 adet anahtar teslimi villa inşaatı için,toplam 500.000 TL bedelle anlaşma imzalamıştır.Tahmin edilen maliyet tutarı 300.000 TL’dir.Avans olarak 20.000 TL alınmıştır.Kalan bedel iş bitiminde alınacaktır.Sözleşme 1.10.2009 tarihinde imzalanmıştır.Dönem sonu İtibariyle katlanılan maliyet toplamı 100.000 TL’dir.

28. …………………………../ ………………….. 100 KASA 20.000 340 ALINAN AVANSLAR 20.000 ……………… 30.10.2009………………….. 740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 100.000 ***ÇEŞİTLİ VARLIK VE KAY. HESA. 100.000 ………………………/ ……………………….. 181 GELİR TAHAKKUKLARI 180.000 340 ALINAN AVANSLAR 20.000 600 YURTİÇİ SATIŞLAR200.000 ………………………./ ………………………..

29. Örnek; Bir işletme,10 adet anahtar teslimi villa inşaatı için,toplam 500.000 TL bedelle anlaşma imzalamış ve bedel peşin olarak tahsil edilmiştir. Tahmin edilen maliyet tutarı 300.000 TL’dir. Kalan bedel iş bitiminde alınacaktır. Sözleşme 1.10.2009 tarihinde imzalanmıştır. Dönem sonu itibariyle katlanılan maliyet toplamı 100.000 TL’dir. …………………………/ ……………………….. 100 KASA 500.000 380 GEL. AY. AİT GELİRLER 500.000 …………………………/ ………………………... 740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ 100.000 *** ÇEŞİTLİ VARLIK VE KAY. HESA. 100.000 ………………………../ ………………………….. 380 GEL. AY. AİT GELİRLER 200.000 600 YURTİÇİ SATIŞLAR 200.000 ………………………../ …………………………...

30. C) Faiz,İsim Hakkı ve Temettü Gelirleri • Standartta gelir olarak tanımlanan diğer olağan gelir ve kar unsurları işletmenin varlıklarının üçüncü kişilere kullandırılmasından elde edilen faiz, temettü, isim hakları gibi gelirlerdir. • Diğer olağan gelir ve karlar aşağıdaki durumların gerçekleşmesi durumunda muhasebeleştirilir a) İşlemle ilgili ekonomik yararlardan işletmenin yararlanması b) Gelir tutarının doğruya yakın belirlenmesi. • Standartta “tahakkuk etmiş ancak ödenmemiş faizi içeren bir menkul kıymetin alınması durumunda, izleyen faiz tahsilatının edinme öncesi ve sonrası dönemlere ayrılacağı, yalnızca edinme sonrası kısmın gelir olarak kaydedileceği’ hükme bağlanmıştır.

31. Standartta, “İsim haklarının muhasebeleştirilmesinde daha gerçekçi bir yöntemin bulunmaması koşulu ile isim hakları, sözleşme hükümleri çerçevesinde muhasebeleştirilir” denmektedir. Aşağıdaki koşulların gerçekleşmesi ile birlikte hasılatta gerçekleşmiş sayılır ve finansal tablolara yansıtılır: • Faiz, birleşik faiz yöntemine(etkin faiz yöntemi) uygun ve zamanla orantılı bir şekilde, • Kullanım ücretleri, ilgili sözleşmenin hükümlerine ve zamanla orantılı bir şekilde, • Temettüler,şirketten tahsil edilebilir veya hukuken kullanılabilir şekle geldiğinde.

32. Uygulama Örnekleri • ÖRNEK1; 2 Ocak 2012 tarihinde 40.000 TL değerinde mal KDV hariç peşin olarak satılmıştır. Bu işlemle ilgili yapılması gereken kayıt aşağıdadır. (KDV %18) 40.000 * %18 = 7200 TL KDV ……………………/ ………………………… 100 KASA 47.200 600 YURTİÇİ SATIŞLAR 40.000 391 HESAPLANAN KDV 7.200 ……………………/ …………………………. • Peşin satışlarda mevcut durumda yapılması gereken kayıt ile standart arasında bir farklılık yoktur. Tek Düzen Hesap Planı, TMS 18 ve vergi mevzuatı birbiriyle uyumludur.

33. ÖRNEK 2; 01. Haziran 2012 tarihinde peşin fiyatı 90.000 TL olan mal, 110.000 TL + %18 KDV’ye vadeli olarak satılmıştır. Karşılığında dört ay vadeli çek alınmıştır. Mevcut uygulamaya göre yapılması gereken yevmiye kaydı aşağıdaki gibidir: …………………../ ………………………… 101 ALINAN ÇEKLER 129.800 600YURTİÇİ SATIŞLAR 110.000 391 HESAPLANAN KDV 19.800 ……………………/ …………………………. • Tek düzen muhasebe sisteminde yukarıda ki gibi bir kayıtta faizin satış hasılatına dahil edilmesi, satış rakamını olduğundan daha büyük gösterecek, satış karlılık oranının hatalı bulunmasına ve satış hâsılatının kullanıldığı finansal analiz sonuçlarının da yanıltıcı sonuçlar vermesine sebep olacaktır.

34. Hasılat standardına göre yapılması gereken kayıtta vade farkı döneminde 642 Faiz Gelirleri Hesabına kaydedilerek muhasebeleştirilir. …………………………../ ………………………… 101 ALINAN ÇEKLER HS. 129.800 600 YURTİÇİ SATIŞLAR 90.000 642 FAİZ GELİRLERİ HS. 20.000 391 HESAPLANAN KDV 19.800 …………………………/ …………………………… • Kayıt incelendiğinde 600 Yurt İçi Satışlar Hesabına sadece vade farksız satış tutarı, peşin tutar, kaydedilmektedir. Vade farkları ise 642 Faiz Gelirleri Hesabına kaydedilmektedir.

