หนังสืออ่านเพิ่มเติม หน่วยการเรียนรู้ที่ ๓ การสร้างคำ เล่มที่ ๕ เรื่อง คำที่มาจากภาษาบาลี

1. หนังสืออ่านเพิ่มเติมหน่วยการเรียนรู้ที่ ๓ การสร้างคำเล่มที่ ๕ เรื่อง คำที่มาจากภาษาบาลี นางจิระภา ชาไกรยะ กลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทยชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓ โรงเรียนสตรีศึกษาร้อยเอ็ด ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดร้อยเอ็ด สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษาร้อยเอ็ด เขต ๒๗

2. คำนำ การจัดการเรียนรู้ภาษาไทยสามารถเรียนรู้ได้ทั้งในและนอกห้องเรียนที่เป็นแหล่งเรียนรู้อื่นที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติหรือมนุษย์สร้างขึ้นหนังสืออ่าน เพิ่มเติม หน่วยการเรียนรู้ที่ ๓ การสร้างคำ เล่มที่ ๕ เรื่อง คำที่มาจากภาษาบาลีกลุ่มสาระการเรียนรู้ภาษาไทย ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓ เล่มนี้ สร้างขึ้นเพื่อเป็นสื่อการเรียนการสอนที่ผู้เรียนสามารถศึกษาค้นคว้าได้ตามความสนใจและศักยภาพของตนเอง รวมทั้งเป็นสื่อการเรียนรู้ที่ส่งเสริมให้ผู้เรียนมีคุณธรรม จริยธรรม ความซื่อสัตย์ ใฝ่รู้ใฝ่เรียน และรู้จักใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์

3. ขอขอบคุณ ท่านผู้อำนวยการดร.ปรีดา ลำมะนา นายประวัติ สุทธิประภา ท่านรองวิชาการ นางริศร พงษ์สุวรรณ นางสาวอิ่มใจ ศีรษะภูมิ นายสมชาย วงศ์เพชรศรี และคณะครูโรงเรียนสตรีศึกษาทุกท่านที่ให้ คำปรึกษาและให้กำลังใจในการสร้างหนังสืออ่านเพิ่มเติม หน่วยการเรียนรู้ที่ ๓ การสร้างคำ เล่มที่ ๕ เรื่อง คำที่มาจากภาษาบาลีกลุ่มสาระการเรียนรู้ ภาษาไทย ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ ๓ จนสำเร็จ ผู้จัดทำหวังเป็นอย่างยิ่งว่า หนังสือเล่มนี้จะเป็นประโยชน์ต่อผู้สนใจได้เป็นอย่างดียิ่ง จิระภา ชาไกรยะ

4. สารบัญ เรื่องหน้า ขั้นตอนการศึกษา ๑ ผลการเรียนรู้ที่คาดหวัง ๒ แบบทดสอบก่อนเรียน ๓ เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน ๖ คำที่มาจากภาษาบาลี ๗

5. ลักษณะคำที่มาจากภาษาบาลี ๘ ใบงานที่ ๕ คำที่มาจากภาษาบาลี ๑๒ เฉลยใบงานที่ ๕ คำที่มาจากภาษาบาลี ๑๔ แบบทดสอบหลังเรียน ๑๗ เฉลยแบบทดสอบหลังเรียน ๒๐ บรรณานุกรม

6. ขั้นตอนการศึกษา หนังสืออ่านเพิ่มเติม สร้างขึ้นสำหรับให้ผู้เรียนได้เรียนรู้ด้วยตนเอง ผู้เรียน จะได้รับประโยชน์ถ้าทำตามคำแนะนำอย่างเคร่งครัด ดังนี้ ๑. อ่านผลการเรียนรู้ที่คาดหวังก่อนลงมือศึกษา ห้ามขีดเขียนข้อความใด ๆ ลงในหนังสืออ่านเพิ่มเติม ๒. เตรียมกระดาษคำตอบสำหรับเขียนคำตอบแต่ละข้อ ๓. ศึกษารายละเอียดของเนื้อหาให้เข้าใจตามลำดับโดยไม่ต้องรีบร้อน ๔. ทำใบงานด้วยตนเอง โดยเขียนคำตอบลงในกระดาษคำตอบ ๕. ตรวจคำตอบจากเฉลยแต่ละใบงาน