35. Örnek 3; 01. Kasım 2012 tarihinde 110.000 TL Peşin değeri olan ticari mal 120.000 TL +% 18 KDV tutarı karşılığı satılmıştır. Satış sonrası KDV tutarı peşin alınmış kalan tutar için 5 ay vadeli bir senet alınmıştır. Mevcut uygulamaya göre yapılacak olan yevmiye kaydı aşağıdaki gibidir. 120.000 * %18 = 21.600 TL KDV …………………………/ …………………………… 121 ALACAK SENETLERİ HS 120.000 100 KASA HS. 21.600 600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS 120.000 391 HESAPLANAN KDV 21.600 ………………………./ ………………………………

36. Standarda göre yapılması gereken kayıt ise; …………………../…………………………….. 121 ALACAK SENETLERİ HS. 120.000 100 KASA HS 21.600 600 YURTİÇİ SATIŞLAR HS. 110.000 642 FAİZ GELİRLERİ HS. 4.000 480 GEL. YIL. AİT GELİRLER HS 6.000 391 HESAPLANAN KDV 21.600 …………………../ ………………………………. • Standarda göre yapılan kayıt incelendiğinde; malın peşin bedeli 600 Yurt İçi Satışlar Hesabında muhasebeleştirilmiştir. 10.000 TL’lik vade farkının kasım, aralık 2012 dönemine ait olan kısmı 642 Faiz Gelirleri Hesabına kaydedilirken ocak, şubat, mart 2013 dönemine ait olan kısmı ise 480 Gelecek Yıllara Ait Gelirler Hesabına kaydedilmiştir. Peşin satış tutarı ile vadeli satış tutarı arasındaki fark üç ay boyunca faiz geliri olarak kaydedilir.

37. SONUÇ • Hasılat standardı iki önemli kavram üzerinde durmaktadır; dönemsellik ilkesi ve gerçeğe uygun değer kavramları. • Dönemsellik; hasılat, gelir ve karların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla eşleştirilerek muhasebeleştirilmesini gerektirir. Bu çerçevede gelirin ve giderin ne zaman doğduğu yani hangi dönemin geliri ya da gideri olduğu önem arz etmektedir. • Bu açıdan değerlendirildiğinde, Hasılat standardı ile ülkemiz vergi mevzuatı ve Tek Düzen Hesap Planı uygulaması farklılık gösterebilmektedir. • Hasılatın tahakkuk ettirilmesinden kaynaklanan dönem farklılıkları, vergilerin ne zaman ödenmesi gerektiğini etkilemektedir

38. Gerçeğe uygun değer kavramı; TMS 18’de, karşılıklı pazarlık ortamında bilgili ve istekli guruplar arasında bir varlığın el değiştirmesi ya da borcun ödenmesi durumunda ortaya çıkması gereken tutar olarak tarif edilmiş ve hasılat alınan veya alınacak olan bedelin gerçeğe uygun değeri ile ölçülür hükmüne yer verilmiştir. • Hasılat Standardı’nın getirdiği önemli bir yenilik de hasılatın peşin veya gerçeğe uygun değerle muhasebeleştirilmesi nedeniyle, vadeli satışlarda satış hasılatı ile vade farkının ayrıştırılması gerekliliğidir. • Standarda göre satış bedeli, isletmenin sattığı mal ya da hizmetin bedelidir ancak vade farkı özünde isletmelerin müşterilerine açtığı bir kredidir. Kredi karşılığında elde edilen tutar ise satış hasılatı değil faiz geliridir.

39. Hasılat temel muhasebe standartlarından biri olarak kabul edilir ve her işletmenin muhasebe sistemini standarda uygun hale getirmesi beklenir. • İşletme hakkında karar verecek olan kişilerin doğru analiz yapması, hasılat tutarının doğru olarak tespiti, vade farklarından ortaya çıkacak olan faiz gelirinin ayrıştırılması, dönemsel gelir ve karların doğru tespitinin sağlanması hasılat standardına uygun bir muhasebe sistemi ile mümkün olmaktadır. • Bu nedenlerle bir an önce farklı hesap uygulama yaklaşımlarının sona erdirilerek net olarak vade farklarının kayıt yapılacağı hesapların belirlenmesi gerekmektedir.

40. KAYNAKÇA • ÖRTEN, REMZİ-KAVAL, HASAN–KARAPINAR, AYDIN(2009), TÜRKİYE MUHASEBE-FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI UYGULAMA VE YORUMLARI, ANKARA: GAZİ KİTABEVİ. • ULUSLAR ARASI FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI (IFRS/ IAS) İLE UYUMLU-TÜRKİYE MUHASEBE STANDARTLARI(2010), ANKARA: TFRS-TMSK YAYINLARI-5. • KALMIŞ, HALİS-DEREKÖY, FEYZA (2010), TMS-18’E GÖRE HASILATIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ VE TEK DÜZEN MUHASEBE SİSTEMİ İLE KARŞILAŞTIRILMASI-AFYON KOCATEPE ÜNİVERSİTESİ İİBF DERGİSİ, (C.XII.SI). • ÖZYÜREK, HAMİDE (2012), TMS-18’E GÖRE HASILATIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ, ORGANİZASYON VE YÖNETİM BİLİMLERİ DERGİSİ, (C.4, S.1). • http: // www.kgk.gov.tr