7. ๖. ถ้าตอบถูกให้ศึกษาเรื่องใหม่ต่อไป แต่ถ้าตอบผิดไม่ต้องหมดกำลังใจ ให้กลับไปศึกษาใหม่อีกครั้ง ๗. ไม่ควรเปิดเฉลยคำตอบเพื่อที่จะตอบคำถาม เพราะจะไม่ช่วยให้ ได้รับความรู้และความเข้าใจ ๘. ไม่จำเป็นต้องศึกษาให้เสร็จทันทีทันใด ควรศึกษาไปตามความสามารถ ของตน ๙. เมื่อศึกษาจบแล้วให้ทำแบบทดสอบหลังเรียนลงในกระดาษคำตอบ ๑๐. ส่งหนังสืออ่านเพิ่มเติม ตามกำหนดเวลาและให้อยู่ในสภาพที่เรียบร้อย

8. ผลการเรียนรู้ที่คาดหวังผลการเรียนรู้ที่คาดหวัง ผลการเรียนรู้ที่คาดหวัง อธิบายเกี่ยวกับคำที่มาจากภาษาบาลีได้ จุดประสงค์การเรียนรู้ ๑. บอกลักษณะคำที่มาจากภาษาบาลีได้ ๒. ยกตัวอย่างคำที่มาจากภาษาบาลีได้

9. แบบทดสอบก่อนเรียนเล่มที่ ๕ เรื่อง คำที่มาจากภาษาบาลี คำชี้แจงให้นักเรียนเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงคำตอบเดียว แล้วทำเครื่องหมาย กากบาท (x ) ลงในกระดาษคำตอบ ๑. คำที่ขีดเส้นใต้ในข้อใดมาจากภาษาบาลีทั้งสองคำ ก. การผูกมิตรควรทำเป็นนิตย์ ข. วิชาภาษาไทยมีความสำคัญมาก ค. การแผ่เมตตาก็เป็นการอุทิศบุญ ง. นักกีฬาควรมีร่างกายสมบูรณ์

10. ๒. คำว่า “วชิระ”ในภาษาบาลี ตรงกับคำไทยในข้อใด ก. วชิร ข. วัชร ค. วัชรา ง. วิเชียร

11. ๓. คำในภาษาบาลีมีสระ และ พยัญชนะ อย่างละกี่ตัว ก. สระ ๘ ตัว พยัญชนะ ๓๓ ตัว ข. สระ ๘ ตัว พยัญชนะ ๓๕ ตัว ค. สระ ๑๔ ตัว พยัญชนะ ๓๓ ตัว ง. สระ ๑๔ ตัว พยัญชนะ ๓๕ ตัว

12. ๔. ข้อใดคือพยัญชนะท้ายวรรค ก. ก ข ค ฆ ง ข. จ ฉ ช ฌ ญ ค. ฏ ฐ ฑ ฒ ณ ง. ง ญ ณ น ม

13. ๕. ข้อใดมีคำที่มาจากภาษาบาลีมากที่สุด ก. รัฐบาลในรัชกาลนี้มีสัจจะ ข. รับสมัครสตรีที่มีวุฒิหลายตำแหน่ง ค. จงให้ความอนุเคราะห์แก่คนชราทุกชั้นวรรณะ ง. กีฬาสีของโรงเรียนแข่งขันที่สนามธรรมศาสตร์

14. ๖. ข้อใด ไม่ใช่ หลักสังเกตคำที่มาจากภาษาบาลี ก. ไม่นิยมคำควบกล้ำ ข. ใช้พยัญชนะ ส ไม่ใช้ ศ ษ ค. ประสมด้วยสระ ไอ เอา ฤ ฤา ง. คำที่มีตัวสะกดจะต้องมีตัวตามและเป็นไปตามกฎ

15. ๗. พยัญชนะวรรคแถวที่ ๑ เป็นตัวสะกด ตัวตามคือแถวที่ ๑ หรือ ๒ คำ ในข้อใดอยู่ในกฎดังกล่าว ก. พยัคฆ์ ข. ทุกข์ ค. อัคคี ง. องค์

16. ๘. ข้อใดเป็นคำที่มาจากภาษาบาลีทุกคำ ก. พฤกษ์ สัปดาห์ สตรี ข. วัตถุ บุปผา สัญญา ค. เนตร ทรัพย์ อัคคี ง. กีฬา ภิกษุ เกษตร

17. ๙. คำว่า ไมตรี ไม่ใช่คำภาษาบาลีเพราะเหตุผลในข้อใด ก. รูปสระ ข. ตัวควบกล้ำ ค. ตัวสะกดตัวตาม ง. ถูกทั้งข้อ ก และ ข

18. พยายามทำนะเพื่อน ๆ เรียนจบเรื่องแล้ว เราจะเกิดความเข้าใจยิ่งขึ้น ๑๐. ข้อใดเป็นคำภาษาบาลี ก. กระดาษ ข. ศาสนา ค. ศิลปะ ง. วัตถุ

19. เฉลยแบบทดสอบก่อนเรียนเฉลยแบบทดสอบก่อนเรียน เล่มที่ ๕ เรื่อง คำที่มาจากภาษาบาลี ๑. ค ๒. ข ๓. ก๔. ง ๕. ก๖. ค ๗. ข๘. ข ๙. ง๑๐. ง

20. เย้...วันนี้วันศุกร์แล้วเย้...วันนี้วันศุกร์แล้ว พรุ่งนี้จะมีเวลาอ่านหนังสือสักที ขอให้อ่านจริง ๆ เถอะ น้องรัก ตั้งใจก็ดีแล้วนะดิว แต่อย่าตั้งความหวัง ไว้สูงเกินไปถ้าผิดหวังแล้วจะเสียใจ เอาแค่ทำดีที่สุดก็พอแล้ว อ่านจริง ๆ ครับพี่บี้ เพราะภาคเรียนนี้ผมต้องให้ได้เกรด ๔ ทุกวิชาเลยโดยเฉพาะวิชาภาษาไทย

21. คำที่มาจากภาษาบาลี ต่อไปเรามาทบทวนเรื่อง คำที่ มาจากภาษาบาลีกันดีกว่า คำที่มาจากภาษาบาลี เป็นคำที่มีลักษณะอย่างไรครับพี่บี้ เดี๋ยวพี่จะอธิบายลักษณะของคำที่มาจากภาษาบาลีว่ามีลักษณะอย่างไรตั้งใจฟังดี ๆ นะน้อง ๆ ถ้าสงสัยถามพี่ได้นะครับ คำที่มาจากภาษาบาลี เป็นคำที่มีลักษณะอย่างไรครับพี่บี้

22. ลักษณะคำที่มาจากภาษาบาลีลักษณะคำที่มาจากภาษาบาลี คำที่มาจากภาษาบาลี ๑. ภาษาบาลี มีสระ ๘ ตัว คือ อะ อา อิ อี อุ อู เอ โอ ๒. ภาษาบาลี มีพยัญชนะ ๓๓ ตัว แบ่งเป็น ๒ กลุ่ม คือ ๒.๑ พยัญชนะวรรค แบ่งตามฐานที่เกิดมี ๒๕ ตัว ได้แก่

24. ๒.๒ พยัญชนะเศษวรรค มี ๘ ตัว คือ ย ร ล ว ส ห ฬ (นิคหิต) ๓. ภาษาบาลีไม่มี ศ ษ คำในภาษาบาลีที่มีตัวสะกดจะต้องมีตัวตาม ซึ่งตัวสะกดและตัวตามเป็นไปตามกฎ ดังนี้

25. ๔.๑ พยัญชนะวรรคแถวที่ ๑ สะกด พยัญชนะวรรคแถวที่ ๑, ๒ ในวรรคเดียวกันเป็นตัวตาม ๔.๒ พยัญชนะวรรคแถวที่ ๓ สะกด พยัญชนะวรรคแถวที่ ๓, ๔ ในวรรคเดียวกันเป็นตัวตาม ๔.๓ พยัญชนะวรรคแถวที่ ๕ สะกด พยัญชนะทุกตัวที่อยู่ในวรรคเดียวกันเป็นตัวตาม

26. ๕. คำภาษาบาลีไม่นิยมตัวควบกล้ำ เช่น ปฐม มนต์ ยนต์ (สันสกฤตใช้ ประถม มนตร์ ยนตร์ ) ๖. คำบางคำในภาษาบาลีใช้ ฬ ภาษาสันสกฤต ใช้ ฑ หรือ ฒเช่น ภาษาบาลีภาษาสันสกฤต กีฬากรีฑา ครุฬครุฑ จุฬา จุฑา โอฬาริกโอฑาริก อาสาฬหอาษาฒ ฯลฯ

27. ๗. พยัญชนะตัวตามในภาษาบาลีมาเป็นตัวสะกดในภาษาไทย โดยไทยตัดตัวสะกดเดิมทิ้ง เช่น ภาษาไทยภาษาบาลี จิต จิตต วิชา วิชชา รัฐ รัฏฐ วุฒิวุฑฒิ อัฐิอัฏฐิ นิสัย นิสสัย การุญ การุญญ ฯลฯ

28. ตัวอย่างคำภาษาบาลี จริง ๆ แล้วมีหลายคำกว่านี้มากเลยครับ ไม่ยากเลยใช่ไหมครับ ปัญญาอัคคีอาญาสามัญวิชาอิสิจริยาฐาปนา สันติ วัฒนาบุญเวชสิทธิ สิกขาอัคคีนิสิตสงฆ์ทุกข์มัจฉา รังสี รัฐวิชาโอฬารกิริยาสมภารโมลีวชิระ ปฐมเรขาเสนโอสถ ปิตุปัจฉิมวิชชาญาณ ฐาน วุฒิ ถาวร วิตถารปัญญาญาติสิกขา มัชฌิมานิพพาน กีฬาจุฬาสามี ปฏิเสธสาวก สามัญขณะ  อุตุนิจฯลฯ

29. ถ้าน้อง ๆ จำพยัญชนะวรรค เศษวรรค และจำกฎของตัวสะกดตัวตามได้ขึ้นใจ ก็จะไม่ยากเลยครับในการเรียนเรื่องคำที่มาจากภาษาบาลีจริงไหมเอ๋ย พี่โหน่งคะมิ้วขอขอบคุณมาก ๆ เลยค่ะที่ช่วยอธิบายจนเข้าใจเป็นอย่างดี มิ้วจะทำคะแนนให้คุณครูจิระภาพอใจมาก ๆ ให้ได้เลยค่ะ

30. เพื่อน ๆ ทำใบงานไปพร้อม ๆ กับพวกเรานะคะ

31. ใบงานที่ ๕ เรื่อง คำที่มาจากภาษาบาลี ตอนที่ ๑จงพิจารณาว่าคำศัพท์ใดเป็นคำภาษาบาลี โดยให้นักเรียนทำลงในกระดาษที่เตรียมไว้จนครบทุกข้อ ........๑) ลักษณะ ..........๒) พยัคฆ์ .............๓) กีฬา ........๔) มัชฌิมา .........๕) มุกดา .............๖) อาทิตย์ ........๗) หัตถ์ ..........๘) ทุกข์ .............๙) ไมตรี ........๑๐) บุตร ..........๑๑) พฤกษ์ .............๑๒) ประทุม ........๑๓) ฤดู ..........๑๔) สัตว์ .............๑๕) เมตตา

32. ตอนที่ ๒ให้นักเรียนอ่านบทร้อยกรองต่อไปนี้ การเล่าเรียนยุคใหม่สดใสกว่าครูอุตส่าห์สร้างเว็บไซต์ให้ศึกษา ขอให้เรียนและเล่นเป็นเวลาต้องก้าวหน้าไปไกลในชีวี จงสังเกตหาคำบาลีก่อนและอักษรสันสกฤตจิตสุขศรี มัธยมศึกษาหาวิธี คิดให้ดีปริญญาน่าเชยชม ครูสรรหาศีลธรรมนำมาบ่มธรรมข่มประพฤติดีมิขื่นขม บุญบันดาลเจริญตาน่านิยมต้องสุขสมอหังการนานสืบไป นักเรียนจ๋าหาคำนำมาใส่ ครูจะได้แนะนำตามวิถี ถูกหรือผิดคิดมาให้ดีดี คิดถ้วนถี่มีรางวัลบันดาลเอย

33. จากบทร้อยกรองข้างต้นให้นักเรียนหาคำบาลี มีทั้งหมดกี่คำ อะไรบ้าง คำบาลี ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

34. เฉลยใบงานที่ ๕ • เรื่อง คำที่มาจากภาษาบาลี คำที่มาจากภาษาบาลี ตอนที่ ๑จงพิจารณาว่าคำศัพท์ใดเป็นคำภาษาบาลี โดยให้นักเรียน ทำลงในกระดาษที่เตรียมไว้จนครบทุกข้อ

35. .................. ๑) ลักษณะ ภาษาบาลี๒) พยัคฆ์ ภาษาบาลี๓) กีฬา ภาษาบาลี ๔) มัชฌิมา ................. ๕) มุกดา ................. ๖) อาทิตย์ ภาษาบาลี๗) หัตถ์ ภาษาบาลี๘) ทุกข์ ................ ๙) ไมตรี ............... ๑๐) บุตร ............. ๑๑) พฤกษ์ ................ ๑๒) ประทุม ............... ๑๓) ฤดู ............... ๑๔) สัตว์ ภาษาบาลี ๑๕) เมตตา

36. ตอนที่ ๒ ให้นักเรียนอ่านบทร้อยกรองต่อไปนี้ การเล่าเรียนยุคใหม่สดใสกว่าครูอุตส่าห์สร้างเว็บไซต์ให้ศึกษา ขอให้เรียนและเล่นเป็นเวลาต้องก้าวหน้าไปไกลในชีวี จงสังเกตหาคำบาลีก่อนและอักษรสันสกฤตจิตสุขศรี มัธยมศึกษาหาวิธี คิดให้ดีปริญญาน่าเชยชม ครูสรรหาศีลธรรมนำมาบ่มธรรมข่มประพฤติดีมิขื่นขม บุญบันดาลเจริญตาน่านิยมต้องสุขสมอหังการนานสืบไป นักเรียนจ๋าหาคำนำมาใส่ ครูจะได้แนะนำตามวิถี ถูกหรือผิดคิดมาให้ดีดี คิดถ้วนถี่มีรางวัลบันดาลเอย

37. ภาษาบาลี จากบทร้อยกรองข้างบนให้นักเรียนหาคำบาลี มีทั้งหมดกี่คำ อะไรบ้าง คำบาลีมีทั้งหมด ๕ คำ คือ จิตบุญปริญญา อหังการ สังเกต

38. แบบทดสอบหลังเรียน • เล่มที่ ๕ เรื่อง คำที่มาจากภาษาบาลี คำชี้แจงให้นักเรียนเลือกคำตอบที่ถูกต้องที่สุดเพียงคำตอบเดียว แล้วทำเครื่องหมาย กากบาท (×) ลงในกระดาษคำตอบ

39. ๑. คำในภาษาบาลีมีสระ และ พยัญชนะ อย่างละกี่ตัว ก. สระ ๘ ตัว พยัญชนะ ๓๓ ตัว ข. สระ ๘ ตัว พยัญชนะ ๓๕ ตัว ค. สระ ๑๔ ตัว พยัญชนะ ๓๓ ตัว ง. สระ ๑๔ ตัว พยัญชนะ ๓๕ ตัว

40. ๒. คำว่า “วชิระ”ในภาษาบาลี ตรงกับคำไทยในข้อใด ก. วชิร ข. วัชร ค. วัชรา ง. วิเชียร

41. ๓. คำที่ขีดเส้นใต้ในข้อใดมาจากภาษาบาลีทั้งสองคำ ก. การผูกมิตรควรทำเป็นนิตย์ ข. วิชาภาษาไทยมีความสำคัญมาก ค. การแผ่เมตตาก็เป็นการอุทิศบุญ ง. นักกีฬาควรมีร่างกายสมบูรณ์

42. ๔. ข้อใดคือพยัญชนะท้ายวรรค ก. ก ข ค ฆ ง ข. จ ฉ ช ฌ ญ ค. ฏ ฐ ฑ ฒ ณ ง. ง ญ ณ น ม

43. พยัญชนะวรรคแถวที่ ๑ เป็นตัวสะกด ตัวตามคือแถวที่ ๑ หรือ ๒ คำในข้อใดอยู่ในกฎดังกล่าว ก. พยัคฆ์ ข. ทุกข์ ค. อัคคี ง. องค์

44. ๖. ข้อใด ไม่ใช่ หลักสังเกตคำที่มาจากภาษาบาลี ก. ไม่นิยมคำควบกล้ำ ข. ใช้พยัญชนะ ส ไม่ใช้ ศ ษ ค. ประสมด้วยสระ ไอ เอา ฤ ฤา ง. คำที่มีตัวสะกดจะต้องมีตัวตามและเป็นไปตามกฎ

45. ๗. ข้อใดมีคำที่มาจากภาษาบาลีมากที่สุด ก. รัฐบาลในรัชกาลนี้มีสัจจะ ข. รับสมัครสตรีที่มีวุฒิหลายตำแหน่ง ค. จงให้ความอนุเคราะห์แก่คนชราทุกชั้นวรรณะ ง. กีฬาสีของโรงเรียนแข่งขันที่สนามธรรมศาสตร์

46. ๘. ข้อใดเป็นคำที่มาจากภาษาบาลีทุกคำ ก. พฤกษ์ สัปดาห์ สตรี ข. วัตถุ บุปผา สัญญา ค. เนตร ทรัพย์ อัคคี ง. กีฬา ภิกษุ เกษตร

47. ๙. ข้อใดเป็นคำภาษาบาลี ก. กระดาษ ข. ศาสนา ค. ศิลปะ ง. วัตถุ

48. ๑๐. คำว่า ไมตรี ไม่ใช่คำภาษาบาลีเพราะเหตุผลในข้อใด ก. รูปสระ ข. ตัวควบกล้ำ ค. ตัวสะกดตัวตาม ง.ถูกทั้งข้อ ก และ ข เกณฑ์ ทำถูก ๘ ข้อขึ้นไปถือว่าผ่าน

49. เฉลยแบบทดสอบหลังเรียนเฉลยแบบทดสอบหลังเรียน เล่มที่ ๕ เรื่อง คำที่มาจากภาษาบาลี ๑. ก ๒. ข ๓. ค๔. ง ๕. ข๖. ค ๗. ก ๘.ข ๙. ง ๑๐. ง

50. บรรณานุกรม กรมวิชาการ. หนังสือเรียนภาษาไทย เล่ม ๓. พิมพ์ครั้งที่ ๑๒. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์คุรุสภาลาดพร้าว, ๒๕๔๓. เพ็ญศรี จันทร์ดวง. คู่มือหลักภาษาไทย ม. ต้น. กรุงเทพฯ : แม็ค จำกัด,๒๕๔๑. ศิริวรรณฉายะเกษตริน และคณะ. หนังสือเรียนชุดฝึกพัฒนาทักษะกระบวนการ ท ๓๐๔ ภาษาไทย. กรุงเทพฯ : วัฒนาพานิช จำกัด, ๒๕๓๕.